Χαμηλότερα σε σχέση με βασικές ευρωπαϊκές αγορές (Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία) κινούνται στην Ελλάδα οι τιμές ενός τυπικού καλαθιού προϊόντων σούπερ μάρκετ ενός νοικοκυριού, αλλά υψηλότερα σε σχέση με την Πορτογαλία, όπως προκύπτει από τα συμπεράσματα μελέτης του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ).

Η μελέτη του ΙΕΛΚΑ συγκρίνει τιμές που βασίζονται σε στοιχεία από πλατφόρμες σύγκρισης τιμών σε κάθε χώρα, αλλά και σε τιμοληψίες από αλυσίδες σούπερ μάρκετ σε τυπικό καλάθι προϊόντων του νοικοκυριού του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων (σούπερ μάρκετ) στην Ελλάδα, τον Σεπτέμβριο 2023 και αντίστοιχα στην Γαλλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία. Σημειώνεται ότι η σύγκριση τιμών γίνεται με και χωρίς την αξία του ΦΠΑ, ο οποίος διαφέρει σε κάθε χώρα.

Αναλυτικότερα, συγκρίθηκαν οι τιμές σε συνολικά 44 κατηγορίες προϊόντων και συγκεκριμένα 20 υποκατηγορίες προϊόντων που συνθέτουν ένα τυπικό καλάθι αγορών, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στη συγκεκριμένη επαναλαμβανόμενη έρευνα από το 2012 έως σήμερα. Επιπλέον, 19 υποκατηγορίες προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι του νοικοκυριού από τον Νοέμβριο 2022 και πέντε επιπλέον υποκατηγορίες προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι του νοικοκυριού από τον Μάρτιο 2023. Αυτές οι υποκατηγορίες προϊόντων εξετάζονται από ένα σημαντικό δείγμα άνω των 5.000 τιμών προϊόντων και 30 διαφορετικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ στις έξι χώρες συνολικά, για να υπολογισθούν οι μέσες τιμές με δειγματοληψίες από έγκυρα site σύγκρισης τιμών σε Ελλάδα και εξωτερικό, αλλά και από αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Τα στοιχεία περιλαμβάνουν τόσο τιμές προϊόντων σε προσφορά, όσο και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε κάθε χώρα.

Ειδικότερα, η σύγκριση των μέσων τιμών των καλαθιών δείχνει ότι τρεις ευρωπαϊκές χώρες έχουν σημαντικά ακριβότερο μέσο καλάθι από την Ελλάδα (18% η Γαλλία, 11% το Ηνωμένο Βασίλειο, 12% η Ιταλία), η Ισπανία είναι στα ίδια επίπεδα με την Ελλάδα, ενώ η Πορτογαλία είναι φθηνότερη κατά 6% με την Ελλάδα.

Η εικόνα των αποτελεσμάτων αλλάζει σημαντικά όταν αφαιρέσουμε τον αναλογούντα ΦΠΑ ανά χώρα για να γίνουν αντιληπτές οι πραγματικές τιμές των προϊόντων σούπερ μάρκετ. Η σύγκριση των καλαθιών σε αυτή την περίπτωση δείχνει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πιο ακριβό μέσο καλάθι από την Ελλάδα και συγκεκριμένα η Γαλλία κατά 26%, το Ηνωμένο Βασίλειο κατά 20%, η Ιταλία κατά 20%, η Ισπανία κατά 7%, ενώ η Πορτογαλία παραμένει φθηνότερη κατά 5%.

Αυτό, σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, είναι αποτέλεσμα της διαφοράς που έχει ο χαμηλός ΦΠΑ ανά χώρα (πρόκειται για τον ΦΠΑ που αναφέρεται σε τρόφιμα και ποτά). Στην Ελλάδα αυτός ο ΦΠΑ είναι 13%. Ο ΦΠΑ είναι σημαντικά υψηλότερος από το Ηνωμένο Βασίλειο (0% ή 5%) και τη Γαλλία (10% και 5,5%), την Ισπανία (10% και 4%), την Πορτογαλία (13% και 6%), την Ιταλία (5% και 4%), αλλά και τις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Η βασική διαφορά είναι ότι τρόφιμα που στην Ελλάδα υπάγονται στον υψηλό συντελεστή ΦΠΑ με 24% στις υπόλοιπες χώρες υπάγονται στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ, ο οποίος είναι και χαμηλότερος του ελληνικού με 6%, 5,5%, 4% ή ακόμα και 0%. Σημειώνεται ότι η επίδραση ειδικών φόρων κατανάλωσης (πχ καφές) δεν είναι δυνατόν να συνυπολογιστεί στα παραπάνω στοιχεία.

Πέρα από τον ΦΠΑ, παράγοντες που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν συγκρίνονται τιμές ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες είναι:

-Φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής

-Η απόσταση της χώρας από τα παραγωγικά κέντρα της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης και τα αντίστοιχα κόστη

-Το κόστος ενέργειας και μεταφορών

-Η πολυπλοκότητα της γεωγραφίας της κάθε χώρας (πχ οδικό δίκτυο, νησιά κλπ)

-Το μέγεθος της αγοράς και αντίστοιχες οικονομίες κλίμακας στις προμήθειες των προϊόντων

-Το ισοζύγιο εξαγωγών-εισαγωγών σε σχέση με τα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες παρασκευής τους

-Τα διάφορα κόστη παραγωγής (ενέργεια, πρώτες ύλες, μισθολογικό κόστος, χρηματοοικονομικό κόστος, γραφειοκρατία)

-Η παραγωγικότητα της βιομηχανίας και του λιανεμπορίου σε κάθε χώρα

-Οι καταναλωτικές συνήθειες και η αγοραστική δυνατότητα σε κάθε χώρα

-Το ύψος της φορολογίας σε κάθε χώρα.