Οι περιοχές που ξεδιπλώνονται ανάμεσα στον Χολωμόντα, το Αριστοτελικός όρος και πριν την χερσόνησο του Άθω είναι γεμάτες με αρώματα, πλούσιες ιστορικά και πολιτιστικά, με ποικιλόμορφη χλωρίδα, παραδοσιακά χωριά αλλά και ανθρώπους ζεστούς που είναι έτοιμοι να σε φιλοξενήσουν. Σε ένα οδοιπορικό στην ανατολική Χαλκιδική, ανακαλύψαμε τις μοναδικές γεύσεις με τοπικά προϊόντα, περπατήσαμε σε μοναδικά φυσικά μονοπάτια, συναντήσαμε παραγωγούς και συμμετείχαμε σε γλέντια και εορτές των κατοίκων.

Αρναία

Πρώτη στάση η Αρναία. Ένας παραδοσιακός οικισμός, με γραφικά καλντερίμια και αρχοντικά που χρονολογούνται από το 1800 και έπειτα. Τα περισσότερα κτίρια έχουν ανοικοδομηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ομοιόμορφα, σε ίδιους χρωματικούς τόνους και αρχιτεκτονικούς ρυθμούς με πέτρα και ξύλο. Για να γνωρίσεις τον ιστορικό τόπο, όπως έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, μπορείς να επιλέξεις την τρίωρη περιήγηση που έχουν δημιουργήσει, όμως και ατομικά αν περπατάς στα στενά της, μπορείς να ενημερωθείς για κάθε οίκημα, καθώς υπάρχουν ταμπέλες με πληροφορίες στις προσόψεις.

Στην κεντρική πλατεία, θα βρείτε όλα τα απαραίτητα καταστήματα αλλά και μαγαζιά με παραδοσιακά γλυκά, που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε. Αν τύχει να επισκεφτείτε την περιοχή τα Χριστούγεννα θα δείτε στην πλατεία να αναβιώνει το έθιμο του «μελώματος του Χριστού», με την παρασκευή ενός τεράστιου Χριστόψωμου, βάρους 400 κιλών. Σε μια από τις μικρές πλατείες, είναι εμφανής το παραδοσιακό καφενείο «Η Λανάρα». Ο κ. Άγγελος και η σύζυγος του, Φωτεινή, θα σου προσφέρουν «κράνος», ένα είδος λικέρ, και σίγουρα μαζί με τον καφέ θα σου σερβίρουν χειροποίητα γλυκά του κουταλιού, όπως φλούδα πορτοκάλι. Το μάτι σου χάνεται μέσα στο καφενείο, καθώς όλα τα έπιπλα αποτελούν αντίκες και κειμήλια. Η σκάφη που μετατράπηκε σε τραπέζι και τα κεντήματα 100 ετών σου τραβούν από την πρώτη στιγμή την προσοχή.

Ακόμα και ο ξενώνας που θα κοιμηθείς στην Αρναία, αποτελεί μια ιδιαίτερε εξερεύνηση με αναφορές στο παρελθόν. Το πετρόκτιστο σχολείο, το δημαρχείου και ο ιερός Ναός των Αγίων Αναργύρων συντελούν στην ατμόσφαιρα της ιστορικής πρωτεύουσας του δήμου Αριστοτέλη.

Μεγάλη Παναγιά

Λίγα χιλιόμετρα μακριά, βρίσκεται η Μεγάλη Παναγιά. Οι κάτοικοι του χωριού σε υποδέχονται με θέρμη και χαμόγελο. Περίπου 300 οικογένειες ασχολούνται με αμπέλια και παραγάγουν κρασί και τσίπουρο, κυρίως… για προσωπική κατανάλωση. Στον οικισμό Καλλιθέα τα τελευταία 30 χρόνια ο Γιώργος Παπαμόσχος έχει στήσει το δικό του καζάνι για τσίπουρο, όπου την περίοδο αποστάξεων κάθε βράδυ στήνεται ένα μεγάλο γλέντι. Σε ένα από αυτό βρεθήκαμε και εμείς μαζί με ντόπιους, τον πατήρ Πέτρο, τον πρόεδρο της κοινότητας Πασχάλη Κώστα, τον αντιδήμαρχο του δήμου Αριστοτέλη Γιώργο Κούκο, την δημοτικό σύμβουλο και πρόεδρο νομικού προσώπου της ΑΞΤΑΔΑ, Μαριλένα Ζαμάνη κ.α. Στο μεγάλο τραπέζι, υπήρχαν πιάτα με γεύσεις που συναντήσαμε συχνά στην ανατολική Χαλκιδική. Παντζαροσαλάτα με γιαούρτι, φασόλια, ντόπια λουκάνικα, μελιτζανοσαλάτα και χοιρινό στη γάστρα. Όση ώρα έσταζε το τσίπουρο, οι γυναίκες άπλωναν φύλλα για μια τραγανή πίτα με μανιτάρια μαζεμένα από τους πρόποδες του Χολωμόντα, που ψήθηκε δίπλα στο φούρνο του καζανιού. Όλη την διαδικασία συνόδεψαν με τις φωνές και τα μουσικά τους όργανα ο Κώστας και η Μαγδαληνή, με «βοηθό» τον κ. Παπαμόσχο που συχνά «έκλεβε» το μικρόφωνο γεμίζοντας τον χώρο με την βαριά λαϊκιά χροιά του.

«Είναι περίεργο αυτό που συμβαίνει εδώ. Δίπλα στην καστανιά, μπορεί να φυτρώνει και η ελιά» σημειώνει για την περιοχή ο πατήρ Πέτρος, αποδίδοντας την ιδιαιτερότητα αυτή στο ιδανικό υψόμετρο που βρίσκεται η Μεγάλη Παναγιά. Φυσικά, πίσω από το όνομα του χωριού, υπάρχει ένας «θρύλος» που μετέτρεψε σημείο της περιοχής σε ιερό προσκύνημα. Σύμφωνα με την παράδοση, μια γιαγιά είδε επανειλημμένα σε όνειρο μια μαυροντυμένη γυναίκα να της υποδεικνύει ένα συγκεκριμένο σημείο για να σκάψουν. Οι κάτοικοι του χωριού, αφού άκουσαν με δυσπιστία την γιαγιά, τελικά έσκασαν και βρήκαν θαμμένη μια εικόνα της Παναγιάς. Στο σημείο χτίστηκε το Ιερό Προσκύνημα το οποίο υπάρχει μέχρι και σήμερα, αν και η εικόνα έχει κλαπεί και αντικαταστάθηκε με αντίγραφο πριν πολλά χρόνια.

Σε λίγο μεγαλύτερο υψόμετρο, ο Δημήτρης Βασιλούδας και η σύζυγος του, Αργυρώ, μας άνοιξαν την πετρόκτιστη καλύβα τους και νιώσαμε πραγματικά τι θα πει φιλοξενία. Με θέα μαγευτική, μέσα στη καλύβα, που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από ένα πολυτελής σαλέ, οι οικοδεσπότες μαζί με τους φίλους τους έστησαν ξανά ένα καινούριο γλέντι που διήρκεσε όλη την ημέρα.

Νεοχώρι

Στο Νεοχώρι οι θερμοκρασίες πέφτουν τον χειμώνα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στη Χαλκιδική. Ο συνδυασμός της ομίχλης με το ορεινό τοπίο και την σκόρπια βλάστηση, σου θυμίζουν τοπία από το «Λυκόφως». Αν μπλεχτείς και ανάμεσα σε ελαιοκαλλιέργειες , το περιβάλλον γίνεται ακόμα πιο ειδυλλιακό. «Βρισκόμαστε σε 550 μέτρα υψόμετρο από θάλασσα. Βλέπετε δενδρίκσους, οξιές και καστανιές που υπήρχαν ανέκαθεν εδώ. Όμως τα έλατα τα φυτέψαμε εμείς στην περιοχή» λέει ο Πέτρος Πολύζος, ένας από τους περίπου 50 ελαιοπαραγωγούς της περιοχής. Οι κάτοικοι του Νεοχωρίου ξεκίνησαν να φυτεύουν οι ίδιοι τα έλατα στις αρχές του 70’, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο ελαιοπαραγωγών Νεοχωρίου, Αντώνη Αργυρό. Από τότε μέχρι σήμερα, συνεχίζουν την καλλιέργεια τους, «δίνοντας 7.000 – 8.000 έλατα κάθε χρόνο σε όλη την Ελλάδα».

Ο κ. Πολύζος, που ασχολείται με το αντικείμενο από το 90’, τονίζει πως τα περισσότερα έλατα κάθε χρόνο τα στέλνει στην Αθήνα. Ωστόσο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, ζητώντας από τους νεότερους να ασχοληθούν με τις καλλιέργειες. Όπως εξηγεί, ένα έλατο από την ώρα που θα φυτευτεί μέχρι και να φτάσει τα 2,5 μέτρα και να μπορέσει να κοπεί θέλει 15 χρόνια. «Οπότε πρέπει να ξεκινήσουν από τώρα για τα επόμενα έλατα» αναφέρει. Επισκεφτήκαμε και το χωράφι του Απόστολου Στυλιανού, που μας ενημέρωσε ότι τα έλατα φυτεύονται από σπασμένα κουκουνάρια, τον Φεβρουάριο, ενώ είδαμε τον παραδοσιακό τρόπο μεταφοράς των δέντρων με γαϊδουράκι σε δύσβατες περιοχές.

Φέτος, για πρώτη φορά στην κεντρική πλατεία του χωριού πραγματοποιήθηκε στις 22 Νοεμβρίου η «Ελατογιορτή». Έλατα, τραγούδι και χορός σε μια γιορτή που στήθηκε με τους παραγωγούς για να προωθήσουν το προϊόν τους. «Δίνουμε το μήνυμα ότι είμαστε ελαιοπαραγωγός περιοχή. Η γιορτή θα καθιερωθεί, με πρωτοβουλία των παραγωγών και την βοήθεια του δήμου Αριστοτέλη» δηλώνει Ελένη Καραντόνα , αντιπρόεδρος του Αριστοτέλειου Πνευματικού Κέντρου.

Πολύγυρος

Πριν τον γυρισμό προς Θεσσαλονίκη, μια παραδρομή αξίζει για να βρεθείς στον Πολύγυρο. Στο κέντρο της Χαλκιδικής, που αποτελεί την πρωτεύουσα του νομού. Στην περιοχή έχει δημιουργήσει το δικό του κτήμα ο Χρήστος Τσιπέδης, που αν το επισκεφτείς και ο καιρός ευνοεί, μπορείς να απολαύσεις με πανοραμική θέα τα τρία πόδια της Χαλκιδικής, τον Όλυμπο και ίσως και το Πήλιο.

Ο κ. Τσιπέδης και η σύζυγός του, Άννα, ξεκίνησαν να ασχολούνται με το κτήμα το 2005 και σύντομα απέκτησαν την αυτάρκεια τους, με αμπέλια, φωτοβολταϊκά και γεώτρηση νερού. Εκτός από κρασί και τσίπουρο, παράγουν αιθέρα έλαια λεβάντας και δενδρολίβανου. Το κτήμα μπορεί να το επισκεφτεί ο καθένας, κατόπιν συνεννόησης, και να ζήσει ήσυχες στιγμές, μακριά από καυσαέρια και τους ανήσυχους ρυθμούς της πόλης.

Και λίγη θάλασσα...

Φτάνοντας στα Πυργαδίκια , ο χρόνος σταματάει. Ένα όμορφο χωριό με λίγου κατοίκους που ακόμα κρατάει το «χρώμα» από μια άλλη εποχή της Ελλάδας. Στο λιμανάκι, συναντήσαμε τον Βασίλη. Ο παππούς του ήταν από τους πρώτους –αν όχι ο πρώτος- κατοίκους του χωριού, που «ζωντάνεψε» μετά το 1922 από πρόσφυγες, κυρίως της Αφθονής. Ο ίδιος διατηρεί μια γωνιακή ταβέρνα, που τους χειμώνες ανοίγει για συγκεκριμένους πελάτες, ενώ τα παιδιά του ανέλαβαν ενοικιαζόμενα δωμάτια, ελπίζοντας πως θα δώσουν μια νέα πνοή στον τόπο.

Από τον Μάρτιο, η περιοχή θα αποκτήσει την δική της περιπατητική διαδρομή, προσελκύοντας τουρίστες από όλο την Ευρώπη. Ο «Προαθωνικός Περίπατος της Ελιάς» θα είναι περίπου 15 χλμ και θα διαρκεί 3-4 ώρες. Ξεκινάει από τα Πυργαδίκια και συνθέτει μοναδικά τοπία ανάμεσα στους λόφους, το Αιγαίο και την κορυφή του Άθωνα. Στις 31 Μαρτίου, ο Προαθωνικός Οργανισμός Τουρισμού σε συνεργασία με τον δήμο Αριστοτέλη, εκτός την συγκεκριμένη περιπατητική διαδρομή, θα εγκαινιάσουν και τη διαδρομή του Ξέρξη, ένα μονοπάτι που θα βασίζεται στα ίχνη που άφησαν τα βήματα του πέρση βασιλιά στη Χαλκιδική, από τη προαθωνική χερσόνησο μέχρι την Αμμουλιανή. Επίσης, θα παραδώσουν τον Ακάνθιο Περίπατο, μια διαδρομή από τα καρνάγια της Ιερισσού στην Αρχαία Άκανθο, στο Μαύρο Αλώνι και μετά στο Ξηροποτάμι και θα προστεθεί νέο τμήμα στον διάσημο Αριστοτελικό Περίπατο, που προσελκύει 5.000 επισκέπτες τον χρόνο.

Ο περίπατος στα Πυργαδίκια, ταυτίζεται με την «ελιά», καθώς οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται στην πλειονότητα με την καλλιέργεια της και την παραγωγή λαδιού. «Φέτος η σοδιά είναι πολύ καλή, η οξύτητα φτάνει μόνο το 0,2%» μας είπε Γιώργος Πανιώρας, που τον βρήκαμε να μαζεύει ελιές στο χωράφι του. Όπως μας εξήγησε η Χριστίνα Πράπα, που από το 2002 διατηρούν με τον σύζυγο της Νίκο Καρανάσο λιοτριβείο στην περιοχή, «όταν η οξύτητα είναι από 0,1 έως 0,8 το ελαιόλαδο θεωρείται εξτρά παρθένο». Η οικογένειά τους από αρχές Οκτωβρίου – και ιδιαίτερα τον Νοέμβριο- περνάει έως και 18 ώρες μέσα στο λιοτριβείο με ανοιχτές όλες τις μηχανές για να βγει ξεχωριστά το λάδι κάθε παραγωγού.

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ταξίδια» στις 8 Δεκεμβρίου 2019