Η 25^η Μαρτίου αυτόματα μας προσανατολίζει στις διάφορες επαναστάσεις και κινήματα. Είναι λογικό να γίνει μία νηφάλια σκέψη πως διαχωρίζουμε τις τελευταίες. Όταν μία χώρα κατακτηθεί από κάποια άλλη και στη συνέχεια απελευθερωθεί χάρις στις δικές της δυνάμεις, έχουμε ένα απελευθερωτικό κίνημα. Όταν επιβληθεί δικτατορία από εσωτερικούς κύκλους, λέμε για ένα αντιδικτατορικό αγώνα. Υπάρχει και η περίπτωση χωρών που υπήρξαν αποικίες, πολλές μάλιστα για αμέτρητα χρόνια.

Βιώσαμε τα πάντα

Η δική μας επανάσταση είχε ως στόχο την ελευθερία και την απεξάρτηση, μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς, από την οθωμανική κυριαρχία. Βέβαια δυστυχώς υπήρξαν και δικτατορίες στη χώρα μας, ενώ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύξαμε ένα από τα καλύτερα αντιστασιακά κινήματα. Βιώσαμε λοιπόν όλες τις περιπτώσεις. Κατά τα άλλα, μπορεί να υπάρξει και μία άλλη υποδιαίρεση. Όταν μία ισχυρή δύναμη κατέχει άλλες χώρες δεν έχουμε μόνον αντιαποικιακούς αγώνες, αλλά και ένα ευρύτερο αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο.

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Τυπικό παράδειγμα υπήρξε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που απλώθηκε παντού, ώσπου να καταρρεύσει κι αυτή. Οι σκλάβοι, που ξεσηκώθηκαν εναντίον της, ήταν ουσιαστικά επαναστάτες που διεκδίκησαν, πέρα από ελευθερία, και το δικαίωμα της δικής τους αντίληψης για τη διοίκηση και την αυτονομία. Από την πλευρά αυτή μία από τις κορυφαίες ταινίες όλων των εποχών είναι «Ο Σπάρτακος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Θεωρώ επίσης ότι είναι η πρώτη δημιουργία που «σπάζει» ξεκάθαρα τους κώδικες Μακάρθυ, μια και αναφέρεται ευρύτερα στην ελευθερία του λόγου, της σκέψης και της άποψης.

Η Ελλάδα και η μακρινή Ινδία

Τα δικά μας φιλμ για την επανάσταση του ’21 τα γνωρίζουμε πολύ καλά από τις αλλεπάλληλες τηλεοπτικές μεταδόσεις τους. «Παπαφλέσσας», «Σουλιώτες», «Μαντώ Μαυρογένους», «Μπουμπουλίνα», «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι», «Byron», είναι κάποιες απ’ αυτές που μας γνωρίζουν γνωστούς ήρωες και αγώνες του ’21.

Η Ελλάδα βέβαια δεν υπήρξε αποικία, κάτι που συνέβη με την Ινδία, που για αμέτρητα χρόνια ήταν αποικία των Βρετανών. Έγιναν εντονότατες ζυμώσεις για την τύχη της και ο Γκάντι ανάπτυξε τη θεωρία του για το «κίνημα της μη βίας». Το κίνημα πέτυχε, εκείνος δολοφονήθηκε, ο σερ Ρίτσαρντ Αττέμπορω τα αφηγήθηκε όλα αυτά στον οσκαρικό «Γκάντι».

Διπλή αποπομπή των Γάλλων

Αποικία των Γάλλων η Αλγερία. Πολλοί Γάλλοι ζούσαν πια εκεί για δεκαετίες, είχαν ενσωματωθεί. Και τότε ξέσπασε το κίνημα, η επανάσταση, κι άρχισαν σκληρές και βίαιες συγκρούσεις με βαριές απώλειες. Σ’ αυτές προστέθηκαν «μαύρες» σελίδες βασανιστηρίων σε Αλγερινούς. Και τελικά κέρδισε η συλλογικότητα. Μια μέρα ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους και όλα τελείωσαν κατ’ ευχή. Τα βλέπουμε τόσο όμορφα στην «Μάχη της Αλγερίας» του Τζίλο Ποντεκόρβο.

Οι απώλειες των αποικιών των Γάλλων δεν τελείωσαν εδώ. Νωρίτερα είχαν χάσει την Ινδοκίνα, την οποία παρέδωσαν στην επιρροή των Αμερικανών για να ξεσπάσει ο «βρόμικος» πόλεμος του Βιετνάμ. (Δείτε «Αποκάλυψη τώρα», «Ελαφοκυνηγός», «Πλατούν»). Τακτικά κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής είχαν εσωτερική δικτατορία. Ο Κάστρο και ο Τσε μπαίνουν στην Αβάνα και γκρεμίζουν τον δικτάτορα Μπατίστα. Στη Νικαράγουα άλλη μία δικτατορία, αυτή του Σομόζα, που τον συντρίβουν οι Σαντινίστας (Δείτε «Αποστολή στη Νικαράγουα»). Και από τον Σεπτέμβριο του ’73 έχουμε τη δικτατορία του Πινοσέτ στη Χιλή, αμερικανικής έμπνευσης, που γκρεμίζει τον πρόεδρο Αλλιέντε. Αμέτρητοι νεκροί, αδύναμη αντίδραση (Δείτε «Φλόγες πάνω από το Σαντιάγκο», «Ο αγνοούμενος», «Post mortem», «Machuca», «Χιλή 1976»).

Ο Περόν και ο Βιντέλα

Η Αργεντινή υπήρξε μία τραγική χώρα, από άποψη δικτατοριών, μια και κατέχει το ρεκόρ. Έγιναν έξι. 1930, 1943, 1955, 1966, 1976. Η τελευταία, του περιβόητου Βιντέλα, ήταν η πιο αιματηρή μια και έγιναν σημεία και τέρατα. Φριχτά βασανιστήρια, απαγωγές, δολοφονίες και οι περιβόητες ιστορίες με τα αεροπλάνα. Αυτούς που ήθελαν να εξοντώσουν τους πήγαιναν ένα ταξίδι θανάτου με αεροπλάνα και από τεράστιο ύψος τους γκρέμιζαν στο κενό. Υπέροχες ταινίες είναι το ξενόγλωσσο Όσκαρ «Το μυστικό στα μάτια της» και η «Αργεντινή 85» που προτάθηκε για Όσκαρ. Όσο για τον περονισμό, υπήρξε μία πολύ ιδιαίτερη περίπτωση μια και είχε ευρεία λαϊκή στήριξη και αποδοχή. Ενδεικτικό φιλμ το γνωστό μιούζικαλ «Εβίτα».

Όσο για την Ιστορία, θα περάσουν ακόμα πολλά χρόνια για να ξεχαστεί η ανέντιμη δικτατορία του Φράνκο που γκρέμισε εκλεγμένη κυβέρνηση και κανένας δεν τον ενόχλησε. Ο τίτλος του περίφημου ντοκιμαντέρ «Πεθαίνοντας στη Μαδρίτη», είναι σαφής. Και για τη δημοκρατία θα προσθέσω, δηλαδή να πεθαίνεις για χάρη της.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24.03.2024