Νέο τοπίο, φέρνοντας τεκτονικές αλλαγές στα τραπεζικά ήθη και έθιμα, επιχειρεί να διαμορφώσει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών καθώς σύντομα θα κατατεθεί στη Βουλή παίρνει σχέδιο νόμου που θα ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για χορήγηση στεγαστικών και επιχειρηματικών δανείων και από μη τραπεζικά ιδρύματα.

Με τις τράπεζες να δείχνουν παρατεταμένη… απροθυμία να αυξήσουν αισθητά τα επιτόκια καταθέσεων την ώρα που κρατούν στα ουράνια τα αντίστοιχα των χορηγήσεων, το οικονομικό επιτελείο επιχειρεί να εντείνει τον ανταγωνισμό και να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των πιστωτικών ιδρυμάτων για να αναπνεύσει η αγορά.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), τον Αύγουστο, τα μέσα σταθμισμένα επιτόκια των νέων καταθέσεων και νέων δανείων αυξήθηκαν στο 0,39% και 6,33% αντίστοιχα, με αποτέλεσμα το περιθώριο επιτοκίου μεταξύ των νέων καταθέσεων και δανείων να αυξηθεί στις 5,94 εκατοστιαίες μονάδες.

Το μέσο επιτόκιο των νέων επιχειρηματικών δανείων με συγκεκριμένη διάρκεια και κυμαινόμενο επιτόκιο αυξήθηκε κατά 25 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε στο 6,35%. Το μέσο επιτόκιο των δανείων τακτής λήξης με κυμαινόμενο επιτόκιο αυξήθηκε κατά 33 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε στο 6,07%.

Τα μέσα επιτόκια των επιχειρηματικών και επαγγελματικών δανείων χωρίς καθορισμένη διάρκεια παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητα στο 6,73% και στο 7,72% αντίστοιχα.

Υπό αυτό το πρίσμα, φαίνεται να υπάρχει ήδη ενδιαφέρον για την είσοδο νέων παικτών, μη τραπεζικών ιδρυμάτων, στην αγορά των δανείων διευρύνοντας το υφιστάμενο πλαίσιο για τις μικροπιστώσεις που χορηγούν δάνεια έως 25.000 ευρώ σε μη επιλέξιμους δανειολήπτες.

Η διάθεση στεγαστικών αλλά και επιχειρηματικών δανείων από μη τραπεζικά ιδρύματα σημαίνει ότι άλλες εταιρείες (π.χ. οι εταιρείες τεχνολογίας τραπεζικής, ο λεγόμενος κλάδος fintech) ή επενδυτικά κεφάλαια που έχουν τη ρευστότητα για να χορηγήσουν δάνεια, όχι όμως να συγκεντρώνουν καταθέσεις, θα μπορούν, υπό την εποπτεία της ΤτΕ να χρηματοδοτούν την αγορά.

Τα Non Deposit Financial Institutions (ιδρύματα που δεν έχουν καταθέσεις αλλά έχουν τα απαραίτητα κεφάλαια ώστε να χορηγήσουν δάνεια), πληρούν κεφαλαιακές απαιτήσεις, εποπτεύονται από τις εποπτικές αρχές, δηλαδή την ΤτΕ και αναλαμβάνουν πολύ λιγότερους κινδύνους σε σχέση με τις τράπεζες, διαθέτοντας και μεγαλύτερα περιθώρια για καλύτερα επιτόκια.

Ωστόσο, βασικό κριτήριο και για αυτά τα ιδρύματα, όπως και για τις τράπεζες, θα είναι η δυνατότητα του δανειολήπτη να αποπληρώσει το δάνειό του. Έτσι και σε αυτή την περίπτωση η τιμολόγηση του δανείου, δηλαδή το ύψος του επιτοκίου, θα εμπεριέχει τις πιθανότητες μη αποπληρωμής του, είτε αφορά καταναλωτικά δάνεια είτε επιχειρηματικά - επαγγελματικά μικρομεσαίων και πιθανότατα στεγαστικά.

Για παράδειγμα, αν η τράπεζα προτείνει επιτόκιο για στεγαστικό δάνειο 7% στον δανειολήπτη, το μη τραπεζικό ίδρυμα θα μπορούσε να δώσει επιτόκιο 5%. Σε κάθε περίπτωση, η αγορά δε θα λειτουργήσει ανεξέλεγκτα με τους κανόνες να είναι σαφείς και αυστηροί.

Τα μη τραπεζικά ιδρύματα απευθύνονται σε νέους δανειολήπτες αλλά και σε υφιστάμενους που αναζητούν αναχρηματοδότηση των προβληματικών τους δανείων τα οποία βρίσκονται στους διαχειριστές (servicers).

Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για τα εγχώρια δεδομένα. Υπάρχει ήδη το πλαίσιο για τα λεγόμενα μικροδάνεια που κυρίως εφαρμόζεται στην αγορά καταναλωτικών προϊόντων. Στόχος είναι να υπάρξει επέκταση, στα στεγαστικά και τα επιχειρηματικά δάνεια.

Τα μη τραπεζικά ιδρύματα που θα μπουν στην αγορά δανείων είναι μια παράλληλη τραπεζική δραστηριότητα με αυτή των μικροπιστώσεων, ενός θεσμού που λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία στην Ευρώπη, καταγράφοντας ήδη (με στοιχεία 2021) συνολικά χαρτοφυλάκια αξίας 4,3 δισ. ευρώ και 1,4 εκατομμύρια ενεργούς δανειολήπτες.

Ισχυρό πλεονέκτημα για τα μη τραπεζικά ιδρύματα θα είναι και η έγκαιρη ολοκλήρωση των διαδικασιών για τη λήψη ή μη του δανείου που θα γίνεται με λίγα κλικ από τον υπολογιστή.

Πιο «βιώσιμα» δάνεια

Το «άνοιγμα» της αγοράς θα διευρύνει και τα περιθώρια κινήσεων στις εταιρείες διαχείρισης (servicers και funds) να χρηματοδοτήσουν «κόκκινους» δανειολήπτες που έχουν την προοπτική εξυγίανσης ώστε να επιστρέψουν τα δάνεια, «κουρεμένα» και υπό προϋποθέσεις, στην κανονικότητα.

Μέσω του εργαλείου Discounted Pay Off (DPO), ο κάθε servicer θα μπορεί να ζητά από τον οφειλέτη την εφάπαξ καταβολή του δανείου του το οποίο θα είναι ψαλιδισμένο σε ό,τι αφορά το ποσό της αρχικής οφειλής (αναλόγως του δανείου και της οικονομικής κατάστασης του δανειολήπτη), ποσό που ο δανειολήπτης (ιδιώτης ή επιχείρηση) μπορεί να δανειστεί από τα νέα εξειδικευμένα funds, στα οποία πλέον θα χρωστά την «κουρεμένη» οφειλή. Το νέο fund θα αναλαμβάνει την οφειλή και την εμπράγματη εξασφάλιση αν υπάρχει. Το αρχικό «κόκκινο» δάνειο δηλαδή θα αποπληρώνεται με νέο δάνειο στο οποίο θα ενσωματώνονται «εγγυήσεις ασφαλείας» για να μην κοκκινίσει.

Με βάση τους ισχύοντες κανόνες, οι εταιρείες διαχείρισης δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν δάνεια που δεν ανήκουν στο χαρτοφυλάκιό τους, αλλά τα διαχειρίζεται άλλος servicer. Με το νέο πλαίσιο αυτό είναι λίαν πιθανό να αλλάξει.

Ας υποθέσουμε ότι ένας δανειολήπτης χρωστάει 100.000 ευρώ και η κατοικία του αξίζει 80.000 ευρώ. Ο servicer στον οποίο ανήκει το δάνειο, συναινεί σε μία ρύθμιση, η οποία θα προβλέπει:

α) την εφάπαξ καταβολή από τον ίδιο τον δανειολήπτη ενός μικρού ποσού, για παράδειγμα, 10.000 ευρώ και

β) «ψαλίδι« στην οφειλή, π.χ. 40.000 ευρώ.

Έτσι, το νέο χρέος έχει συρρικνωθεί στα 50.000 ευρώ (100.000 ευρώ αρχικά – 10.000 ευρώ η προκαταβολή – 40.000 ευρώ το κούρεμα), για τα οποία ο δανειολήπτης μπορεί να λάβει χρηματοδότηση από εταιρείες DPO. Για το νέο χρέος των 50.000 ευρώ ο οφειλέτης προφανώς θα πάρει νέο δάνειο εφόσον όμως πληρεί ορισμένες προϋποθέσεις για μην δημιουργηθεί νέος φαύλος κύκλος «χαμένων» δανείων.

Προφανώς, το νέο δάνειο δε θα είναι… δωρεάν ενσωματώνοντας στο επιτόκιο και τον ανάλογο κίνδυνο που αναλαμβάνει το fund. Στόχος πάντως είναι να διαμορφωθεί μία κατάσταση επωφελής για όλους. Ο οφειλέτης να έχει μειώσει το χρέος του, ο αρχικός ιδιοκτήτης του «κόκκινου» δανείου να έχει πάρει πίσω ένα μέρος του και η εταιρεία που θα δώσει το νέο δάνειο (στο παράδειγμα τα 50.000 ευρώ) να κερδίσει όσα προσδοκά (κυρίως από τόκους). Οι κρίσιμες λεπτομέρειες και οι νέοι κανόνες θα αποσαφηνιστούν με την κατάθεση της ρύθμισης στη Βουλή.

Με τον τρόπο αυτό, θα καταστεί δυνατή η σύναψη δανείων από επιχειρήσεις και ιδιώτες που σήμερα δεν περνούν… ούτε έξω από τις τράπεζες.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 08.10.2023