Ήταν μια μέρα σαν και σήμερα πριν 10 χρόνια, στις 24 Απριλίου του 2013 όταν η παγκόσμια βιομηχανία της μόδας, ο πιο λαμπερός κλάδος του παγκόσμιου επιχειρείν, μπήκε στη μακρά λίστα των άκρως επικίνδυνων επαγγελμάτων. Το εργοστάσιο Rana Plaza του Μπαγκλαντές, εκεί όπου κατασκευάζονταν τα ρούχα μερικών από τις πιο διάσημες και δημοφιλείς φίρμες του κόσμου, όπως η αμερικανική Primark αλλά και οι ευρωπαϊκές Benetton και Mango, κατέρρευσε. 

Το τραγικό αποτέλεσμα; Να βρουν τον θάνατο 1.134 εργαζόμενοι και να τραυματιστούν βαριά μερικές χιλιάδες ακόμα, σε μια τραγωδία που εκ των πραγμάτων έπρεπε να φέρει σαρωτικές αλλαγές στη βιομηχανία της μόδας.

Δέκα χρόνια αργότερα, όμως, ενώ άλλαξαν πολλά, όπως παρατηρούν τόσο ο βρετανικός Guardian όσο και το Politico, δεν είναι αρκετά...

Η ΕΕ παλεύει να αποφευχθούν νέες τραγωδίες

Όταν, λοιπόν, το προχειροφτιαγμένο οκταώροφο Rana Plaza, στα περίχωρα της πρωτεύουσας του Μπαγκλαντές, κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, χιλιάδες εργάτες έχασαν τις ζωές τους.

Οι περισσότεροι είχαν ράψει ρούχα με προορισμό την Ευρώπη για μάρκες όπως η Benetton, η Mango και η Primark.

Μετά από μια δεκαετία, η Ευρωπαϊκή Ένωση συντάσσει επιτέλους κανόνες για να αναγκάσει τις εταιρείες να αστυνομεύουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι που κατασκευάζουν τα ρούχα τους το κάνουν με ασφάλεια.

Θα λειτουργήσουν όμως;

Η καταστροφή του Rana Plaza προκάλεσε σοκ σε όλο τον κόσμο μετά τις αποκαλύψεις ότι οι εργαζόμενοι είχαν προειδοποιήσει για ρωγμές στο κτίριο την ημέρα πριν από την κατάρρευση, αλλά τους είπαν να επιστρέψουν.

Τρία χρόνια αργότερα, ο ιδιοκτήτης Sohel Rana ήταν ένας από τους δεκάδες ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των στελεχών του εργοστασίου, που κατηγορήθηκαν για φόνο. Η δίκη, η οποία επαναλήφθηκε πέρυσι, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.

Πλέον, το πάλαι ποτέ εργοστάσιο έχει μετατραπεί σε χωματερή. Ωστόσο, ακόμη και καθώς η δίκη καθυστερεί, το γεγονός άλλαξε βαθιά τη συζήτηση στο Μπαγκλαντές και όχι μόνο σχετικά με τα δικαιώματα των εργαζομένων και τις υπεύθυνες επιχειρήσεις.

Η βιομηχανία ενδυμάτων του Μπαγκλαντές έχει δει σημαντικές βελτιώσεις, σε μεγάλο βαθμό χάρη στη νομικά δεσμευτική Διεθνή Συμφωνία για την Υγεία και την Ασφάλεια, δήλωσε ο Amirul Haque Amin, πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας Εργατών Ενδυμάτων.

Σχεδόν 200 διεθνείς μάρκες έχουν εγγραφεί, καλύπτοντας 1.500 εργοστάσια στο Μπαγκλαντές και το Πακιστάν. Η ασφάλεια της εργασίας έχει βελτιωθεί και ο αριθμός των θανατηφόρων δυστυχημάτων στο χώρο εργασίας έχει μειωθεί.

Το κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι δεν καλύπτονται όλα τα εργοστάσια του Μπαγκλαντές. Τα μικρότερα εργοστάσια, τα οποία συχνά αναθέτουν εργασία με υπεργολαβία, πρέπει ακόμη να «καθαριστούν», είπε - αφήνοντας εκατομμύρια εργαζομένους ακόμα παγιδευμένους σε επικίνδυνες συνθήκες.

Για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εργασιακών δικαιωμάτων σε πιο παγκόσμια κλίμακα, οι Βρυξέλλες επεξεργάζονται κανόνες που θα αναγκάζουν τις επιχειρήσεις που εδρεύουν στην ΕΕ να αστυνομεύουν τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας τους για κινδύνους παραβιάσεων του περιβάλλοντος ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο μελλοντικός νόμος έχει δυνητικά τεράστιες συνέπειες για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, καθώς θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπεύθυνες σε περιπτώσεις που δεν ενήργησαν υπεύθυνα και θα έπρεπε να αποκαταστήσουν θύματα εταιρικών αδικημάτων.

Από τους ευρωπαίους της λιανικής πώλησης των οποίων τα προϊόντα βρέθηκαν στα ερείπια, η Benetton και η Mango δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχολιασμό στο Politico. Ένας εκπρόσωπος της Primark επεσήμανε την οικονομική υποστήριξη που είχε δώσει η εταιρεία στα θύματα και είπε ότι η εταιρεία υποστήριξε σε όλη την ΕΕ.

Η επιτροπή νομικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρόκειται να ψηφίσει για τη θέση της δέουσας επιμέλειας αυτήν την Τρίτη, ανοίγοντας το δρόμο για τους νομοθέτες να οριστικοποιήσουν τη διαπραγματευτική τους θέση έως τον Μάιο. Οι συνομιλίες μεταξύ των χωρών της ΕΕ και των βουλευτών μπορούν στη συνέχεια να ξεκινήσουν γύρω στο καλοκαίρι, αφήνοντας σχεδόν αρκετό χρόνο για την ψήφιση νομοθεσίας πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2024 και την επόμενη θητεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Όμως, ενώ ο σχεδιαζόμενος νόμος έγινε ευρέως αποδεκτός, απέχει πολύ από το να είναι άψογος.

«Θα έπρεπε να είχαν συμπεριλάβει [τη φωνή των εργαζομένων] στο πρώτο βήμα της διαμόρφωσης του νόμου», είπε. «Πώς θα εφαρμοστεί αυτός ο νόμος στον Παγκόσμιο Νότο και ποιο θα είναι το σύστημα παρακολούθησης και ποιος θα είναι ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων στον Παγκόσμιο Νότο; Πώς μπορούμε να εμπλακούμε στην όλη διαδικασία; Πώς μπορούν οι εργαζόμενοί μας να συμμετέχουν στη διαδικασία;». Αυτά είναι ερωτήματα που χρειάζονται απάντηση», δήλωσε ο κ. Αμίν.

Ένας διπλωμάτης της ΕΕ συμφώνησε ότι η Ευρώπη έπρεπε να «έχει σοβαρές συζητήσεις με τον Παγκόσμιο Νότο».

Πρόληψη τραγωδίας

Ωστόσο, οι επιχειρήσεις, οι νομοθέτες και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις ελπίζουν ότι, παρά τις ελλείψεις τους, οι κανόνες δέουσας επιμέλειας θα μπορούσαν να αποτρέψουν την επανάληψη μιας τραγωδίας στην κλίμακα του Rana Plaza.

Ο Aruna Kashyap, αναπληρωτής διευθυντής στο Τμήμα Οικονομικής Δικαιοσύνης και Δικαιωμάτων του Human Rights Watch, είπε ότι ο προτεινόμενος νόμος δέουσας επιμέλειας «θα βοηθήσει να κλείσει το χάσμα μεταξύ των εταιρειών που λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος, και εκείνων που είτε δεν το κάνουν είτε δε θέλουν και δε νοιάζονται».

Δείτε το ντοκιμαντέρ των New York Times