Εκ βάθρων αλλαγή της ίδιας της φιλοσοφίας που διέπει το σύστημα επικουρικής ασφάλισης προβλέπει το κυβερνητικό σχέδιο (αναμένεται ψηφιστεί εντός του Ioυλίου και θα ισχύσει από τον Ιανουάριο του 2022), οι βασικές πτυχές του οποίου ξεδιπλώθηκαν την Τετάρτη στο υπουργικό συμβούλιο.

Θεωρητικά, η ριζοσπαστική και αμφιλεγόμενη, για τα ελληνικά δεδομένα, μεταρρύθμιση εξασφαλίζει αυξημένες παροχές σε βάθος 25ετίας για τους σημερινούς νέους ασφαλισμένους, αποτροπή του δημογραφικού κινδύνου με την άμβλυνση των επιπτώσεών του στο ασφαλιστικό σύστημα και ενίσχυση της εθνικής οικονομίας μέσω της συσσώρευσης εισφορών το επόμενα χρόνια.

Το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα είναι κεφαλαιοποιητικό, δηλαδή οι εισφορές των νέων εργαζομένων, αντί να χρηματοδοτούν τις επικουρικές συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων, θα αποταμιεύονται σε έναν ατομικό «κουμπαρά» και θα επενδύονται για τις συντάξεις των ίδιων των ασφαλισμένων με το κράτος να εγγυάται πως οι ασφαλισμένοι θα λάβουν πίσω τις εισφορές, οι οποίες δεν αυξάνονται, που κατέβαλαν.

Μέχρι το τέλος του 2021 αναμένεται να έχει ξεκινήσει τη λειτουργία του ο νέος φορέας για την κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση, καθώς έως τότε θα έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την προμήθεια πληροφοριακού συστήματος για την υποστήριξη των επιμέρους λειτουργιών του.

Το διανεμητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης μετατρέπεται σε κεφαλαιοποιητικό, με άμεση εφαρμογή για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και εθελοντικά για όσους άλλους εργαζόμενους το επιθυμούν. Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι εισφορές του κάθε εργαζόμενου επενδύονται ώστε, όταν αποχωρήσει από την εργασία του, να προκύψει ένα συνολικό ποσό. Βάσει του ποσού αυτού θα εισπράττει μια ορισμένη σύνταξη. Όσο οι αποδόσεις των επενδύσεων, που έχουν γίνει με τα χρήματα των ασφαλιστικών εισφορών, παραμένουν υψηλές, οι ασφαλισμένοι εισπράττουν την υπερ-απόδοση των εισφορών τους.

Συνεπώς, οι εισφορές των νέων εργαζομένων θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή της επικουρικής σύνταξης των σημερινών συνταξιούχων. Σε εθελοντική βάση, θα μπορούν να ενταχτούν στο νέο σύστημα όλοι οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών.

Κάθε ασφαλισμένος θα επιλέγει το προφίλ του χαρτοφυλακίου των επενδύσεων τους. Θα υπάρχουν τρεις επιλογές προφίλ («συντηρητικό», «ισορροπημένο», «πιο ριψοκίνδυνο») ανάλογα με το αν μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων θα αφορά ομόλογα ή μετοχές ενώ η επιλογή προφίλ θα γίνεται ανά 3 έτη. Όποιος ασφαλισμένος δεν επιλέξει μόνος του προφίλ, το ταμείο θα επιλέγει για λογαριασμό του το «ισορροπημένο» προφίλ.

Ταυτόχρονα, ο ασφαλισμένος θα έχει δικαιώματα ανά έτος να βλέπει την απόδοση των επενδύσεων του, χωρίς όμως, να έχει δικαίωμα αλλαγή του πριν παρέλευση της 3ετίας.

Σε περίπτωση που κατά τέλος του εργασιακού-ασφαλιστικού βίου ενός ασφαλισμένου σημειωθεί υποαπόδοση των επενδύσεων του σε σημείο που έχει μειωθεί το κεφάλαιο που έχει αποταμιεύσει ο ασφαλισμένος και οι εργοδότες του, το κράτος θα καλύπτει την απώλεια αυτή, έτσι ώστε ο ασφαλισμένος να λάβει σύνταξη ίση με τις εισφορές που κατέβαλε αυτός και οι εργοδότες του.

Τα θολά σημεία

«Γκρίζα» ζώνη των δρομολογούμενων αλλαγών είναι το υψηλό κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα (μεταξύ 50 και 60 δισ. ευρώ) και η πιθανολογούμενη «μαύρη τρύπα» που θα προκύψει αν δεν προβλεφθεί πειστικός τρόπος κάλυψής της. Η αόριστη επίκληση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης που, σε θεωρητικό επίπεδο, θα έχει η χώρα τα επόμενα χρόνια σε καμία περίπτωση δεν αρκεί για να κατευνάσει τις εύλογες ανησυχίες των ασφαλισμένων. Παράλληλα, οι ασφαλισμένοι μετατρέπονται σε… μικρούς επενδυτές με ένα λελογισμένο ρίσκο, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερες συντάξεις.

Επισημαίνεται ότι με βάση την εμπειρία των κρατών στα οποία αυτό το σύστημα λειτουργεί επί πολλά χρόνια, οι αποδόσεις που εξασφαλίζουν οι επενδύσεις είναι σημαντικές και οδηγούν συχνά σε υψηλότερες συντάξεις όχι μόνο από τις σημερινές, αλλά και από το σύνολο των εισφορών που έχουν καταβληθεί.

Όμως ακόμα και στην περίπτωση που οι αγορές καταγράψουν πτωτική πορεία για μεγάλο διάστημα, ο αρμόδιος υφυπουργός εργασίας έχει διαβεβαιώσει ότι το κράτος θα εγγυηθεί το κεφάλαιο των ασφαλισμένων.

Δηλαδή, το κράτος θα επιδοτήσει τον ατομικό λογαριασμό του ασφαλισμένου ώστε το σωρευμένο ποσό στον ατομικό λογαριασμό του κατά τον χρόνο της συνταξιοδότησης να ισούται με τις εισφορές που κατέβαλε συν τον πληθωρισμό.

Ποιους αφορά

Τους νέους μισθωτούς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας.

Τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση.

Σε εθελοντική βάση, όλους τους υφιστάμενους εργαζομένους (μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους) ηλικίας έως 35 ετών.

Το νέο σύστημα δεν επιφέρει καμία αλλαγή στις συντάξεις όσων έχουν ήδη βγει στη σύνταξη, ούτε στον τρόπο υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων των σημερινών εργαζομένων που παραμένουν στο ισχύον σύστημα επικουρικής ασφάλισης.

Οι ασφαλιστικές εισφορές παραμένουν οι ίδιες με το σημερινό σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Δηλαδή, το συνολικό ύψος για τους μισθωτούς είναι 6% και επιμερίζεται σε 3% για τον εργαζόμενο και 3% για τον εργοδότη επί των ασφαλιστέων αποδοχών. Οι εισφορές για τους αυτοαπασχολούμενους θα υπολογίζονται βάσει των ασφαλιστικών κατηγοριών που ισχύουν και σήμερα.

Ο ασφαλισμένος θα βλέπει στον ατομικό του «κουμπαρά» τις ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη ή τον ίδιο (εφόσον πρόκειται για αυτοαπασχολούμενο).

Όταν ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτηθεί θα λαμβάνει επικουρική σύνταξη βασισμένη στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του.

Η νέα επικουρική έχει ακριβώς τις ίδιες καλύψεις με τη σημερινή. Δηλαδή μεταβιβάζεται ως σύνταξη χηρείας και εμπεριέχει κάλυψη για τυχόν αναπηρία.

Στο πλαίσιο του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης θα συσταθεί ένα νέο δημόσιο ταμείο, το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων.

Οι επενδύσεις θα γίνονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας από εποπτικές Αρχές, ενώ θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς.

Υπογραμμίζεται ότι οι εισφορές των ασφαλισμένων θα παραμένουν στην ευθύνη και ιδιοκτησία του δημόσιου ταμείου. Ασφαλισμένοι και μελλοντικοί συνταξιούχοι θα συμβάλλονται αποκλειστικά με το δημόσιο ταμείο, το οποίο θα είναι ο μοναδικός υπεύθυνος απέναντί τους για τη διαχείριση των εισφορών, τις επενδύσεις και την καταβολή των επικουρικών συντάξεων.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 27 Ιουνίου 2021