Σπανίως ένα «υπηρεσιακό έγγραφο» προκαλεί τέτοια ανατριχίλα, αλλά η αναφορά της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για τις αυτοψίες που πραγματοποίησε σε 15 μεγάλου μήκους σιδηροδρομικές σήραγγες, παραπέμπει όντως σε σκηνές Αποκάλυψης.

Ίσως φταίει το γεγονός ότι το συγκεκριμένο έγγραφο, το οποίο δημοσιεύουν σήμερα οι Data Journalists με την υπογραφή του Άρη Χατζηγεωργίου, στάλθηκε στις 10 Μαρτίου 2023, 10 ημέρες μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη και αφού όλοι είχαν ακούσει πόσο περισσότερα θα ήταν τα θύματα εάν η μετωπική σύγκρουση συνέβαινε μέσα στην παρακείμενη σήραγγα των Τεμπών.

Έφθασε λοιπόν το έγγραφο στους αποδέκτες (υπουργεία Υποδομών-Μεταφορών και Κλιματικής Κρίσης-Πολιτικής Προστασίας, ΟΣΕ, Hellenic Train, ΕΡΓΟΣΕ, Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων) μετά το δυστύχημα, αλλά οι αυτοψίες είχαν πραγματοποιηθεί, όπως αναφέρεται, έως και 12 μήνες νωρίτερα. Δηλαδή, σε όλο αυτό το διάστημα έγιναν εκατοντάδες δρομολόγια με τόσο σοβαρές ελλείψεις;

Μέσα σε ένα περιβάλλον όπου κάθε αρμόδιος αισθάνεται υποψήφιος για καταλογισμό ευθυνών, η απάντηση προκύπτει από τα συμφραζόμενα: Θεωρητικά, ο ΟΣΕ – ως αρμόδιος για την υποδομή – ήταν ενημερωμένος καθώς στελέχη του συμμετείχαν στις αυτοψίες της Πυροσβεστικής. Είναι άγνωστο όμως εάν μέσα στο κλίμα της απαξίωσης που προηγήθηκε του ατυχήματος, έγιναν κάποιες εργασίες βελτίωσης. Υπάρχει όμως μια δήλωση του Υπουργού Επικρατείας Γιώργου Γεραπετρίτη το Σάββατο 18/3/23 που κάνει την ανατριχίλα ακόμη πιο έντονη καθώς, εν όψει των δρομολογίων που θα επανεκκινούσαν, είπε: «Ιδιαίτερη έμφαση ζήτησα στο ζήτημα της ασφάλειας των σηράγγων. Ειδικά για τις σήραγγες, πέρα από την αναγκαία αναβάθμιση, η οποία ΘΑ πρέπει να υπάρξει, έχουμε στα πολύ άμεσα σχέδια και την αναβάθμιση της επιτήρησης με ηλεκτρονικές κάμερες».

Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι τελικά η επανεκκίνηση που ήθελε η κυβέρνηση, ξεκίνησε με ακόμη λιγότερα δρομολόγια από εκείνα που αρχικά ανακοινώθηκαν. Ειδικά για το θέμα των σηράγγων και της προβληματικής επικοινωνίας, οι μηχανοδηγοί ζήτησαν γραπτές διαβεβαιώσεις, δεν τις έλαβαν και τα εμπορευματικά δρομολόγια δεν ξεκίνησαν στον άξονα Αθηνών-Θεσσαλονίκης.

Οι ελλείψεις που διαπίστωσαν οι εμπειρογνώμονες της Πυροσβεστικής γεμίζουν 13 σελίδες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, περιγράφουν τις σήραγγες για την κατασκευή των οποίων ξοδεύτηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, ως φονικές ποντικοπαγίδες, καθώς:

• Δίκτυα πυρόσβεσης και πυρανίχνευσης απουσιάζουν ή δεν λειτουργούν.
• Η πρόσβαση των πυροσβεστικών και διασωστικών οχημάτων είναι προβληματική έως αδύνατη. Το πρόβλημα αυτό αφορά στη συντριπτική πλειονότητα των σηράγγων, ακόμη και ορισμένων που κατασκευάστηκαν τα τελευταία χρόνια.
• Δεν λειτουργούν πολλά από τα συστήματα απαγωγής καπνού.
• Τα κέντρα ελέγχου για την παρακολούθηση και απομακρυσμένη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων, δεν λειτουργούν ή δεν έχουν υπαλλήλους.
• Δεν υπάρχουν διαδικασίες ενάντια στην διαρροή επικίνδυνων υλικών, ούτε ειδικά οχήματα επέμβασης για κίνηση πάνω στις γραμμές.
• Οι σταθμοί συγκέντρωσης εκτάκτου ανάγκης δεν παρέχουν προστασία έναντι του καπνού και της φωτιάς.
• Δεν είναι δυνατή η ενδοεπικοινωνία εντός των σηράγγων, είτε μέσω ασυρμάτου είτε μέσω κινητών τηλεφώνων.

Οι αυτοψίες της Πυροσβεστικής διενεργήθηκαν στις 15 μεγάλου μήκους σιδηροδρομικές σήραγγες Πλατάνου-Τράπεζας, Αιγίου, Δερβενίου, Μελισσίου, Αγίων Θεοδώρων, Καλλιδρομίου, Οθρυος, Ψηλοράχης, Μπράλου, Ορφανών, Τεμπών, Πλαταμώνα, Σφίγγας, Ευταξία και Ικονίου Περάματος. Δεν έγιναν αυτοψίες στις σήραγγες Αγίων Αναργύρων και Κακιάς Σκάλας, καθώς, όπως αναφέρεται στην έκθεση, δεν προσήλθαν στελέχη του ΟΣΕ για τη διενέργειά τους.

Οι δραματικές ελλείψεις καταγράφονται συνοπτικά αλλά με τρόπο κατανοητό ακόμη και για κάποιον χωρίς πολλές τεχνικές γνώσεις. Προφανώς δεν είναι το πλήθος ίδιο σε όλες τις σήραγγες, αλλά προκαλεί αίσθηση ότι εντοπίζονται θέματα κρίσιμα ακόμη και σε εκείνες που κατασκευάστηκαν πολύ πρόσφατα, όπως η «διπλή» στο Καλλίδρομο, μήκους άνω των 9 χλμ (η μεγαλύτερη στα Βαλκάνια) που κόστισε 354 εκατ. ευρώ.

Σε πολύ χειρότερη κατάσταση από το Καλλίδρομο βρέθηκε η σήραγγα των Τεμπών, στην οποία μάλιστα η αυτοψία είχε γίνει έναν χρόνο πριν το δυστύχημα, τον Μάρτιο του 2022. Υδροδοτικό δίκτυο χωρίς κατάλληλη παροχή ύδατος, προβληματική πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων, αδυναμία ασύρματης επικοινωνίας, ανεπαρκής φωτισμός και εξαερισμός, ελλιπής προστασία στις οδούς διαφυγής και απουσία συντήρησης σε πλήθος συστημάτων, είναι μόνο μερικά από τα ευρήματα.

Η σήραγγα Πλαταμώνα, μήκους 4.232 μέτρων είναι από εκείνες στις οποίες οι σιδηροδρομικές τροχιές ανόδου και καθόδου φιλοξενούνται σε μία οπή σκυροδέματος. Αυτό σημαίνει ότι, σύμφωνα με τα αυξημένα μέτρα ασφαλείας που ανακοινώθηκαν, θα πρέπει όποτε ξεκινήσουν δρομολόγια, να βρεθεί τρόπος να μην συναντηθούν μέσα της δύο συρμοί ταυτόχρονα.

Και εδώ η αυτοψία της Πυροσβεστικής εντόπισε σοβαρότατα ζητήματα:

• Υπάρχουν κάμερες στις δύο εισόδους αλλά δεν υπάρχει προσωπικό να τις παρακολουθεί στο τοπικό κέντρο ελέγχου Αγίου Ραφαήλ.
• Η πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων δεν εξασφαλίζεται σε όλα τα σημεία με ευχέρεια.
• Το πυροσβεστικό δίκτυο βρέθηκε χωρίς πίεση και χρήζει άμεσης συντήρησης.
• Δεν υπάρχει γεννήτρια σε περίπτωση διακοπής ρεύματος
• Υπάρχει σύστημα ανίχνευσης θερμοκρασίας που δεν λειτουργεί και οι ανεμιστήρες πρέπει να συντηρηθούν.
• Λείπουν οι πυράντοχες πόρτες που προστατεύουν τα φρεάτια διαφυγής και όσους καταφύγουν μέσα σε αυτά.
• Ελλείψεις στον φωτισμό, την πυρανίχνευση, τα τηλέφωνα ανάγκης δεν λειτουργούν και τα κινητά δεν πιάνουν σήμα.
• Δεν υπάρχει ειδικό όχημα για την μεταφορά πυροσβεστικού υλικού παρά μόνον ένα μετασκευασμένο βαγόνι, σταθμευμένο στη Θεσσαλονίκη, δηλαδή 100 χιλιόμετρα μακριά.

Η καταγραφή των ελλείψεων συνεχίζεται για νεότερες και παλιότερης κατασκευής σήραγγες, πολύ συχνά με επαναλαμβανόμενα ευρήματα, που ακούγονται σαν τον μονότονο ήχο των τροχών που κάνουν οι αμαξοστοιχίες κυλώντας στις ράγες.

Σαν καρφιά στο φέρετρο του ελληνικού σιδηροδρόμου, τοποθετημένα από εκείνους που τον άφησαν επί χρόνια χωρίς συντήρηση και προσωπικό και ασχολήθηκαν μόνο με τα μεγάλα πρότζεκτ, τα ΣΔΙΤ και τα Ταμεία Ανάκαμψης.

Δείτε αναλυτικά την Έκθεση της Πυροσβεστικής για τις 15 σήραγγες ΕΔΩ.