Το περιστατικό με τους τρεις μαθητές δημοτικού που έβαλαν την συμμαθήτριά τους να γλείψει τουαλέτα στη διάρκεια του διαλείμματος δημιουργεί έντονη ανησυχία και εύλογα ερωτήματα στην εκπαιδευτική κοινότητα, με το θέμα να βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας, προκειμένου να διαπιστωθεί ακριβώς κάτω από ποιες συνθήκες τα τρία αγόρια μαθητές της β' τάξης δημοτικού σχολείου της Θεσσαλονίκης εξανάγκασαν τη συμμαθήτρια τους να κάνει κάτι τέτοιο. Η περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης και το Τμήμα Προστασίας Ανηλίκων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης έχουν αναλάβει ο καθένας από την πλευρά του να διερευνήσουν το θέμα, την ώρα που η μαθήτρια της β' δημοτικού έχει αλλάξει σχολείο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ψυχολογία του παιδιού, τόσο ως προς το περιστατικό που συνέβη όσο και την ένταξη της μαθήτριας στα μέσα της χρονιάς, σ' ένα άλλο σχολείο.

Ένα ακόμα περιστατικό bullying μέσα σε σχολείο συνέβη σε ΕΠΑΛ της Θεσσαλονίκης, με θύμα αυτή τη φορά μια καθηγήτρια του σχολείου. Αν και το περιστατικό συνέβη πριν από έναν χρόνο, το βίντεο ήρθε στη δημοσιότητα τώρα και αποτυπώνει την πρωτοφανή λεκτική επίθεση με άσεμνους χαρακτηρισμούς ενός μαθητή προς την καθηγήτριά του, με σκοπό να σβήσει μια απουσία. Σύμφωνα με τον περιφερειακό διευθυντή Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, για το θέμα γίνονται "όλες οι απαραίτητες ενέργειες". Την ίδια ώρα, τα περιστατικά αυτά έρχονται να προστεθούν σε μια σειρά γεγονότων που συμβαίνουν στα σχολεία, χωρίς να πάρουν δημοσιότητα, με τους παιδοψυχολόγους να κάνουν λόγο όχι μόνο για αύξηση του bullying αλλά και για την ανησυχητικά μικρή ηλικία από όπου ξεκινούν να εκδηλώνονται τα περιστατικά, καθώς ο σχολικός εκφοβισμός εντοπίζεται πλέον στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου και όχι μόνο στο γυμνάσιο και το λύκειο, όπως κάποιοι λανθασμένα πιστεύουν.

Σχολικοί κανόνες

Η αύξηση των περιστατικών bullying στα σχολεία οδηγεί σύμφωνα με την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως στη λήψη μέτρων με στόχο κυρίως την πρόληψη τέτοιων φαινομένων. Όπως δήλωσε η ίδια στη "ΜτΚ" "η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρόληψη ως βασικό τμήμα της λύσης. Μεταξύ άλλων, εξετάζουμε δέσμη μέτρων πρόληψης όπως η σύνταξη και εφαρμογή σχολικών κανονισμών σε κάθε μονάδα, με τη συμμετοχή και των μαθητών, όπου θα καταγράφονται οι κανόνες που θα διέπουν τη σχολική ζωή και θα κοινοποιούνται σε όλους τους εμπλεκόμενους. Επίσης, στους σχεδιασμούς μας είναι η καθιέρωση τακτικών συναντήσεων επικοινωνίας μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων σε κάθε τάξη, η ενίσχυση του συνεργατικού πνεύματος μέσω των ομαδικών δημιουργικών δραστηριοτήτων στο σχολείο και των μαθητικών ομίλων, η πραγματοποίηση ειδικών συζητήσεων και προγραμμάτων για την εκπαίδευση των μαθητών στον σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων κατά την χρήση του διαδικτύου και την αποφυγή της άσκησης βίας, των προσβολών και του εκφοβισμού (cyberbullying)". 

Οι άξονες του υπουργείου Παιδείας είναι τρεις και σχετίζονται με το μαθητή, τον εκπαιδευτικό και τον γονέα. Το επόμενο διάστημα θα γίνουν και στην Κεντρική Μακεδονία δράσεις ενημέρωσης τον γονέων και κηδεμόνων, ενώ στόχος του υπουργείου είναι ο εκφοβισμός μέσα από διάφορες πτυχές, η συζήτηση μέσα στις σχολικές τάξεις, με την εισαγωγή ενοτήτων όπου οι θεματικές αυτές θα ανοίξουν την πόρτα σε ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ενισχύοντας παράλληλα το ρόλο του δασκάλου. "Εμπλουτίζουμε τη διδακτέα ύλη με ενότητες σχετικές με τα δικαιώματα, τις ευθύνες και τις κοινωνικές σχέσεις των μαθητών, εισάγουμε στις νέες θεματικές ενότητες τις αξίες του αλληλοσεβασμού και της αξιοπρέπειας, παρέχουμε τη δυνατότητα σε κάθε σχολείο να αξιοποιεί εκπαιδευτικούς με ειδικές γνώσεις (π.χ. ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.), μελετούμε τον θεσμό του «Δάσκαλου/Καθηγητή Εμπιστοσύνης», στον οποίο θα μπορούν να απευθύνονται οι μαθητές ατομικά ή ομαδικά, ενώ τέλος ενισχύουμε τα μέτρα προστασίας στον περιβάλλοντα χώρο σχολείων, στα οποία παρατηρούνται παραβατικές συμπεριφορές", δηλώνει η κ. Κεραμέως.

Επιθετικά και φοβισμένα παιδιά

"Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων περιστατικών, που θα μπορούσαν να ενταχθούν στην κατηγορία του σχολικού εκφοβισμού. Υπάρχουν περιπτώσεις που δεν παίρνουν διάσταση, γιατί σχετίζεται με το πως θα περιγράψει το παιδί το περιστατικό στους γονείς. Κάθε παιδί έχει διαφορετικούς κώδικες με τους γονείς του. Θεωρούμε ότι το θέμα πρέπει να εξεταστεί στη βάση του, δηλαδή στο σχολείο, να ανοιχτεί περισσότερο, να μην κρυβόμαστε και φυσικά όλα αυτά στοχεύουν στις δράσεις πρόληψης" δηλώνει ο Θανάσης Κακανάς, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Γονέων και Κηδεμόνων Κεντρικής Μακεδονίας. 

Ο κ. Κακανάς, αναφέρεται και στα μέτρα που εξετάζει το υπουργείο Παιδείας, τονίζοντας τη σημασία της παρουσίας ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία, ώστε να διαγνώσουν έγκαιρα ζητήματα που δημιουργούν το σχολικό εκφοβισμό αλλά και μαθητές που περιθωριοποιούνται ή εκφοβίζονται. "Αναφορικά με τις δηλώσεις της υπουργού στο θέμα, πιστεύουμε ότι πρόκειται για ένα κοινωνικό φαινόμενο και πρέπει να αναζητήσουμε τις βασικές του αιτίες. Τα στοιχεία που τώρα εντοπίζουμε στις καμπάνιες που γίνονται είναι ο χαρακτήρας του νταή και ο χαρακτήρας του ευαίσθητου και αυτό δεν είναι αρκετό. Οι αιτίες, όπως έχουμε δει και στην ημερίδα που κάναμε ως ομοσπονδία, είναι κοινωνικά βαθύτερες και αποτελούν αιτίες που διαμορφώνουν παιδιά επιθετικά και παιδιά φοβισμένα και δυστυχώς μένουν στο απυρόβλητο. 

Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν μέσα στην ίδια την κοινωνία και στο σύστημα που καλλιεργεί λανθασμένες αξίες όπως ο θάνατος σου η ζωή μου, κοίτα την πάρτη σου, μην κοιτάς τι κάνουν οι άλλοι και αφήνουν στο περιθώριο τις συλλογικές μορφές οργάνωσης, καθώς κάτι τέτοιο το θεωρούν ξεπερασμένο. Η ένταξη στα σχολεία κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων θα βοηθήσει τους μαθητές και θα εντοπίσει τα προβλήματα μαζί με τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Πιστεύουμε ότι θα μπορούν έγκαιρα να διαγνώσουν ζητήματα που γεννούν σχολικό εκφοβισμό και συμπεριφορές μαθητών που οδηγούνται στην περιθωριοποίηση και τον εκφοβισμό".

Οι κανόνες και η φαντασία των παιδιών

Η ολοένα και μικρότερη ηλικία των μαθητών, που είτε εκφοβίζουν είτε πέφτουν οι ίδιοι θέματα σχολικού εκφοβισμού, είναι σύμφωνα με τους ειδικούς ένα χαρακτηριστικό των περιστατικών bullying. Όπως λέει η Κατερίνα Σταματίκα, ψυχολόγος, ειδική παιδαγωγός, για τα παιδιά τα όρια δεν είναι ορατά ανάμεσα στην πλάκα και το πείραγμα, ενώ, όπως λέει η φαντασία τους, είναι μεγάλη, γι' αυτό και πολλές φορές τα περιστατικά εκφοβισμού θυμίζουν σκηνές από ταινία. "Το bullying στα σχολεία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και βλέπουμε ότι συμβαίνει σε ολοένα και μικρότερης ηλικίας μαθητές, όχι μόνο σε εκείνους του γυμνασίου και του λυκείου, αλλά είναι πολύ συχνά και σε μαθητές δημοτικού και έχουμε αρκετά κρούσματα τον τελευταίο καιρό. Μερικοί πιστεύουν ότι είναι αστεία ή πλάκες μεταξύ των μαθητών, ωστόσο θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το bullying δεν είναι η πλάκα και το πείραγμα με το συμμαθητή μου για κάποιο αστείο, αλλά σημαίνει ότι φέρνω τον άλλον σε πολύ δύσκολη θέση, το κάνω στοχευμένα για να τον μειώσω, να αισθανθεί άσχημα, να δείξω ότι εγώ έχω το πάνω χέρι. Το κάνουμε δηλαδή έχοντας στο μυαλό μας κάτι άσχημο και κακό, όχι απλώς για ένα πείραγμα, οπότε πρέπει να είμαστε προσεχτικοί".

Όπως εξηγεί η κ. Σταματίκα η θέσπιση σχολικών κανόνων που εξετάσει το υπουργείο Παιδείας είναι πολύ σημαντική διαδικασία, γιατί τα παιδιά αισθάνονται ασφάλεια όταν υπάρχουν εικόνες, ωστόσο, όπως λέει, είναι σημαντικό να τηρούνται οι κανόνες για όλους και να μην υπάρξουν διαχωρισμοί. "Οι κανόνες είναι ωραίο να υπάρχουν γιατί τα παιδιά αισθάνονται ασφάλεια όταν υπάρχουν, αλλά πρέπει να εφαρμόζονται. Φυσικά, πριν από την θέσπιση αυτών των κανόνων θα πρέπει να υπάρξουν συζητήσεις μέσα στην τάξη. Είναι σημαντικό να ξέρουμε τι νιώθουν και μετά να θεσπιστούν οι κανόνες και οι κανονισμοί του σχολείου αλλά και οι γονείς θα πρέπει να δεχθούν την πραγματικότητα των κανόνων. Μια ακόμα σημαντική πτυχή είναι η εφαρμογή τους. Οι κανόνες πρέπει να είναι για όλους και να εφαρμόζονται, όχι να λέμε 'δεν πειράζει' στον καλό μαθητή, αλλά 'πειράζει' σ' έναν άλλον μαθητή", επισημαίνει η κ. Σταματίκα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 09-02-2020