Μία στις τρεις επιχειρήσεις εξακολουθεί να προσπαθεί να σταθεί στα πόδια τους, έχοντας πληγεί περισσότερο από τις επιπτώσεις των διαδοχικών κρίσεων, αλλά πλέον οι μισές επιχειρήσεις προσδοκούν ή επιδιώκουν επιχειρηματική ανάπτυξη, όταν το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 6,4% το 2017. 

Για το σύνολο των επιχειρήσεων, παρά τις προόδους που έχουν γίνει μέσω του gov.gr ζητούμενο είναι η ακόμα ταχύτερη άρση της γραφειοκρατίας σε πεδία όπως η απονομή δικαιοσύνης, το ρυθμιστικό πλαίσιο για την ενέργεια και το κλίμα, η χωροταξία, η αδειοδότηση, η λειτουργία των ΟΤΑ, η λειτουργία του ανταγωνισμού, το πτωχευτικό πλαίσιο. Τα παραπάνω προκύπτουν από την ετήσια έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων (ΣΕΒ) σε συνεργασία με εταιρεία ερευνών MRB. 

 Πάνω από τις μισές επιχειρήσεις (51%) προσδοκούν ή επιδιώκουν επιχειρηματική ανάπτυξη, όταν το ποσοστό αυτό ήταν 15% το 2019 και μόλις 6,4% το 2017. Για το 15% ο βασικός στόχος είναι η σταθερότητα στα επιχειρηματικά μεγέθη την παρούσα περίοδο, (η σταθερότητα ήταν ο βασικός στόχος για το 43% των επιχειρήσεων το 2019 και για το 64% το 2017) ενώ μία στις τρεις (34%) θεωρεί ότι χωρίς επιχειρηματική ανάταξη έχει δυσκολία να αντιμετωπίσει τις αναπτυξιακές προκλήσεις.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Οι επιχειρήσεις που προσδοκούν την ανάπτυξη:

• Επενδύουν συστηματικά (και θα το πράξουν εντατικότερα στο μέλλον) και αξιοποιούν τους πόρους της ΕΕ για το λόγο αυτό.

  Έχουν ως εχέγγυο την οικονομική προοπτική της χώρας.
  

• Θεωρούν την πράσινη μετάβαση και το ψηφιακό μετασχηματισμό εξίσου σημαντικά για την ανάπτυξη προϊόντων, τη διαχείριση κινδύνων αλλά και τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης.

Οι επιχειρήσεις που έχουν ως βασική προσδοκία τη σταθερότητα:

• Επιβίωσαν στις κρίσεις

  Αξιοποιούν ευκαιρίες στη συγκυρία της πανδημίας και επιδιώκουν να σταθεροποιήσουν τα επιχειρηματικά τους μεγέθη.
  

• Επενδύουν αλλά χωρίς να έχουν ακόμα καταφέρει να αποκτήσουν ρυθμό στην επενδυτική δραστηριότητά.
  

• Το ενεργειακό κόστος επηρεάζει έντονα τις δραστηριότητές τους, για αυτό και η πράσινη μετάβαση αντιμετωπίζεται ως σημαντική προτεραιότητα σε όρους αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και μείωσης του ενεργειακού κόστους, παρά ανάπτυξης νέας επιχειρηματικότητας.

Οι επιχειρήσεις με την ανάταξη ως βασική προσδοκία / επιδίωξη:

• Επλήγησαν περισσότερο από τις κρίσεις.

  Δεν έχουν καταφέρει να μετασχηματίσουν τις προκλήσεις σε ευκαιρίες ανάπτυξης.
  

• Δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά προβλήματα και να αναταχθούν επιχειρηματικά.
  

• Έχουν σημαντική επενδυτική υστέρηση ως προς τον πράσινο και ψηφιακό τους μετασχηματισμό.
  

• Μόλις το 17,2% συνεχίζει με την υλοποίηση των επενδυτικών του σχεδίων.
  

• Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση αποτελεί πρόβλημα.

Τι προβληματίζει τις επιχειρήσεις

Η ενεργειακή κρίση και οι πληθωριστικές πιέσεις είναι σημαντικές απειλές, με ανάγκη μεγαλύτερων παρεμβάσεων για την άμβλυνση των επιπτώσεών τους ώστε να μη διαταραχθεί η εύθραυστη αναπτυξιακή ισορροπία. Ειδικά οι πληθωριστικές πιέσεις εξανεμίζουν τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να απορροφούν τα αυξημένα κόστη χωρίς να τα μετακυλούν στους αγοραστές των προϊόντων τους. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολία κάλυψης των αναγκών σε ανθρώπινο κεφάλαιο με γνώσεις και δεξιότητες.

Πώς αξιολογείται η πρόοδος της οικονομίας

Η οικονομική κατάσταση της χώρας, αλλά και η προοπτική της, ακολουθεί μία σταθερή πορεία. Η θετική εκτίμηση για την οικονομική κατάσταση της χώρας παραμένει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά πάνω από 10%, κάτι που είχε να συμβεί από το 2017.

Ποιες είναι οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις

Καταγράφεται η μεγάλη πρόοδος στη ψηφιοποίηση του κράτους (κυρίως στις διεπαφές μέσω του gov.gr), στη μεταρρύθμιση του φορολογικού πλαισίου και η υλοποίηση του ΕΣΠΑ. Οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς αυτούς υποστηρίζουν μια ποιοτική στροφή στη λειτουργία της οικονομίας. Ωστόσο, για το σύνολο των επιχειρήσεων, ζητούμενο είναι η ακόμα ταχύτερη άρση της γραφειοκρατίας σε πεδία όπως η απονομή δικαιοσύνης, το ρυθμιστικό πλαίσιο για την ενέργεια και το κλίμα, η χωροταξία, η αδειοδότηση, η λειτουργία των ΟΤΑ, η λειτουργία του ανταγωνισμού, το πτωχευτικό πλαίσιο κ.λπ. Οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στα πεδία αυτά είναι σημαντική ώστε οι διαδικασίες της δημόσιας διοίκησης να απλοποιούνται πριν τη ψηφιοποίησή τους και ανάρτηση τους στο gov.gr.

Συμπερασματικά, υπογραμμίζει ο ΣΕΒ, το σύνολο της αγοράς, προκειμένου να διατηρήσει την εύθραυστη αναπτυξιακή ισορροπία, κρίνει ως επιβεβλημένη τη λήψη δραστικών μέτρων για τη μείωση του ενεργειακού κόστους και τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, ειδικά εκείνων που αποσκοπούν στη μείωση της γραφειοκρατίας και στην επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης.

Εμπόδια στην αναπτυξιακή πορεία των επιχειρήσεων

• Το υψηλό ενεργειακό κόστος και οι έντονες πληθωριστικές πιέσεις ανησυχούν την αγορά: Το ενεργειακό κόστος κατατάσσεται στην πρώτη θέση των εμποδίων (53,5%) από το σύνολο των επιχειρήσεων όλων των κατηγοριών. Η αγορά διαπνέεται από την κοινή αντίληψη ότι η ένταση και το βάθος των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη των μεσοπρόθεσμων επιχειρηματικών της σχεδίων. Μάλιστα, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης διακατέχονται από ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία ως προς την υφιστάμενη αστάθεια του διεθνούς οικονομικού και πολιτικού περιβάλλοντος και της αντανάκλασης αυτού στην ελληνική οικονομία.
• Οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης και η πολυνομία παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων: Με 18,7% και 22,5% αντίστοιχα, τα χρόνια ζητήματα της πολυνομίας και της καθυστέρησης απονομής δικαιοσύνης εμποδίζουν την ανάπτυξη και την εύρυθμη λειτουργία του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
• Έλλειψη ικανού στελεχιακού δυναμικού: Η έλλειψη ικανών στελεχών συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα. Ειδικά για την κατηγορία «α» αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά εμπόδια ανάπτυξης (19,5% - 4^η θέση).
• Φορολογικό πλαίσιο: Οι επιχειρήσεις της κατηγορίας σε φάση ανάπτυξης αναγνωρίζουν τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία χρόνια, ενώ για την κατηγορία των επιχειρήσεων που στοχεύουν την ανάταξη παραμένει σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξή τους, καθώς αξιολογούν ότι οι συντελεστές στην εταιρική φορολογία και τη φορολογία της εργασίας παραμένουν αρκετά υψηλοί.
  
• Χρηματοδότηση και Επενδύσεις: Το 58,6% της κατηγορίας «γ» κατατάσσει στις πρώτες θέσεις των εμποδίων τον ακριβό δανεισμό και τη αδυναμία πρόσβασης στη χρηματοδότηση, ενώ ακολουθεί με 51,9% το έλλειμμα χρηματοδοτικών εργαλείων και επενδυτικών κινήτρων. Κατ’ επέκταση, δημιουργούνται σημαντικά προβλήματα ρευστότητας και αποθαρρύνεται οποιαδήποτε επενδυτική προσπάθεια.

Μεταρρυθμίσεις

Με βάση τις απαντήσεις των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα, οι πλέον σημαντικές πτυχές του μεταρρυθμιστικού έργου των τελευταίων ετών είναι: 

(α) Η ψηφιοποίηση του κράτους και κυρίως των διεπαφών με τη δημόσια διοίκηση, 

(β) Η φορολογία φυσικών και νομικών προσώπων και 

(γ) Η απορρόφηση / υλοποίηση προγραμμάτων ΕΣΠΑ.

Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αξιολογούνται ιδιαιτέρως θετικά μιας και συμβάλλουν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και αποτυπώνουν την ποιοτική στροφή της οικονομίας. Αυτό καταγράφεται με σαφήνεια στη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών. Χαρακτηριστικά ο δείκτης θετικότητας για: (α) την ψηφιοποίηση του κράτους από 46,9% το 2020 ανέρχεται σήμερα σε 65,1%, (β) τα προγράμματα ΕΣΠΑ από 21,5% σε 33,5%, (γ) τη φορολογία νομικών προσώπων από 12% σε 25,8% και (δ) τη φορολογία μισθωτής εργασίας από 14,2% σε 24,7%.

Οι διεπαφές των επιχειρήσεων με τις δημόσιες υπηρεσίες αξιολογούνται θετικά, ειδικά οι υπηρεσίες gov.gr, ΓΕΜΗ, ΚΕΠ, και ΕΡΓΑΝΗ. Ωστόσο, υπάρχει διάχυτη ανάγκη για δομική απλοποίηση της καθημερινότητας σε σημαντικές δημόσιες υπηρεσίες όπως η δημόσια υπηρεσία απασχόλησης, τα τελωνεία, τα δικαστήρια, οι πολεοδομίες κ.λπ. Η ψηφιακή πύλη gov.gr καταγράφεται ως μια εξέχουσα πρωτοβουλία και παραμένει σταθεροποιημένα πρώτη στην ικανοποίηση των επιχειρήσεων (71,1% το 2022 έναντι 70,8% το 2021). Όμως η σταθεροποίηση της βαθμολογίας συνδυαστικά με τις λοιπές μετρήσεις έχει μια εξίσου χρήσιμη ερμηνεία. Η συσσωρευμένη γραφειοκρατία μπορεί να περιοριστεί με τη ψηφιακή πύλη, αλλά πλέον πρέπει να εξεταστεί πως οι διαδικασίες της δημόσιας διοίκησης θα απλοποιούνται δραστικά και έγκαιρα πριν την ψηφιοποίηση τους.

Οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι θα ωφεληθούν περαιτέρω από τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στα εξής πεδία (ξεκινώντας από εκείνα που κατά το τελευταίο έτος καταγράφεται η μικρότερη βελτίωση):

• Χωροταξία – πολεοδομία - περιβαλλοντική αδειοδότηση - αδειοδότηση εγκατάστασης και λειτουργείας
• Λειτουργία τοπικής αυτοδιοίκησης

• Καλή νομοθέτηση
  

• Απονομή δικαιοσύνης
  

• Πτωχευτικό πλαίσιο
  

• Ευθύνες διοικητών επιχειρήσεων - εταιρικό δίκαιο - εταιρική διακυβέρνηση
  

• Εποπτεία αγοράς - ανταγωνισμός
  

• Πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων / προμηθειών
  

• Επιχειρηματικά πάρκα και βιομηχανικές περιοχές
  

• Ρυθμιστικό πλαίσιο για την ενέργεια και το κλίμα
  

• Πλαίσιο για νεοφυείς επιχειρήσεις (Elevate Greece)
  

• Πλαίσιο αναπτυξιακού νόμου
  

• Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση
  

• Εργασιακές σχέσεις