Στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση, στις κορώνες των πολιτικών, ακόμα και στις ανακοινώσεις και αποφάσεις θεσμών παγκόσμιας δύναμης και κύρους, αυτόν τον καιρό παρακολουθούμε ανίσχυροι και άναυδοι τη θανάτωση της αλήθειας.

Σίγουρα κι εσείς κάποια στιγμή αναρωτηθήκατε για το ποια είναι τα όρια και η διάκριση μεταξύ της πραγματικότητας και μιας μεταμοντέρνας πολιτικής μυθοπλασίας.

Είναι μάλιστα οι γνωστοί πανίσχυροι ηγέτες που βάλθηκαν θα ‘λεγε κανείς να δικαιώσουν τους στίχους του ποπ τραγουδιού–«τσιχλόφουσκα» της Meghan Trainor «If your lips are moving, then you're lyin'» (Αν κουνιούνται τα χείλη σου τότε λες ψέματα).

«Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ταυτοχρόνως η πιο θεαματική αποθέωση ευρύτερων τάσεων στη σύγχρονη κοινωνία που υπονομεύουν και στραγγαλίζουν την αλήθεια και αυτός που επιταχύνει τη διάδοση αυτών των αντιλήψεων», έγραψε το 2018 η διάσημη Ιαπωνοαμερικανίδα συγγραφέας και κριτικός βιβλίων Michiko Kakutani (στη φωτογραφία μας) στο εξαιρετικό βιβλίο της «The Death of Truth» (Ο θάνατος της Αλήθειας) όπου καταγράφει πάνω από 2000(!) εξώφθαλμα ψεύδη του Αμερικανού προέδρου.

Υπάρχουν όμως και άλλοι… χιλιοτραγουδισμένοι λαϊκιστές πολιτικοί που έχουν πάρει διαζύγιο από την αλήθεια και μάλιστα χειροκροτούμενοι από μεγάλα πλήθη. Νάιτζελ Φάρατζ, Mατέο Σαλβίνι, Mαρίν Λεπέν, Όρμπαν. Όλοι ψεύδονται κατά κανόνα και όχι περιστασιακά, με αφοπλιστική άνεση και φυσικότητα.

Γιατί όμως οι λαϊκιστές της Ευρώπης και των ΗΠΑ λένε τόσα ψέματα και μάλιστα χωρίς ντροπή; Η καταφανής ατιμωρησία, μας αφήνει άφωνους και γεμάτους απορίες.

Από τον Ντόναλντ Τραμπ που συνεχώς ψεύδεται για τα πάντα -από το Ιράν έως τον καιρό- μέχρι το γελοίο παραμύθι του Μπόρις Τζόνσον περί 350 εκατομμυρίων λιρών και εθνικού συστήματος υγείας, και από το διαρκές παραμύθι της προσέγγισης της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής και του Ολοκαυτώματος, η αλυσίδα αυτή δείχνει ατελείωτη.

Στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν λέει ψέματα για το πώς το κόμμα της ξοδεύει τα δημόσια χρήματα και για τους (ψεύτικους) λογαριασμούς Twitter. Ο Βίκτορ Ορμπάν, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, γιγαντιαία και συστηματικά λέει παραμύθια για τη μετανάστευση στη χώρα του. Όσον αφορά τον Ιταλό Ματέο Σαλβίνι, αυτός πηγαίνοντας από τη μετανάστευση στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας απέχει συνεχώς από την αλήθεια.

«Πρέπει να σταματήσουμε να ρωτάμε γιατί οι ψηφοφόροι πιστεύουν τα εξωπραγματικά πράγματα που λένε οι λαϊκιστές και γιατί κατ’ επανάληψη αφήνουν αυτούς τους κυνικά ψευδόμενους πολιτικούς να τους εξαπατούν. Ούτε τους πιστεύουν, οι πολίτες, ούτε αφήνουν τον εαυτό τους να εξαπατηθεί από τους λαϊκιστές. Άλλωστε ο σκοπός της λαϊκιστικής τερατολογίας δεν είναι να την πιστέψουμε. Λίγο αργά, φαίνεται ότι αντιλαμβανόμαστε ότι η πολιτική της ψεύτικης και ξεδιάντροπης συμπεριφοράς είναι τα πιο ισχυρά στοιχεία στη διαβρωτική λειτουργία του λαϊκισμού».

Τα παραπάνω υποστηρίζει στον «Γκάρντιαν» η Catherine Fieschi, συγγραφέας του βιβλίου «Populocracy: The Tyranny of Authenticity and the Rise of Populism» (Η τυραννία της αυθεντικότητας και η άνοδος του λαϊκισμού).

Οι συμβατικοί πολιτικοί θριαμβεύουν σε εκλογές κάποια ιστορική στιγμή, αλλά πάντα έρχεται η ώρα που θα εγκαταλείψουν την εξουσία είτε λόγω της αποτυχίας τους στα οικονομικά (It’s the economy stupid), είτε λόγω κόπωσης του εκλογικού σώματος που πάντα θέλει «αλλαγή» (και γι’ αυτό το «Time for Change» είναι ένα από τα πιο συχνά εμφανιζόμενα σλόγκαν σε προεκλογικούς αγώνες, εδώ και έναν αιώνα) είτε λόγω σκανδάλων διαφθοράς. Το παραδοσιακό πολιτικό ψέμα σχεδιάστηκε για να εξωραΐσει μια ασκούμενη πολιτική και τα μέτρα που εφαρμόζονται ή για να καλύψει ένα δυσάρεστο γεγονός. Κανείς δεν θα ήθελε να αποδειχθεί ψεύτης. Εάν κατηγορείται πρέπει να εξηγήσει, για να αποφύγει μια δημόσια έρευνα, μια εμπλοκή με τη δικαιοσύνη, μια απλή τηλεοπτική απολογία.

Ο λαϊκιστής αντίθετα, είναι φτιαγμένος για να τον βλέπουν και να τον ακούν. Κινείται δηλαδή ακριβώς στο αντίθετο ρεύμα από τη «συγκάλυψη». Το ψέμα του αν δεν δοξάζεται κιόλας, σίγουρα είναι ανεκτό στο βωμό της όποιας «ανατροπής» του «κατεστημένου» και των «εχθρών του λαού». Ο λαϊκιστής έχει πείσει (το γιατί είναι θέμα τεράστιας συζήτησης) ότι δεν θα σταματήσει μπροστά σε τίποτα προκειμένου «να υπηρετήσει τον λαό» και γι’ αυτό δεν έχει υποχρέωση να τηρεί στοιχειωδώς τους κανόνες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στο φιλελεύθερο γήπεδο το σύμβολο είναι η αρετή ενώ σ΄ αυτό του λαϊκισμού είναι η «οργή». Η μάχη του να έχεις και να χρησιμοποιείς τα «κότσια» σου (και ως δείγμα «μαγκιάς»), κατά του ρεαλισμού και του «εγκεφάλου»!

Είναι προφανής ο σκοπός των λαϊκιστών να τραβήξουν μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον υποτιθέμενο «κοινό νου» και τον αφ’ υψηλού τρόπο σκέψης των ελίτ.

Ο προκλητικός υπαινιγμός, που βρίσκεται στα περισσότερα λαϊκιστικά μανιφέστα κωδικοποιείται στην έκφραση: «Λέμε μόνο αυτό που σκέφτεται ο καθένας». Που για την άκρα δεξιά είναι ένας τρόπος να λέμε: «δεν μας αρέσουν οι μετανάστες, ούτε οι άνθρωποι που φαίνονται, φέρονται, ντύνονται και μιλούν διαφορετικά».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 20 Οκτωβρίου 2019