08/06/2024 08:00
Διπλός και ο σημερινός πρωινός καφές, και φουλ προεκλογικός. Λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες καλεσμένοι μας είναι οι ερευνητές της κοινής γνώμης, όπως τους αρέσει να αυτοαποκαλούνται, Πασχάλης Τεμεκενίδης της εταιρίας «Palmos Analysis» και ο Δημήτρης Κατσαντώνης της «To the Point». Μιλήσαμε για τις πρώτες δημοσκοπήσεις που θυμούνται, τις παλιές και έντονες προεκλογικές μάχες των ευρωεκλογών της δεκαετίας του ’80 και το κοινό που τους διακρίνει (η διδασκαλία της φροντιστηριακής εκπαίδευσης), ενώ φυσικά σχολιάσαμε και την προεκλογική περίοδο. Και οι δύο συμφώνησαν ότι μετά τις ευρωεκλογές θα έχουμε μια μεταβατικότητα και στην κεντροαριστερά (κυρίως), αλλά και στην κεντροδεξιά πολυκατοικία. Όσο για τα προγνωστικά τους αυτά λόγω τη απαγόρευσης που ισχύει δεν δημοσιεύονται, αλλά τα πήραμε σε ένα χαρτάκι. Πάντως δεν απείχαν και πολύ μεταξύ τους.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αβέρτα. Δεν είναι μόνο προεκλογικά. Πίνω διαρκώς και πολύ καφέ. Και μάλιστα έπινα και περισσότερο και τον έχω περιορίσει λόγω ηλικίας. Δεν μπορώ αν δεν πιώ ένα δυνατό νες το πρωί δε βγαίνω από το σπίτι γιατί είμαι επικίνδυνος (γελάει).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εγώ γενικά δεν πίνω καφέ. Το απέκτησα όμως ως συνήθεια γραφείου. Πάω στο γραφείο και πίνω έναν γαλλικό και το πολύ πολύ να κάνω ένα refil, να πιω έναν δεύτερο. Γενικά δεν πίνω καφέ. Τρώω, όμως και δεν φαίνεται γιατί η συνέντευξη δεν είναι τηλεοπτική (γελάει). Αν η ερώτηση ήταν αν τρώτε μπουγάτσα το πρωί θα απαντούσα όπως ο Δημήτρης για τον καφέ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Όλα αυτά. Σκέφτεσαι την ημέρα και πως να την οργανώσεις και αρχίζεις και μπαίνεις σε μια διαδικασία εγρήγορσης με τον καφέ. Εμένα με πιάνει πολύ ο καφές, αν και διαρκεί λίγο και μετά στο γραφείο πίνω άλλους δύο. Και άμα πάμε μέχρι το βράδυ πίνω και τρίτο το απόγευμα. Και πάντα νες. Μην κοιτάτε που πήρα τώρα φρέντο καπουτσίνο. Θα ξαναπιώ νες στο γραφείο, γι΄ αυτό…
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ήταν στάνταρ, μετά απέκτησα διάφορα, ζάχαρα και τέτοια, οπότε μου τα έκοψαν οι γιατροί υποχρεωτικά. Για μένα ο καφές έχει άλλη διαδικασία. Πίνω για να ξεχάσω. Τον έχω στο χέρι όταν θέλω να κάνω ένα διάλλειμα γι’ αυτό που κάνω και πίνω έναν καφέ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Σύνορα Παγκράτι με Ιλύσια, το 1962. Και μετά σπουδές στο Φυσικό στη Θεσσαλονίκη, μου άρεσε η πόλη και στις πρώτες δέκα ημέρες είχα αποφασίσει να κάτσω εδώ.
-Ο Δημήτρης Κατσαντώνης σε παιδική ηλικία
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εγώ γεννήθηκα το 1971, στη Θεσσαλονίκη σε ένα μαιευτήριο πίσω από την Αγία Σοφιά. Μέχρι τα πέντε πήγαμε Σέρρες με τους γονείς μου, γιατί ήταν εκπαιδευτικοί και μετά Θεσσαλονίκη μόνιμα.
Ο Πασχάλης Τεμεκενίδης δεξιά, με τον αδελφό του Αρη, σε μικρή ηλικία
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εξαρτάται και από τους συνεργάτες που έχεις. Προφανώς και πρέπει να έχεις μια γνώση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Μια επαφή, θα έλεγα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αν μπλεχτείς με την πολιτική δημοσκόπηση, ναι. Γιατί υπάρχουν και εταιρικές δημοσκοπήσεις και προϊοντικές και υπάρχουν πολλές εταιρίες που δεν κάνουν πολιτική δημοσκόπηση.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Και κάνουν μόνο έρευνες αγοράς.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Δεν ξέρω. Το δημοσκόπος έχει πάρει μια αρνητική χροιά.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Μια αρνητική φόρτιση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Σου λένε δημοσκόπος και στραβώνει για κάποιο λόγο το στόμα τους (γελάνε). Μετά το 2015 και τα μνημόνια κάπως ο κόσμος μάς βλέπει διαφορετικά. Νομίζω ότι η καλύτερη περιγραφή -γιατί κάνουμε και άλλα πράγματα, δεν κάνουμε μόνο πολιτικές δημοσκοπήσεις- είναι ερευνητής κοινής γνώμης και στάσεων. Το δημοσκόπος περιορίζει λίγο το πεδίο, γιατί η έρευνα αγοράς έχει πάρα πολλά πράγματα πέραν της δημοσκόπησης.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Θα έλεγα ερευνητής- αναλυτής. Οι πολιτικές έρευνες και δημοσκοπήσεις είναι ένα κομμάτι. Οι έρευνες αγοράς είναι ένα δεύτερο πολύ μεγάλο κομμάτι. Το τρίτο κομμάτι είναι οι κοινωνικές έρευνες. Έρευνες φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και περιβαλλοντικών θεμάτων που είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα ζητήματα και δεν εντάσσονται σε αυτό που ο κόσμος στενά καταλαβαίνει ως δημοσκοπήσεις Είσαι λοιπόν ερευνητής-αναλυτής. Όσο για το γιατί το διάλεξα: Είχα πάντοτε ένα ενδιαφέρον για τα πολιτικά, όπως είναι ευρέως γνωστό, είχα μια διαδρομή ενασχόλησης με τα κοινά από μαθητής και μετά ως φοιτητής έγινε πολύ έντονο και αυτό κρατήθηκε για πολλά χρόνια μετά. Είναι ένας τρόπος να έχεις επαφή με την κοινωνία, τις μεταβολές της, αν δε θέλεις να εμπλακείς με ένα τρόπο πιο άμεσο με την πολιτική.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Οι δημοσκοπήσεις ήταν για μένα χόμπι. Από παιδί. Καθόμουν στις εκλογικές βραδιές και ξενυχτούσα, οι δικοί μου κοιτούσαν τα αποτελέσματα και εγώ έπαιρνα τους πίνακες και τους συμπλήρωνα. Σε ηλικία γυμνασίου τώρα όλα αυτά.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Είχες την πετριά.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Πέτρα, μεγάλη. Δεν είναι η χειρότερη πέτρα, συγγνώμη. Άλλος πηγαίνει και μαζεύει γραμματόσημα ή φτιάχνει σπιτάκια με σπίρτα. Υπάρχουν και χειρότερα (γελάει).
Δημήτρης Κατσαντώνης: Ή μαζεύει πεταλούδες.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Από έφηβος. Τις παρακολουθούσα πάρα πολύ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Η πρώτη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» για τις δημοτικές εκλογές του 2006. Αν δεν κάνω λάθος Παπαγεωργόπουλος-Αράπογλου, Μπουτάρης. Ήταν διευθυντής ο Βαγγέλης ο Σπυριδωνίδης και τού το χρωστάω. Γιατί τότε ήταν η πρώτη φορά και δε σε εμπιστεύονταν εύκολα, όταν είναι και κάτι πολύ καινούργιο.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εγώ την πρώτη που θυμάμαι ήταν το 1981. Είχε γίνει μια και ούτε θυμάμαι από ποιον. Νομίζω της Nilsen ήταν και έλεγε ότι υπήρχε ένα μεγάλο ρεύμα του ΠΑΣΟΚ. Εμείς χαρήκαμε, γιατί το βλέπαμε και γύρω μας. Έδειχνε μια πολύ μεγάλη και άνετη επικράτηση του ΠΑΣΟΚ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το 2004. Μετά την ΕΡΤ-3. Είχα αποφασίσει να μην γυρίσω πίσω στο φροντιστήριο, όπου έκανα 15 χρόνια μαθήματα ως φυσικός. Αλλά επειδή το ωράριο ήταν πάρα πολύ σκληρό, καθώς τελείωνα 12 το βράδυ και είχα μικρά παιδιά τότε, το ωράριο ήταν απαγορευτικό για να τα βλέπω. Ενώ μου άρεζε να έρχομαι σε επαφή με τα παιδιά στα φροντιστήρια και να διδάσκω. Για να έχω λοιπόν μια επαφή με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και γενικά με τον κόσμο αποφάσισα να ασχοληθώ με τις έρευνες. Η πρώτη που έκανα ήταν στο δήμο Κιλκίς, στη μέση της θητείας του Τάκη Τερζίδη. Ήθελε ο τότε δήμαρχος να δει μερικά θέματα της πορείας του.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Έχουμε ένα κοινό με τον Δημήτρη και αυτό είναι η διδασκαλία. Εγώ και τώρα κάνω μαθήματα.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Κάνεις ακόμη;
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Κάνω.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Μπράβο. Άμα θέλετε και κανέναν φυσικό, εδώ είμαι (γελάνε).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Πάντα χρειαζόμαστε. Οι Φυσικοί και οι Μαθηματικοί είναι δυσεύρετη ειδικότητα. Νομίζω -γιατί μου το ρωτάνε πολύ- ότι αυτή η θητεία στην εκπαίδευση και ειδικά στη φροντιστηριακή που είναι πάρα πολύ σκληρή και πολύ απαιτητική ως προς τα αποτέλεσμα βοηθά πάρα πολύ ως προς τη μετάδοση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αρκετές φορές αισθάνομαι ότι είμαστε αρκετά καλοί στο να εξηγούμαι κάτι, γιατί έχουμε περάσει από τη διαδικασία να εξηγείς σε εφήβους που είναι δύσκολο. Να μεταδώσεις γνώσεις και να τις καταλάβει.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Και να το αγαπήσει.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ακριβώς.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Γιατί εγώ δεν πιστεύω -μια και ανοίξαμε αυτήν την κουβέντα- ότι υπάρχει μάθημα όπου κάποιος δεν μπορεί. Ότι δεν τόχει, που λένε. Άλλο να έχεις μια κλίση. Αλλά μπορώ να είμαι καλός παντού, αν είναι ο καθηγητής σωστός.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Και πολλά παιδιά επιλέγουν πορεία εμπνεόμενοι από έναν καθηγητή. Βλέπετe ότι αγαπάει έναν καθηγητή γιατί τον έχει εκτιμήσει πάρα πολύ και βλέπεις ότι επιλέγει να ακολουθήσει τη δική του πορεία.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το 1984.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Τότε είχα μια πιο εντατική δράση ως φοιτητής. Απίστευτο ξύλο στους δρόμους. Με ευθύνη της ΝΔ. Και το λέω ξεκάθαρα. Πολύ ξύλο. Είχαν ανεβάσει τους «Κένταυρους και τους Ρέιντζερς» που έμεναν σε ξενοδοχείο στην Κομνηνών και έβγαιναν το βράδυ για σύγκρουση. Άσχημα πράγματα. Και το κρατώ αυτό. Είχαμε ευρωεκλογές και το 1981, αλλά είχαν περάσει ντούκου λόγω των ταυτόχρονων εθνικών εκλογών. Οι ευρωεκλογές του ‘84 ήταν οι πρώτες που τις έζησα πολύ έντονα. Ήταν αυτό που είπε μετά ο Παπανδρέου στη Μαρία Ρεζάν: «Τέτοιες εκλογές να μην ξανακάνουμε». Γιατί ήταν πολύ πολωμένες και παντού υπήρχε τυφλή σύγκρουση. Κυρίως φυσικά μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Θυμάμαι πάρα πολύ τι ευρωεκλογές του ‘89. Γιατί ήταν η πρώτη φορά που ψήφισα κιόλας. Τις θυμάμαι γιατί ήταν πολύ ταραχώδης η περίοδος
Δημήτρης Κατσαντώνης: Άλλη περίοδος.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Με το σκάνδαλο Κοσκωτά και τη συγκυβέρνηση με τον Ζολώτα.
Τώρα είναι κρίσιμες οι ευρωεκλογές της Κυριακής; Ή περνάνε στο ντούκου;
(Κοιτούν και οι δύο αμήχανα).
(Γελάνε και οι δύο)
Δημήτρης Κατσαντώνης: Κρίσιμες δεν είναι. Νομίζω ότι θα μας δώσουν μια ένδειξη μεταβατικότητας. Αυτό που είχε αρχίσει να κυοφορείται στην κοινωνία από το 2015, δηλαδή μια ηγεμονία της κεντροδεξιάς παράταξης, έχει αρχίσει να αμφισβητείται από τα τέλη του 2023. Και εννοώ κυρίως στο πλαίσιο το ιδεολογικό και στο αφήγημα, που πια δεν πείθει. Η αμηχανία της ΝΔ φαίνεται και από το γεγονός ότι φέρνει το περσινό σύνθημα: Σταθερότητα. Είναι ξεθυμασμένο. Δείχνει ότι δεν μπορεί να επαναεφεύρει ένα άλλο. Αλλά βέβαια η αδρανιακή φθορά που έχει την καθιστά εκλογικά κυρίαρχη. Αλλά επειδή μαίνεται και η μάχη στο χώρο της κεντροαριστεράς μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ εκεί κάτι θα σημαίνει. Αλλά στο συνολικό πολιτικό σκηνικό δε θα σημαίνει κάποια ιδιαίτερη ανατροπή. Θα δείξει όμως ότι υπάρχει μια μεταβατικότητα. Επίσης ένα ακόμη στοιχείο. Ο πέραν της ΝΔ δεξιός χώρος αρχίζει και οριοθετείται πολιτικοϊδεολογικά και αποκτά χαρακτηριστικά μικρής, αλλά διακριτής παράταξης. Αυτό αν επιβεβαιωθεί στις εκλογές μπορεί να είναι σημαντικό για το μέλλον.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Όλα αυτά τα χρόνια φαίνεται ότι υπάρχει μια στρατηγική επιλογή του πρωθυπουργού να μετακινήσει τη ΝΔ και να την κεντράρει στο χώρο της κεντροδεξιάς και να αποβάλει ουσιαστικά σιγά σιγά ένα κομμάτι στα δεξιά της ΝΔ που την ακολουθούσε πάντα ιστορικά. Οι κινήσεις που κάνει ήδη φανερώνουν ότι θέλει ένα κόμμα που δε θα έχει εντός του ακροδεξιά στοιχεία. Και αυτό δημιουργεί ένα κενό ώστε να υπάρχει με σταθερά ποσοστά ένας χώρος στα δεξιά της ΝΔ, ο οποίος δεν ξέρουμε βέβαια ακόμη αν κάποια στιγμή θα αποκτήσει και ενιαία έκφραση, γιατί είναι κατακερματισμένος. Αν αποκτούσε ενιαία έκφραση και μια ηγεσία που να μην έχει και στοιχεία γραφικότητας που καμία φορά εμφανίζονται, δηλαδή αν είχε μια πολύ στιβαρή ηγεσία, θα μπορούσε να διεκδικήσει -ειδικά με την αδυναμία της κεντροαριστεράς να έχει ενναλακτική λύση ανταγωνιστική- ακόμη και ρόλο αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου έχεις μια κεντροδεξιά κυβέρνηση και μια Λεπέν που αυτή είναι ουσιαστικά τώρα η αξιωματική αντιπολίτευση, θα μπορούσαμε να το δούμε και εδώ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Είναι ανησυχητικό, αλλά είναι περισσότερο κάτι που συμβαίνει στην Ευρώπη. Εμείς έχουμε έναν ευρωσκεπτικισμό που είναι πολιτισμικού χαρακτήρα. Μια ροπή σαν Έλληνες να είμαστε καχύποπτοι απέναντι στο δυτικό. Ενώ η χώρα έχει κερδίσει πάρα πολλά από την Ευρωπαϊκή Ένωση Και γι’ αυτό η πρώτη αντίδραση σε μια ορισμένη μερίδα είναι λίγο αρνητική ή ευρωσκεπτικιστική, αλλά όταν ανοίξεις την κουβέντα περαιτέρω δεν μπορούν να το στηρίξουν. Στην Ευρώπη ο ευρωσκεπτικισμός έχει να κάνει με το πρόβλημα ότι η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική έχει μείνει στάσιμη, ενώ έπρεπε να μετεξελιχθεί. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Ποιος θα δώσει το σχέδιο της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Το κομμάτι του ευρωσκεπτικισμού στην Ελλάδα φτάνει μέχρι το επίπεδο της γκρίνιας. Δε φτάνει στο επίπεδο της ρήξης, όπως έγινε στην Αγγλία που έγινε πλειοψηφικό το ρεύμα ή στη Γαλλία που οριακά είναι υπέρ της Ευρώπης. Εδώ δεν έχουμε τέτοια νούμερα. Ακόμη και στο δημοψήφισμα του 2015 το ερώτημα δεν ήταν «μέσα ή έξω» από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα ρωτώντας αν η Ελλάδα θέλετε να συνεχίσει να μετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 80% απαντά με ΝΑΙ. Από αυτό το 80% υπάρχουν πολλοί που γκρινιάζουν σε επιμέρους ζητήματα, όπως στην άμυνα και το μεταναστευτικό. Αλλά όταν πάμε στο τελικό ερώτημα «να μείνουμε ή να φύγουμε» λένε να μείνουμε.
Ο Πασχάλης Τεμεκενίδης το 1995, κατά την ορκωμοσία στο Πολυτεχνείο
Στην τελετή ορκωμοσίας στο Φυσικό του ΑΠΘ
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ουσιώδεις μετατροπές δεν υπήρξαν. Τώρα στο ερώτημα περί της κρισιμότητας θα έλεγα ότι οι ευρωεκλογές είναι περισσότερο κρίσιμες για τη συζήτηση που θα ανοίξει μετά για το γίνεται στον χώρο της κεντροαριστεράς. Είμαι βέβαιος ότι αν ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ παραμείνουν σε ποσοστά χαμηλά και κοντά, δηλαδή να δούμε αποτελέσματα 16% με 17% ο ένας και 14% με 15% ο άλλος θα ανοίξει προφανώς μια συζήτηση. «Παιδιά, δε βγαίνει έτσι. Δεν μπορούμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί στη ΝΔ. Τι θα γίνει;» Όλοι περιμένουν το κλείσιμο της κάλπης, τα exit polls και τα πρώτα αποτελέσματα για να βγουν και να πουν: «Παιδιά δε βγαίνει».
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αν αθροιστικά τα δύο μεγάλα κόμματα της κεντροαριστεράς είναι στο όριο που θα πιάσει η ΝΔ, θα ανοίξει αντικειμενικά αυτή η συζήτηση. Γιατί πρέπει να υπάρξει ο εναλλακτικός πόλος της κυβερνησιμότητας, όχι απλά μιας αντιπολίτευσης. Γιατί προς το παρόν δεν έχει ξεκαθαρίσει σίγουρα το ποιος θα είναι δεύτερος και αν θα έχει μια σοβαρή διαφορά από τον τρίτο.
Για τη ΝΔ ποιο θα είναι το ζητούμενο μετά την κάλπη; Θα είναι πρώτο κόμμα, όμως το ποσοστό της θα έχει σημασία.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Για τη ΝΔ πιστεύω ότι αυτή ήταν η τελευταία περίοδος χάριτος που έχει. Από εδώ και πέρα θα της χρεωθούν από τους ψηφοφόρους όλα τα λάθη και δε θα της συγχωρεθεί τίποτα. Η πρώτη θητεία σημαδεύτηκε σίγουρα από δύσκολες στιγμές. Η πανδημία που κατά τη γνώμη μου λειτούργησε λίγο και ως οχυρωματικό έργο για την κυβέρνηση. Το ίδιο και ο πόλεμος στην Ουκρανία και το ενεργειακό. Τώρα όλα αυτά δεν υπάρχουν, έγιναν οι δεύτερες εκλογές πήρε και τη δεύτερη εντολή και αν περάσει και τις ευρωεκλογές με επιτυχία από εδώ και πέρα θα βαθμολογούνται πολύ πιο αυστηρά από τους πολίτες οι αστοχίες και οι αρρυθμίες. Θα δούμε περισσότερο κίνδυνο φθοράς μετά τις ευρωεκλογές.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το παραμικρό θα χρεωθεί στη ΝΔ. Ήδη από τα τέλη του 2023 έχει αρχίσει να γίνεται αυτό. Απλά άνοιξε μια παρένθεση λόγω της προεκλογικής περιόδου. Σε ότι αφορά στο ερώτημα για τις τάσεις: Η ΝΔ ήταν χαμηλά τον Μάρτιο, όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτά τα δύο κόμματα κατόρθωσαν να ανασυντάξουν κάπως τις δυνάμεις τους, ιδιαίτερα η ΝΔ. Αυτές οι μεταβολές υπήρξαν, όμως δεν ήταν ανατροπές μεταβολής. Ποια θα είναι η επιτυχία της ΝΔ; Η ΝΔ θέτει ως επιτυχία το 33% των προηγούμενων ευρωεκλογών, ενώ για όλα τα άλλα κόμματα μιλάμε με βάση τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών. Εδώ υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά (γελάει). Εντάξει, για τον ΣΥΡΙΖΑ έχει αλλάξει η συγκυρία. Αν πάμε στο ΠΑΣΟΚ και το συγκρίνουμε με τις ευρωεκλογές του 2019, όπου το ποσοστό του ήταν 7,7%. Και το 12% να κρατήσει είναι μεγάλη επιτυχία. Το ΠΑΣΟΚ συγκρίνεται όμως με τις εθνικές εκλογές, ενώ η ΝΔ έχει κατορθώσει επικοινωνιακά να περάσει ότι η σύγκρισή της είναι με τις ευρωεκλογές του 2019.
Ως πρόεδρος της ΦΕΑΠΘ σε ομιλία για την επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Στο ακροατήριο ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής
Με φόντο τη Βούλα Πατουλίδου λίγο πριν το χρυσό της Βαρκελώνης
Δημήτρης Κατσαντώνης: Δεν είδαμε ευρωπαϊκή ατζέντα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Να μην είμαστε όμως άδικοι. Παντού δεν υπήρξε ευρωπαϊκή ατζέντα. Σε όλες τις χώρες γίνονται εκλογές με εσωτερική ατζέντα. Και οι Γάλλοι έτσι θα ψηφίσουν και οι Γερμανοί το ίδιο. Παρά το ότι τα θέματα της Ευρώπης, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, τούς ακουμπούν πολύ περισσότερο.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Στην Ευρώπη μιλούν λίγο περισσότερο για την Ευρώπη. Αλλά δεν υπάρχει καμία ριζική διαφορά με εμάς.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αυτό πάντως είναι αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ότι δεν έχει καταφέρει να κάνει τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συζητούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση και συζητούν πάλι για τα εθνικά τους θέματα, είναι αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Η μόνη λύση θα ήταν να ξέρω ότι θα ψηφίσω και θα βγει ο «Σμιτ». Βρέξει χιονίσει. Ότι αυτός θα είναι ο πρωθυπουργός της Ευρώπης. Ότι θα ψηφίσω κάποιον που θα εκφράζει μια πολιτική για το σύνολο της Ευρώπης Και δε θα μπει στη διαδικασία των συμβιβασμών. Για να έχει αυτό ένα νόημα. Αλλιώς διαθλάται η ψήφος και οι πολίτες δεν καταλαβαίνουν που καταλήγει.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Επικοινωνιακά νομίζω ότι ήταν ο Κασσελάκης. Έκανε χτες μια δήλωση ότι τον έχει φάει η υπερπροβολή. Δείχνει μια αίσθηση αυτοσυνειδησίας (γελάει). Πολιτικά ο Μητσοτάκης το έλεγξε το παιχνίδι στα όρια που ήθελε. Εκ των υστέρων μόνο το ΠΑΣΟΚ, αν καταφέρει να κάνει αυτήν την μικρή ανατροπή με τον ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι ο πρωταγωνιστής της βραδιάς γιατί όλοι περί αυτού θα μιλούν. Αλλά αυτό είναι ένα ανοικτό θέμα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ο Κασσελάκης ήταν αναμενόμενο να είναι ο πρωταγωνιστής γιατί είναι και η πρώτη του φορά που ως αρχηγός κόμματος πάει σε εκλογές. Και ο ίδιος το έχει ενισχύσει αυτό με μια επικοινωνιακή λογική. Εγώ βέβαια θεωρώ ότι αυτό μπορεί βραχυπρόθεσμα να του δίνει πόντους επικοινωνιακούς, να κερδίζει δηλαδή κάποιο κόσμο απολιτίκ, αλλά νομίζω ότι αυτό το προφίλ που περνά δεν του δίνει βαθμούς σε μία πιο μακροπρόθεσμη διαδικασία επιλογής πρωθυπουργού.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εκεί υπάρχει ένα θέμα, γιατί στο κέντρο κερδίζονται οι εκλογές σε επίπεδο εξουσίας. Και ο ΣΥΡΙΖΑ αυτή τη στιγμή είναι πολύ χαμηλά, ενώ αντίθετα έχει ανακάμψει εις βάρος του το ΠΑΣΟΚ. Αυτό ποιοτικά δίνει στο ΠΑΣΟΚ το δικαίωμα να αισιοδοξεί. Γιατί αν σε εκείνη τη δεξαμενή γίνεται αυτός ο ανταγωνιστής της ΝΔ και μην ξεχνάμε ότι αυτή η δεξαμενή είναι η πιο πολυάριθμη και κυρίως αυτή που κρίνει γιατί οι ψηφοφόροι εδώ μετακινούνται. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καλά νέα.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αν φύγουμε από πρόσωπα και πάμε σε φαινόμενα, ναι. Θα είναι μια αποχή κοντά στις ευρωεκλογές του 2009, που ήταν πολύ μεγάλη. Τότε ήταν γύρω στο 47%.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Όμως κάθε φορά συζητάμε για την αποχή και αυτή η συζήτηση εξαντλείται το βράδυ των εκλογών στα πάνελ. Άντε και την επομένη στους σχολιασμούς. Η αποχή μπορεί να είναι και πολιτική στάση, αλλά να πούμε και το εξής: Στην πραγματικότητα όλοι μιλούν για την αποχή για ένα ή δύο βράδια και μετά η αποχή ξεχνιέται και δεν υπάρχει κανένα πολιτικό αποτέλεσμα από την αποχή. Και τελικά οι εκλογές έχουν καταλήξει να είναι μια μάχη για το ποιος θα φέρει τους ψηφοφόρους του στην κάλπη.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Άμεσα θα ευνοηθούν τα κόμματα με τη μεγάλη συσπείρωση. Αυτό σημαίνει ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Συμφωνώ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αυτό είναι μια επιτυχία του ΠΑΣΟΚ, γιατί το να κατορθώσει να πετύχει συσπείρωση της τάξης του 79% και του 80%, όπως και το ΚΚΕ, σε πεσμένο εκλογικό σώμα, αυτόματα ανεβαίνει το ποσοστό του. Γι’ αυτό και ο Μητσοτάκης δίνει μάχη για να πάει ο κόσμος να ψηφίσει. Γιατί πολλοί θεωρούν ότι έχει βέβαιη τη νίκη και δε θα πάνε να ψηφίσουν.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εφησυχασμός.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αυτός που θα πιεστεί από την αποχή αν οι ηλικιακές κατηγορίες που θα απέχουν είναι αυτές που προβλέπονται είναι ο ΣΥΡΖΑ. Αλλά όλα αυτά είναι μέχρι να αποδειχθούν.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Κυριακή κοντή γιορτή.
(Χαμογελούν και οι δύο).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Η Θεσσαλονίκη δεν περιμένει κάτι από τις εκλογές θα περιμένει κάτι από τις ευρωεκλογές; (γελάνε).
Δημήτρης Κατσαντώνης: Υπάρχει ένα τέτοιο πρόβλημα εδώ και χρόνια, καθώς και έλλειψη μιας ηγετικής κατεύθυνσης για την κεντρική Μακεδονία. Όταν ήσουν πρώτος και δεύτερος στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ πριν από 20 χρόνια και τώρα είσαι όγδοος κάτι τρέχει. Δεν μπορεί να το ξεπεράσουμε έτσι απλά αυτό. Πρέπει να ασχοληθούμε με το θέμα. Διακομματικά και διαπαραταξιακά.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Οι μετρήσεις δε βλέπω να έχουν μεγάλες διαφορές. Να πούμε εδώ ότι πάντα οι μετρήσεις εμπεριέχουν και σφάλματα και αυτό πρέπει να το γνωρίζει ο κόσμος, γιατί αν οι μετρήσεις έβγαζαν αποτέλεσμα με ακρίβεια δεκαδικού δε θα κάναμε εκλογές. Θα κάναμε μια μέτρηση και θα τελείωνε το πανηγύρι.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εδώ στη Φυσική κάνεις ένα πείραμα και το κάνεις δέκα φορές. Γιατί υπάρχει η αστοχία της μέτρησης ενός πράγματος που είναι πολύ υλικό. Που είναι φυσικό φαινόμενο.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Θεωρώ δεδομένο ότι όποιο και να είναι το αποτέλεσμα για τη δεύτερη και την τρίτη θέση από την Κυριακή το βράδυ θα ξεκινήσει μια κουβέντα στο χώρο της κεντροαριστεράς. Για να γίνει ένας ανταγωνιστικός πόλος.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Η αποχή θα είναι ένα θέμα, η επόμενη ημέρα στην κεντροαριστερά επίσης, ενώ θα υπάρξει και ένα ζόρισμα της ΝΔ από τα δεξιά της. Δεν ξέρω να έγινε και σκόπιμα, αλλά οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης στις αρχές του 2024, έδωσαν ταυτοτική συγκρότηση σε έναν χώρο στα δεξιά της.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Θα πρότεινα και θα άλλαζα τον τρόπο εκλογής των βουλευτών. Οι μεγάλες περιφέρειες παράγουν αδιαφάνεια, πολιτικό χρήμα μαύρο, εξαρτήσεις των πολιτικών και της πολιτικής από παράγοντες εξωθεσμικούς και από ισχυρούς οικονομικούς που ευνοούν την εξάρτηση από τη μιντιακή παρουσία. Θα πήγαινα σε ένα μοντέλο μικρών εκλογικών περιφερειών, όπου θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε πολίτης που θα είχε την οικονομική δυνατότητα και την πολιτική ικανότητα να πείσει τους εκλογείς να κατέβει για να εκλεγεί. Γιατί λέμε ότι δεν μπαίνει νέος κόσμος στην πολιτική, αλλά πως να μπει όταν χρειάζεται πολλά λεφτά για να διεκδικήσει μια έδρα; Είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Από όλα τα πολλά που θα μπορούσαμε να αλλάξουμε με ένα μαγικό ραβδί εγώ θα έκανα κατάτμηση περιφερειών και εκλογή βουλευτών σε πολύ μικρές περιφέρειες.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Υπάρχουν παραδείγματα και εκλογικά συστήματα, όπως στη Γερμανία, που δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να έχει άμεση επαφή με τον εκπρόσωπό του και ταυτόχρονα να διασφαλίζεται η αναλογικότητα των εδρών στο κοινοβούλιο και να παράγονται και ισχυρές κυβερνήσεις. Η απλή αναλογική ήταν ένα πολύ ακραίο σύστημα, αλλά υπάρχουν υβριδικά συστήματα που μπορεί να ενισχύουν και τη συνεργασία μεταξύ όμορων σχημάτων που δεν έχουν μεταξύ τους μεγάλες πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές. Θα άλλαζα σίγουρα και τον τρόπο εκλογής των ευρωβουλευτών με την πανελλαδική κάλπη. Έχουμε κάνει ένα σύστημα που ευνοεί την αναγνωρισιμότητα και την τηλεπερσόνα. Και μετά ερχόμαστε και κατηγορούμε τους ψηφοφόρους ότι ψηφίζουν τηλεπερσόνες. Πως θα ψηφίσει κάποιος κάποιον αν δεν τον ξέρει και όταν οι υποψηφιότητες είναι πανελλαδικές; Πως θα ψηφίσει κάποιος που ζει σε ένα χωριό της Μαγνησίας; Θα ψηφίσει αυτόν που έχει δει στην τηλεόραση και που βλέπει να κινείται στα social media. Πρέπει να αλλάξει σίγουρα τρόπος εκλογής των ευρωβουλευτών. Αν θέλουμε να δούμε και πιο καλά αποτελέσματα ως προς το πολιτικό προσωπικό.
Διπλός και ο σημερινός πρωινός καφές, και φουλ προεκλογικός. Λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες καλεσμένοι μας είναι οι ερευνητές της κοινής γνώμης, όπως τους αρέσει να αυτοαποκαλούνται, Πασχάλης Τεμεκενίδης της εταιρίας «Palmos Analysis» και ο Δημήτρης Κατσαντώνης της «To the Point». Μιλήσαμε για τις πρώτες δημοσκοπήσεις που θυμούνται, τις παλιές και έντονες προεκλογικές μάχες των ευρωεκλογών της δεκαετίας του ’80 και το κοινό που τους διακρίνει (η διδασκαλία της φροντιστηριακής εκπαίδευσης), ενώ φυσικά σχολιάσαμε και την προεκλογική περίοδο. Και οι δύο συμφώνησαν ότι μετά τις ευρωεκλογές θα έχουμε μια μεταβατικότητα και στην κεντροαριστερά (κυρίως), αλλά και στην κεντροδεξιά πολυκατοικία. Όσο για τα προγνωστικά τους αυτά λόγω τη απαγόρευσης που ισχύει δεν δημοσιεύονται, αλλά τα πήραμε σε ένα χαρτάκι. Πάντως δεν απείχαν και πολύ μεταξύ τους.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αβέρτα. Δεν είναι μόνο προεκλογικά. Πίνω διαρκώς και πολύ καφέ. Και μάλιστα έπινα και περισσότερο και τον έχω περιορίσει λόγω ηλικίας. Δεν μπορώ αν δεν πιώ ένα δυνατό νες το πρωί δε βγαίνω από το σπίτι γιατί είμαι επικίνδυνος (γελάει).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εγώ γενικά δεν πίνω καφέ. Το απέκτησα όμως ως συνήθεια γραφείου. Πάω στο γραφείο και πίνω έναν γαλλικό και το πολύ πολύ να κάνω ένα refil, να πιω έναν δεύτερο. Γενικά δεν πίνω καφέ. Τρώω, όμως και δεν φαίνεται γιατί η συνέντευξη δεν είναι τηλεοπτική (γελάει). Αν η ερώτηση ήταν αν τρώτε μπουγάτσα το πρωί θα απαντούσα όπως ο Δημήτρης για τον καφέ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Όλα αυτά. Σκέφτεσαι την ημέρα και πως να την οργανώσεις και αρχίζεις και μπαίνεις σε μια διαδικασία εγρήγορσης με τον καφέ. Εμένα με πιάνει πολύ ο καφές, αν και διαρκεί λίγο και μετά στο γραφείο πίνω άλλους δύο. Και άμα πάμε μέχρι το βράδυ πίνω και τρίτο το απόγευμα. Και πάντα νες. Μην κοιτάτε που πήρα τώρα φρέντο καπουτσίνο. Θα ξαναπιώ νες στο γραφείο, γι΄ αυτό…
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ήταν στάνταρ, μετά απέκτησα διάφορα, ζάχαρα και τέτοια, οπότε μου τα έκοψαν οι γιατροί υποχρεωτικά. Για μένα ο καφές έχει άλλη διαδικασία. Πίνω για να ξεχάσω. Τον έχω στο χέρι όταν θέλω να κάνω ένα διάλλειμα γι’ αυτό που κάνω και πίνω έναν καφέ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Σύνορα Παγκράτι με Ιλύσια, το 1962. Και μετά σπουδές στο Φυσικό στη Θεσσαλονίκη, μου άρεσε η πόλη και στις πρώτες δέκα ημέρες είχα αποφασίσει να κάτσω εδώ.
-Ο Δημήτρης Κατσαντώνης σε παιδική ηλικία
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εγώ γεννήθηκα το 1971, στη Θεσσαλονίκη σε ένα μαιευτήριο πίσω από την Αγία Σοφιά. Μέχρι τα πέντε πήγαμε Σέρρες με τους γονείς μου, γιατί ήταν εκπαιδευτικοί και μετά Θεσσαλονίκη μόνιμα.
Ο Πασχάλης Τεμεκενίδης δεξιά, με τον αδελφό του Αρη, σε μικρή ηλικία
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εξαρτάται και από τους συνεργάτες που έχεις. Προφανώς και πρέπει να έχεις μια γνώση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Μια επαφή, θα έλεγα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αν μπλεχτείς με την πολιτική δημοσκόπηση, ναι. Γιατί υπάρχουν και εταιρικές δημοσκοπήσεις και προϊοντικές και υπάρχουν πολλές εταιρίες που δεν κάνουν πολιτική δημοσκόπηση.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Και κάνουν μόνο έρευνες αγοράς.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Δεν ξέρω. Το δημοσκόπος έχει πάρει μια αρνητική χροιά.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Μια αρνητική φόρτιση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Σου λένε δημοσκόπος και στραβώνει για κάποιο λόγο το στόμα τους (γελάνε). Μετά το 2015 και τα μνημόνια κάπως ο κόσμος μάς βλέπει διαφορετικά. Νομίζω ότι η καλύτερη περιγραφή -γιατί κάνουμε και άλλα πράγματα, δεν κάνουμε μόνο πολιτικές δημοσκοπήσεις- είναι ερευνητής κοινής γνώμης και στάσεων. Το δημοσκόπος περιορίζει λίγο το πεδίο, γιατί η έρευνα αγοράς έχει πάρα πολλά πράγματα πέραν της δημοσκόπησης.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Θα έλεγα ερευνητής- αναλυτής. Οι πολιτικές έρευνες και δημοσκοπήσεις είναι ένα κομμάτι. Οι έρευνες αγοράς είναι ένα δεύτερο πολύ μεγάλο κομμάτι. Το τρίτο κομμάτι είναι οι κοινωνικές έρευνες. Έρευνες φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και περιβαλλοντικών θεμάτων που είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα ζητήματα και δεν εντάσσονται σε αυτό που ο κόσμος στενά καταλαβαίνει ως δημοσκοπήσεις Είσαι λοιπόν ερευνητής-αναλυτής. Όσο για το γιατί το διάλεξα: Είχα πάντοτε ένα ενδιαφέρον για τα πολιτικά, όπως είναι ευρέως γνωστό, είχα μια διαδρομή ενασχόλησης με τα κοινά από μαθητής και μετά ως φοιτητής έγινε πολύ έντονο και αυτό κρατήθηκε για πολλά χρόνια μετά. Είναι ένας τρόπος να έχεις επαφή με την κοινωνία, τις μεταβολές της, αν δε θέλεις να εμπλακείς με ένα τρόπο πιο άμεσο με την πολιτική.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Οι δημοσκοπήσεις ήταν για μένα χόμπι. Από παιδί. Καθόμουν στις εκλογικές βραδιές και ξενυχτούσα, οι δικοί μου κοιτούσαν τα αποτελέσματα και εγώ έπαιρνα τους πίνακες και τους συμπλήρωνα. Σε ηλικία γυμνασίου τώρα όλα αυτά.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Είχες την πετριά.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Πέτρα, μεγάλη. Δεν είναι η χειρότερη πέτρα, συγγνώμη. Άλλος πηγαίνει και μαζεύει γραμματόσημα ή φτιάχνει σπιτάκια με σπίρτα. Υπάρχουν και χειρότερα (γελάει).
Δημήτρης Κατσαντώνης: Ή μαζεύει πεταλούδες.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Από έφηβος. Τις παρακολουθούσα πάρα πολύ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Η πρώτη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» για τις δημοτικές εκλογές του 2006. Αν δεν κάνω λάθος Παπαγεωργόπουλος-Αράπογλου, Μπουτάρης. Ήταν διευθυντής ο Βαγγέλης ο Σπυριδωνίδης και τού το χρωστάω. Γιατί τότε ήταν η πρώτη φορά και δε σε εμπιστεύονταν εύκολα, όταν είναι και κάτι πολύ καινούργιο.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εγώ την πρώτη που θυμάμαι ήταν το 1981. Είχε γίνει μια και ούτε θυμάμαι από ποιον. Νομίζω της Nilsen ήταν και έλεγε ότι υπήρχε ένα μεγάλο ρεύμα του ΠΑΣΟΚ. Εμείς χαρήκαμε, γιατί το βλέπαμε και γύρω μας. Έδειχνε μια πολύ μεγάλη και άνετη επικράτηση του ΠΑΣΟΚ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το 2004. Μετά την ΕΡΤ-3. Είχα αποφασίσει να μην γυρίσω πίσω στο φροντιστήριο, όπου έκανα 15 χρόνια μαθήματα ως φυσικός. Αλλά επειδή το ωράριο ήταν πάρα πολύ σκληρό, καθώς τελείωνα 12 το βράδυ και είχα μικρά παιδιά τότε, το ωράριο ήταν απαγορευτικό για να τα βλέπω. Ενώ μου άρεζε να έρχομαι σε επαφή με τα παιδιά στα φροντιστήρια και να διδάσκω. Για να έχω λοιπόν μια επαφή με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και γενικά με τον κόσμο αποφάσισα να ασχοληθώ με τις έρευνες. Η πρώτη που έκανα ήταν στο δήμο Κιλκίς, στη μέση της θητείας του Τάκη Τερζίδη. Ήθελε ο τότε δήμαρχος να δει μερικά θέματα της πορείας του.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Έχουμε ένα κοινό με τον Δημήτρη και αυτό είναι η διδασκαλία. Εγώ και τώρα κάνω μαθήματα.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Κάνεις ακόμη;
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Κάνω.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Μπράβο. Άμα θέλετε και κανέναν φυσικό, εδώ είμαι (γελάνε).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Πάντα χρειαζόμαστε. Οι Φυσικοί και οι Μαθηματικοί είναι δυσεύρετη ειδικότητα. Νομίζω -γιατί μου το ρωτάνε πολύ- ότι αυτή η θητεία στην εκπαίδευση και ειδικά στη φροντιστηριακή που είναι πάρα πολύ σκληρή και πολύ απαιτητική ως προς τα αποτέλεσμα βοηθά πάρα πολύ ως προς τη μετάδοση.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αρκετές φορές αισθάνομαι ότι είμαστε αρκετά καλοί στο να εξηγούμαι κάτι, γιατί έχουμε περάσει από τη διαδικασία να εξηγείς σε εφήβους που είναι δύσκολο. Να μεταδώσεις γνώσεις και να τις καταλάβει.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Και να το αγαπήσει.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ακριβώς.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Γιατί εγώ δεν πιστεύω -μια και ανοίξαμε αυτήν την κουβέντα- ότι υπάρχει μάθημα όπου κάποιος δεν μπορεί. Ότι δεν τόχει, που λένε. Άλλο να έχεις μια κλίση. Αλλά μπορώ να είμαι καλός παντού, αν είναι ο καθηγητής σωστός.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Και πολλά παιδιά επιλέγουν πορεία εμπνεόμενοι από έναν καθηγητή. Βλέπετe ότι αγαπάει έναν καθηγητή γιατί τον έχει εκτιμήσει πάρα πολύ και βλέπεις ότι επιλέγει να ακολουθήσει τη δική του πορεία.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το 1984.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Τότε είχα μια πιο εντατική δράση ως φοιτητής. Απίστευτο ξύλο στους δρόμους. Με ευθύνη της ΝΔ. Και το λέω ξεκάθαρα. Πολύ ξύλο. Είχαν ανεβάσει τους «Κένταυρους και τους Ρέιντζερς» που έμεναν σε ξενοδοχείο στην Κομνηνών και έβγαιναν το βράδυ για σύγκρουση. Άσχημα πράγματα. Και το κρατώ αυτό. Είχαμε ευρωεκλογές και το 1981, αλλά είχαν περάσει ντούκου λόγω των ταυτόχρονων εθνικών εκλογών. Οι ευρωεκλογές του ‘84 ήταν οι πρώτες που τις έζησα πολύ έντονα. Ήταν αυτό που είπε μετά ο Παπανδρέου στη Μαρία Ρεζάν: «Τέτοιες εκλογές να μην ξανακάνουμε». Γιατί ήταν πολύ πολωμένες και παντού υπήρχε τυφλή σύγκρουση. Κυρίως φυσικά μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Θυμάμαι πάρα πολύ τι ευρωεκλογές του ‘89. Γιατί ήταν η πρώτη φορά που ψήφισα κιόλας. Τις θυμάμαι γιατί ήταν πολύ ταραχώδης η περίοδος
Δημήτρης Κατσαντώνης: Άλλη περίοδος.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Με το σκάνδαλο Κοσκωτά και τη συγκυβέρνηση με τον Ζολώτα.
Τώρα είναι κρίσιμες οι ευρωεκλογές της Κυριακής; Ή περνάνε στο ντούκου;
(Κοιτούν και οι δύο αμήχανα).
(Γελάνε και οι δύο)
Δημήτρης Κατσαντώνης: Κρίσιμες δεν είναι. Νομίζω ότι θα μας δώσουν μια ένδειξη μεταβατικότητας. Αυτό που είχε αρχίσει να κυοφορείται στην κοινωνία από το 2015, δηλαδή μια ηγεμονία της κεντροδεξιάς παράταξης, έχει αρχίσει να αμφισβητείται από τα τέλη του 2023. Και εννοώ κυρίως στο πλαίσιο το ιδεολογικό και στο αφήγημα, που πια δεν πείθει. Η αμηχανία της ΝΔ φαίνεται και από το γεγονός ότι φέρνει το περσινό σύνθημα: Σταθερότητα. Είναι ξεθυμασμένο. Δείχνει ότι δεν μπορεί να επαναεφεύρει ένα άλλο. Αλλά βέβαια η αδρανιακή φθορά που έχει την καθιστά εκλογικά κυρίαρχη. Αλλά επειδή μαίνεται και η μάχη στο χώρο της κεντροαριστεράς μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ εκεί κάτι θα σημαίνει. Αλλά στο συνολικό πολιτικό σκηνικό δε θα σημαίνει κάποια ιδιαίτερη ανατροπή. Θα δείξει όμως ότι υπάρχει μια μεταβατικότητα. Επίσης ένα ακόμη στοιχείο. Ο πέραν της ΝΔ δεξιός χώρος αρχίζει και οριοθετείται πολιτικοϊδεολογικά και αποκτά χαρακτηριστικά μικρής, αλλά διακριτής παράταξης. Αυτό αν επιβεβαιωθεί στις εκλογές μπορεί να είναι σημαντικό για το μέλλον.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Όλα αυτά τα χρόνια φαίνεται ότι υπάρχει μια στρατηγική επιλογή του πρωθυπουργού να μετακινήσει τη ΝΔ και να την κεντράρει στο χώρο της κεντροδεξιάς και να αποβάλει ουσιαστικά σιγά σιγά ένα κομμάτι στα δεξιά της ΝΔ που την ακολουθούσε πάντα ιστορικά. Οι κινήσεις που κάνει ήδη φανερώνουν ότι θέλει ένα κόμμα που δε θα έχει εντός του ακροδεξιά στοιχεία. Και αυτό δημιουργεί ένα κενό ώστε να υπάρχει με σταθερά ποσοστά ένας χώρος στα δεξιά της ΝΔ, ο οποίος δεν ξέρουμε βέβαια ακόμη αν κάποια στιγμή θα αποκτήσει και ενιαία έκφραση, γιατί είναι κατακερματισμένος. Αν αποκτούσε ενιαία έκφραση και μια ηγεσία που να μην έχει και στοιχεία γραφικότητας που καμία φορά εμφανίζονται, δηλαδή αν είχε μια πολύ στιβαρή ηγεσία, θα μπορούσε να διεκδικήσει -ειδικά με την αδυναμία της κεντροαριστεράς να έχει ενναλακτική λύση ανταγωνιστική- ακόμη και ρόλο αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου έχεις μια κεντροδεξιά κυβέρνηση και μια Λεπέν που αυτή είναι ουσιαστικά τώρα η αξιωματική αντιπολίτευση, θα μπορούσαμε να το δούμε και εδώ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Είναι ανησυχητικό, αλλά είναι περισσότερο κάτι που συμβαίνει στην Ευρώπη. Εμείς έχουμε έναν ευρωσκεπτικισμό που είναι πολιτισμικού χαρακτήρα. Μια ροπή σαν Έλληνες να είμαστε καχύποπτοι απέναντι στο δυτικό. Ενώ η χώρα έχει κερδίσει πάρα πολλά από την Ευρωπαϊκή Ένωση Και γι’ αυτό η πρώτη αντίδραση σε μια ορισμένη μερίδα είναι λίγο αρνητική ή ευρωσκεπτικιστική, αλλά όταν ανοίξεις την κουβέντα περαιτέρω δεν μπορούν να το στηρίξουν. Στην Ευρώπη ο ευρωσκεπτικισμός έχει να κάνει με το πρόβλημα ότι η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική έχει μείνει στάσιμη, ενώ έπρεπε να μετεξελιχθεί. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Ποιος θα δώσει το σχέδιο της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Το κομμάτι του ευρωσκεπτικισμού στην Ελλάδα φτάνει μέχρι το επίπεδο της γκρίνιας. Δε φτάνει στο επίπεδο της ρήξης, όπως έγινε στην Αγγλία που έγινε πλειοψηφικό το ρεύμα ή στη Γαλλία που οριακά είναι υπέρ της Ευρώπης. Εδώ δεν έχουμε τέτοια νούμερα. Ακόμη και στο δημοψήφισμα του 2015 το ερώτημα δεν ήταν «μέσα ή έξω» από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα ρωτώντας αν η Ελλάδα θέλετε να συνεχίσει να μετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 80% απαντά με ΝΑΙ. Από αυτό το 80% υπάρχουν πολλοί που γκρινιάζουν σε επιμέρους ζητήματα, όπως στην άμυνα και το μεταναστευτικό. Αλλά όταν πάμε στο τελικό ερώτημα «να μείνουμε ή να φύγουμε» λένε να μείνουμε.
Ο Πασχάλης Τεμεκενίδης το 1995, κατά την ορκωμοσία στο Πολυτεχνείο
Στην τελετή ορκωμοσίας στο Φυσικό του ΑΠΘ
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ουσιώδεις μετατροπές δεν υπήρξαν. Τώρα στο ερώτημα περί της κρισιμότητας θα έλεγα ότι οι ευρωεκλογές είναι περισσότερο κρίσιμες για τη συζήτηση που θα ανοίξει μετά για το γίνεται στον χώρο της κεντροαριστεράς. Είμαι βέβαιος ότι αν ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ παραμείνουν σε ποσοστά χαμηλά και κοντά, δηλαδή να δούμε αποτελέσματα 16% με 17% ο ένας και 14% με 15% ο άλλος θα ανοίξει προφανώς μια συζήτηση. «Παιδιά, δε βγαίνει έτσι. Δεν μπορούμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί στη ΝΔ. Τι θα γίνει;» Όλοι περιμένουν το κλείσιμο της κάλπης, τα exit polls και τα πρώτα αποτελέσματα για να βγουν και να πουν: «Παιδιά δε βγαίνει».
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αν αθροιστικά τα δύο μεγάλα κόμματα της κεντροαριστεράς είναι στο όριο που θα πιάσει η ΝΔ, θα ανοίξει αντικειμενικά αυτή η συζήτηση. Γιατί πρέπει να υπάρξει ο εναλλακτικός πόλος της κυβερνησιμότητας, όχι απλά μιας αντιπολίτευσης. Γιατί προς το παρόν δεν έχει ξεκαθαρίσει σίγουρα το ποιος θα είναι δεύτερος και αν θα έχει μια σοβαρή διαφορά από τον τρίτο.
Για τη ΝΔ ποιο θα είναι το ζητούμενο μετά την κάλπη; Θα είναι πρώτο κόμμα, όμως το ποσοστό της θα έχει σημασία.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Για τη ΝΔ πιστεύω ότι αυτή ήταν η τελευταία περίοδος χάριτος που έχει. Από εδώ και πέρα θα της χρεωθούν από τους ψηφοφόρους όλα τα λάθη και δε θα της συγχωρεθεί τίποτα. Η πρώτη θητεία σημαδεύτηκε σίγουρα από δύσκολες στιγμές. Η πανδημία που κατά τη γνώμη μου λειτούργησε λίγο και ως οχυρωματικό έργο για την κυβέρνηση. Το ίδιο και ο πόλεμος στην Ουκρανία και το ενεργειακό. Τώρα όλα αυτά δεν υπάρχουν, έγιναν οι δεύτερες εκλογές πήρε και τη δεύτερη εντολή και αν περάσει και τις ευρωεκλογές με επιτυχία από εδώ και πέρα θα βαθμολογούνται πολύ πιο αυστηρά από τους πολίτες οι αστοχίες και οι αρρυθμίες. Θα δούμε περισσότερο κίνδυνο φθοράς μετά τις ευρωεκλογές.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Το παραμικρό θα χρεωθεί στη ΝΔ. Ήδη από τα τέλη του 2023 έχει αρχίσει να γίνεται αυτό. Απλά άνοιξε μια παρένθεση λόγω της προεκλογικής περιόδου. Σε ότι αφορά στο ερώτημα για τις τάσεις: Η ΝΔ ήταν χαμηλά τον Μάρτιο, όπως και ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτά τα δύο κόμματα κατόρθωσαν να ανασυντάξουν κάπως τις δυνάμεις τους, ιδιαίτερα η ΝΔ. Αυτές οι μεταβολές υπήρξαν, όμως δεν ήταν ανατροπές μεταβολής. Ποια θα είναι η επιτυχία της ΝΔ; Η ΝΔ θέτει ως επιτυχία το 33% των προηγούμενων ευρωεκλογών, ενώ για όλα τα άλλα κόμματα μιλάμε με βάση τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών. Εδώ υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά (γελάει). Εντάξει, για τον ΣΥΡΙΖΑ έχει αλλάξει η συγκυρία. Αν πάμε στο ΠΑΣΟΚ και το συγκρίνουμε με τις ευρωεκλογές του 2019, όπου το ποσοστό του ήταν 7,7%. Και το 12% να κρατήσει είναι μεγάλη επιτυχία. Το ΠΑΣΟΚ συγκρίνεται όμως με τις εθνικές εκλογές, ενώ η ΝΔ έχει κατορθώσει επικοινωνιακά να περάσει ότι η σύγκρισή της είναι με τις ευρωεκλογές του 2019.
Ως πρόεδρος της ΦΕΑΠΘ σε ομιλία για την επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Στο ακροατήριο ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής
Με φόντο τη Βούλα Πατουλίδου λίγο πριν το χρυσό της Βαρκελώνης
Δημήτρης Κατσαντώνης: Δεν είδαμε ευρωπαϊκή ατζέντα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Να μην είμαστε όμως άδικοι. Παντού δεν υπήρξε ευρωπαϊκή ατζέντα. Σε όλες τις χώρες γίνονται εκλογές με εσωτερική ατζέντα. Και οι Γάλλοι έτσι θα ψηφίσουν και οι Γερμανοί το ίδιο. Παρά το ότι τα θέματα της Ευρώπης, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, τούς ακουμπούν πολύ περισσότερο.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Στην Ευρώπη μιλούν λίγο περισσότερο για την Ευρώπη. Αλλά δεν υπάρχει καμία ριζική διαφορά με εμάς.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Αυτό πάντως είναι αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ότι δεν έχει καταφέρει να κάνει τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συζητούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση και συζητούν πάλι για τα εθνικά τους θέματα, είναι αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Η μόνη λύση θα ήταν να ξέρω ότι θα ψηφίσω και θα βγει ο «Σμιτ». Βρέξει χιονίσει. Ότι αυτός θα είναι ο πρωθυπουργός της Ευρώπης. Ότι θα ψηφίσω κάποιον που θα εκφράζει μια πολιτική για το σύνολο της Ευρώπης Και δε θα μπει στη διαδικασία των συμβιβασμών. Για να έχει αυτό ένα νόημα. Αλλιώς διαθλάται η ψήφος και οι πολίτες δεν καταλαβαίνουν που καταλήγει.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Επικοινωνιακά νομίζω ότι ήταν ο Κασσελάκης. Έκανε χτες μια δήλωση ότι τον έχει φάει η υπερπροβολή. Δείχνει μια αίσθηση αυτοσυνειδησίας (γελάει). Πολιτικά ο Μητσοτάκης το έλεγξε το παιχνίδι στα όρια που ήθελε. Εκ των υστέρων μόνο το ΠΑΣΟΚ, αν καταφέρει να κάνει αυτήν την μικρή ανατροπή με τον ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι ο πρωταγωνιστής της βραδιάς γιατί όλοι περί αυτού θα μιλούν. Αλλά αυτό είναι ένα ανοικτό θέμα.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Ο Κασσελάκης ήταν αναμενόμενο να είναι ο πρωταγωνιστής γιατί είναι και η πρώτη του φορά που ως αρχηγός κόμματος πάει σε εκλογές. Και ο ίδιος το έχει ενισχύσει αυτό με μια επικοινωνιακή λογική. Εγώ βέβαια θεωρώ ότι αυτό μπορεί βραχυπρόθεσμα να του δίνει πόντους επικοινωνιακούς, να κερδίζει δηλαδή κάποιο κόσμο απολιτίκ, αλλά νομίζω ότι αυτό το προφίλ που περνά δεν του δίνει βαθμούς σε μία πιο μακροπρόθεσμη διαδικασία επιλογής πρωθυπουργού.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εκεί υπάρχει ένα θέμα, γιατί στο κέντρο κερδίζονται οι εκλογές σε επίπεδο εξουσίας. Και ο ΣΥΡΙΖΑ αυτή τη στιγμή είναι πολύ χαμηλά, ενώ αντίθετα έχει ανακάμψει εις βάρος του το ΠΑΣΟΚ. Αυτό ποιοτικά δίνει στο ΠΑΣΟΚ το δικαίωμα να αισιοδοξεί. Γιατί αν σε εκείνη τη δεξαμενή γίνεται αυτός ο ανταγωνιστής της ΝΔ και μην ξεχνάμε ότι αυτή η δεξαμενή είναι η πιο πολυάριθμη και κυρίως αυτή που κρίνει γιατί οι ψηφοφόροι εδώ μετακινούνται. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καλά νέα.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αν φύγουμε από πρόσωπα και πάμε σε φαινόμενα, ναι. Θα είναι μια αποχή κοντά στις ευρωεκλογές του 2009, που ήταν πολύ μεγάλη. Τότε ήταν γύρω στο 47%.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Όμως κάθε φορά συζητάμε για την αποχή και αυτή η συζήτηση εξαντλείται το βράδυ των εκλογών στα πάνελ. Άντε και την επομένη στους σχολιασμούς. Η αποχή μπορεί να είναι και πολιτική στάση, αλλά να πούμε και το εξής: Στην πραγματικότητα όλοι μιλούν για την αποχή για ένα ή δύο βράδια και μετά η αποχή ξεχνιέται και δεν υπάρχει κανένα πολιτικό αποτέλεσμα από την αποχή. Και τελικά οι εκλογές έχουν καταλήξει να είναι μια μάχη για το ποιος θα φέρει τους ψηφοφόρους του στην κάλπη.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Άμεσα θα ευνοηθούν τα κόμματα με τη μεγάλη συσπείρωση. Αυτό σημαίνει ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Συμφωνώ.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αυτό είναι μια επιτυχία του ΠΑΣΟΚ, γιατί το να κατορθώσει να πετύχει συσπείρωση της τάξης του 79% και του 80%, όπως και το ΚΚΕ, σε πεσμένο εκλογικό σώμα, αυτόματα ανεβαίνει το ποσοστό του. Γι’ αυτό και ο Μητσοτάκης δίνει μάχη για να πάει ο κόσμος να ψηφίσει. Γιατί πολλοί θεωρούν ότι έχει βέβαιη τη νίκη και δε θα πάνε να ψηφίσουν.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Εφησυχασμός.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Αυτός που θα πιεστεί από την αποχή αν οι ηλικιακές κατηγορίες που θα απέχουν είναι αυτές που προβλέπονται είναι ο ΣΥΡΖΑ. Αλλά όλα αυτά είναι μέχρι να αποδειχθούν.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Κυριακή κοντή γιορτή.
(Χαμογελούν και οι δύο).
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Η Θεσσαλονίκη δεν περιμένει κάτι από τις εκλογές θα περιμένει κάτι από τις ευρωεκλογές; (γελάνε).
Δημήτρης Κατσαντώνης: Υπάρχει ένα τέτοιο πρόβλημα εδώ και χρόνια, καθώς και έλλειψη μιας ηγετικής κατεύθυνσης για την κεντρική Μακεδονία. Όταν ήσουν πρώτος και δεύτερος στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ πριν από 20 χρόνια και τώρα είσαι όγδοος κάτι τρέχει. Δεν μπορεί να το ξεπεράσουμε έτσι απλά αυτό. Πρέπει να ασχοληθούμε με το θέμα. Διακομματικά και διαπαραταξιακά.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Οι μετρήσεις δε βλέπω να έχουν μεγάλες διαφορές. Να πούμε εδώ ότι πάντα οι μετρήσεις εμπεριέχουν και σφάλματα και αυτό πρέπει να το γνωρίζει ο κόσμος, γιατί αν οι μετρήσεις έβγαζαν αποτέλεσμα με ακρίβεια δεκαδικού δε θα κάναμε εκλογές. Θα κάναμε μια μέτρηση και θα τελείωνε το πανηγύρι.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Εδώ στη Φυσική κάνεις ένα πείραμα και το κάνεις δέκα φορές. Γιατί υπάρχει η αστοχία της μέτρησης ενός πράγματος που είναι πολύ υλικό. Που είναι φυσικό φαινόμενο.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Θεωρώ δεδομένο ότι όποιο και να είναι το αποτέλεσμα για τη δεύτερη και την τρίτη θέση από την Κυριακή το βράδυ θα ξεκινήσει μια κουβέντα στο χώρο της κεντροαριστεράς. Για να γίνει ένας ανταγωνιστικός πόλος.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Η αποχή θα είναι ένα θέμα, η επόμενη ημέρα στην κεντροαριστερά επίσης, ενώ θα υπάρξει και ένα ζόρισμα της ΝΔ από τα δεξιά της. Δεν ξέρω να έγινε και σκόπιμα, αλλά οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης στις αρχές του 2024, έδωσαν ταυτοτική συγκρότηση σε έναν χώρο στα δεξιά της.
Δημήτρης Κατσαντώνης: Θα πρότεινα και θα άλλαζα τον τρόπο εκλογής των βουλευτών. Οι μεγάλες περιφέρειες παράγουν αδιαφάνεια, πολιτικό χρήμα μαύρο, εξαρτήσεις των πολιτικών και της πολιτικής από παράγοντες εξωθεσμικούς και από ισχυρούς οικονομικούς που ευνοούν την εξάρτηση από τη μιντιακή παρουσία. Θα πήγαινα σε ένα μοντέλο μικρών εκλογικών περιφερειών, όπου θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε πολίτης που θα είχε την οικονομική δυνατότητα και την πολιτική ικανότητα να πείσει τους εκλογείς να κατέβει για να εκλεγεί. Γιατί λέμε ότι δεν μπαίνει νέος κόσμος στην πολιτική, αλλά πως να μπει όταν χρειάζεται πολλά λεφτά για να διεκδικήσει μια έδρα; Είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Από όλα τα πολλά που θα μπορούσαμε να αλλάξουμε με ένα μαγικό ραβδί εγώ θα έκανα κατάτμηση περιφερειών και εκλογή βουλευτών σε πολύ μικρές περιφέρειες.
Πασχάλης Τεμεκενίδης: Δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Υπάρχουν παραδείγματα και εκλογικά συστήματα, όπως στη Γερμανία, που δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να έχει άμεση επαφή με τον εκπρόσωπό του και ταυτόχρονα να διασφαλίζεται η αναλογικότητα των εδρών στο κοινοβούλιο και να παράγονται και ισχυρές κυβερνήσεις. Η απλή αναλογική ήταν ένα πολύ ακραίο σύστημα, αλλά υπάρχουν υβριδικά συστήματα που μπορεί να ενισχύουν και τη συνεργασία μεταξύ όμορων σχημάτων που δεν έχουν μεταξύ τους μεγάλες πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές. Θα άλλαζα σίγουρα και τον τρόπο εκλογής των ευρωβουλευτών με την πανελλαδική κάλπη. Έχουμε κάνει ένα σύστημα που ευνοεί την αναγνωρισιμότητα και την τηλεπερσόνα. Και μετά ερχόμαστε και κατηγορούμε τους ψηφοφόρους ότι ψηφίζουν τηλεπερσόνες. Πως θα ψηφίσει κάποιος κάποιον αν δεν τον ξέρει και όταν οι υποψηφιότητες είναι πανελλαδικές; Πως θα ψηφίσει κάποιος που ζει σε ένα χωριό της Μαγνησίας; Θα ψηφίσει αυτόν που έχει δει στην τηλεόραση και που βλέπει να κινείται στα social media. Πρέπει να αλλάξει σίγουρα τρόπος εκλογής των ευρωβουλευτών. Αν θέλουμε να δούμε και πιο καλά αποτελέσματα ως προς το πολιτικό προσωπικό.
ΣΧΟΛΙΑ