Του Νίκου Ασλανίδη

Ο Σπύρος Μουστακλής γεννήθηκε στο Μεσολόγγι, το 1926 και αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, το 1948. Κατετάγη εθελοντής στην Εθνική Αντίσταση στην οργάνωση Ε.Ο.Ε.Α.- Ε.Δ.Ε.Σ. και στη συνέχεια συμμετείχε στον πόλεμο της Κορέας ως υπολοχαγός. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας συμμετείχε σε αντιδικτατορικές οργανώσεις γι αυτό συνελήφθη και φυλακίστηκε στα κρατητήρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ, όπου και βασανίστηκε άγρια επί 45 μέρες...

Οι βασανιστές του με δυνατά χτυπήματα του προκάλεσαν εγκεφαλικό με αποτέλεσμα να διακομιστεί με καθυστέρηση πολλών ημερών στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο, με το ψευδώνυμο "Μιχαηλίδης" και αιτιολογία εισαγωγής "τρακάρισμα στον Ιππόδρομο"… Αργότερα μεταφέρθηκε στην Πολυκλινική Αθηνών και σε νοσοκομεία του εξωτερικού αλλά παρά τις προσπάθειες των γιατρών δεν κατάφερε ούτε να περπατήσει, ούτε και να μιλήσει… Πέθανε στις 28 Απριλίου του 1986. Τη ζωή και τη δράση του γράφει εδώ και 20 χρόνια η σύζυγος του Χριστίνα γιατί όπως λέει η ίδια είναι το χρέος της στην Ιστορία..

Πως γνωριστήκατε με τον Σπύρο Μουστακλή

Εγώ γεννήθηκα στο Αλεποχώρι Αρκαδίας. Η μητέρα μου ήτανε από το διπλανό χωριό στην Βλαχοκερασιά και ο πατέρας μου ήτανε δάσκαλος στο Αλεποχώρι. Το 1944 η οργάνωση ΟΠΛΑ συνέλαβε τον πατέρα μου χωρίς κανένα λόγο και μαζί με άλλους τέσσερις δασκάλους της περιοχής, τους περιέφεραν στα χωριά και στο τέλος τους σκότωσαν ρίχνοντας τους σε ένα γκρεμό. Έτσι έχασα τον πατέρα μου σε ηλικία τεσσάρων ετών και ούτε που τον θυμάμαι. Δύο χρόνια μικρότερη από μένα ήταν η αδερφή μου. Η μάνα μου μας έφερε στην Αθήνα όπου είχαμε συγγενείς, στο Μαρούσι και προσπαθούσαμε να επιβιώσουμε... 

Είχαμε κι έναν θείο στην Κομοτηνή ο οποίος ήταν δασολόγος και είχε μεγάλη αγροτική έκταση. Αυτός προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει να σπουδάσουμε. Έτσι μαζί με την αδερφή μου πήγαμε στην Κομοτηνή όπου το 1956 τελείωσα το γυμνάσιο. Η θεία μου ήταν οδοντίατρος και στο οδοντιατρείο αυτό ερχότανε και ο Σπύρος Μουστακλής, ο όποιος υπηρετούσε στην Κομοτηνή. Έτσι συνδεθήκαμε οικογενειακώς με το Σπύρο και το 1958 εγώ κατέβηκα στην Αθήνα και έδωσα εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Πέρασα στην οδοντιατρική σχολή και συνέχισα να βλέπω τον Σπύρο, ο οποίος τότε υπηρετούσε στην Σύρο και ερχόταν με άδεια στην Αθήνα. Όταν βγήκε η Ένωση Κέντρου, το 1964, ο Σπύρος μετατέθηκε στην Αθήνα. Τοποθετήθηκε στην υπηρεσία πληροφοριών και λίγο αργότερα αποφάσισε να πάει εθελοντής στην Κύπρο όπου είχε αποφασιστεί να στηθεί μία μεραρχία με 10.000 Έλληνες στρατιώτες.

Την περίοδο της χούντας ήταν στην Κύπρο;

Όχι, είχε επιστρέψει στην Αθήνα αλλά η χούντα τον απέταξε και μπήκε στον αντιδικτατορικό αγώνα. Στο μεταξύ στις 18 Ιουλίου 1967 παντρευτήκαμε και εγώ άνοιξα οδοντιατρείο, στο Παγκράτι. Ο Σπύρος συμμετείχε σε πολλές οργανώσεις. Η πιο μεγάλη ήταν <<Οι ελεύθεροι Έλληνες>> όπου συμμετείχαν πολλοί αξιωματικοί του στρατού.

Τι έκαναν αυτές οι οργανώσεις την περίοδο της χούντας;

Ενημέρωναν την κοινή γνώμη, έστελναν μηνύματα στο εξωτερικό, βοηθούσαν φυλακισμένους και τις οικογένειές τους... Δυστυχώς η δράση τους έγινε γνωστή και τους συνέλαβαν στις 7 Ιουνίου του 1969. Ήταν σε απομόνωση στη Γενική Ασφάλεια, στην Μπουμπουλίνας, όπου μετά από 15 ημέρες ανακρίσεων τους έκλεισαν σε δυο ξενοδοχεία στη Βαρυμπόμπη και στη Δροσιά. Ήταν μέρα-νύχτα κλειδωμένοι στο δωμάτιο τους, όπως στη φυλακή. Στη συνέχεια τους εξόρισαν στην Σαμοθράκη όπου έμειναν έναν ολόκληρο χρόνο και μετά στο ορεινό χωριό Άγιος Νικόλαος στην Αρκαδία. Εκεί πήγαινα και τους έβλεπα Χριστούγεννα –Πάσχα-καλοκαίρι, γιατί δούλευα και δεν μπορούσα να αφήσω το οδοντιατρείο. Βέβαια οι αστυνομικοί μας παρακολουθούσαν συνέχεια. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1971 η χούντα τους έδωσε αμνηστία. Το 1972 γεννήθηκε η κόρη μας η Ναταλία. Ο Σπύρος συμμετείχε και πάλι σε αντιστασιακές οργανώσεις. Είχαν συγκροτήσει ομάδες και δούλευαν κρυφά αλλά δεν μου έλεγε τίποτα για να με προστατέψει. Κάποια στιγμή τον ρώτησα γιατί δε μου λες κάτι και αυτός μου απάντησε: <<Όχι ότι δεν σου έχω εμπιστοσύνη αλλά είσαι γυναίκα και φοβάμαι ότι αν σε συλλάβουν και σε βασανίζουν θα τα πεις όλα…>>.

Πότε του έκαναν βασανιστήρια;

Στις 22 Μαΐου του 1973, τον συνέλαβαν για δεύτερη φορά έξω από το σπίτι μας και τον μετέφεραν στην Ασφάλεια, στη Μεσογείων. Εκεί τον κράτησαν 45 ημέρες και όταν πήγα να τον συναντήσω δεν με άφησαν να το δω. Μου είπαν μόνο να του φέρω ρούχα και μια κουβέρτα. Όταν ξαναπήγα μου είπαν ότι τον μετέφεραν στο ΕΑΤ- ΕΣΑ. Επί 47 μέρες πήγαινα καθημερινά για να το δω αλλά δεν με άφηναν. Μου έλεγαν ότι δεν έχουν τέτοιο όνομα στο ΕΑΤ -ΕΣΑ. Ακούγαμε από διάφορα ραδιόφωνο του εξωτερικού μήπως και μάθουμε κάτι. Τελικά στις 11 Ιουλίου μου είπαν ότι πρέπει να πάω στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο… Ένας Εσατζής και ένας γιατρός με πήγαν στο 401 όπου συνάντησα τον αρχίατρο νευροχειρουργό. Αυτός μου έδωσε το φάκελο του Σπύρου και μου είπε : <<Γιατρός είστε δείτε τι έχει ο άντρας σας…>> Μου έδωσαν τις εξετάσεις και ζήτησα να δω τον άντρα μου. Με πήγαν στη νευρολογική κλινική και οι πόρτες ήταν όλες κλειδωμένες. Μία πόρτα, η τελευταία ήταν αυτή που οδηγούσε στο δωμάτιο του Σπύρου. Μέσα ήταν δύο Εσατζήδες οι οποίοι τον φρουρούσαν νύχτα –μέρα... Μόλις είδα το Σπύρο σε άθλια κατάσταση άρχισα να διαμαρτύρομαι και ο αρχίατρος μου είπε: <<Είστε πολύ αγενής...>> Ο Σπύρος δεν μπορούσε να μιλήσει αλλά από το βλέμμα του κατάλαβα ότι με γνώρισε... Πήγαινα κάθε μέρα και προσπαθούσα να καταλάβω τι είχε συμβεί. Κάποια στιγμή κατάφερα να δω τα πόδια του όπου υπήρχαν σημάδια και στην πλάτη του από τα βασανιστήρια… Μια γυναίκα υπολοχαγός της ξέφυγε και μου είπε: <<Όταν το φέρανε εδώ ήταν ένα κομμάτι συκώτι…>> Γι’ αυτό δε με άφηναν να το δω τόσες μέρες. Περίμεναν να κλείσουν οι πληγές από τα βασανιστήρια. Μάλιστα τον βάλανε στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο με το όνομα <<Μιχαηλίδης>>, δήθεν ότι ήτανε θύμα τροχαίου. Οι γιατροί παραβίασαν τη δεοντολογία γιατί όχι μόνο δεν με ενημέρωσαν ότι πήγε εκεί αλλά έκαναν και τα στραβά μάτια… Μάλιστα ένας συγκρατούμενός του που τον είχε δει στα βασανιστήρια, μου είπε αργότερα ότι όταν προσπάθησαν να τον κάνουν να ομολογήσει τον έδειξαν τον Σπύρο που ήτανε μέσα στα αίματα και του είπανε: << Έλα να δεις το φίλο σου… Κοίταξε μην πάθεις κι εσύ έτσι, γι’ αυτό πες τα όλα…>> Τον Σπύρο τον χτυπούσαν αλύπητα σε όλο του το κορμί. Ένα χτύπημα δυνατό όμως στην καρωτίδα ήταν το καθοριστικό από το οποίο έγινε αιμάτωμα και έπαθε το εγκεφαλικό. Από τότε δεν κατάφερε ούτε να περπατήσει ούτε να μιλήσει. Προσπαθούσαμε να συνεννοηθούμε με νοήματα. Μας έδειχνε τα πόδια του και προσπαθούσε να μας εξηγήσει ότι του κάνανε φάλαγγα…

Πως καταφέρατε να φύγετε από το 401 στρατιωτικό νοσοκομείο;

Στις 20 Αυγούστου του 1973 η χούντα έδωσε γενική αμνηστία σε όλους τους κρατούμενους. Μετά από αυτό κατάφερα να τον πάρω απ’ το 401 στρατιωτικό νοσοκομείο και να τον μεταφέρω στην Πολυκλινική Αθηνών. Εκεί ερχόταν όλος ο κόσμος και τον έβλεπε. Είχαν έρθει μέχρι και ο Παναγούλης και η Φαλάτσι, στην οποία έδωσα και συνέντευξη. Από τότε ξεκίνησε ο αγώνας μου μήπως καταφέρω με άλλους γιατρούς να βελτιώσω την κατάσταση του Σπύρου. Έστειλα παντού επιστολές στην Ευρώπη, στην Αμερική, στη Ρωσία… Η Φλέμινγκ έστειλε έναν γιατρό και τον εξέτασε και διαπίστωσε ότι όλα αυτά έγιναν από τα βασανιστήρια… Δυστυχώς όπως μας είπε δεν μπορούσε να γίνει κάτι γιατί έπρεπε να αντιμετωπιστεί το συντομότερο το περιστατικό και όχι να περάσει τόσος χρόνος. Πήγαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεσολάβησε ο Κένεντι και τον είδαν και εκεί γιατροί και μας είπαν τα ίδια. Το ίδιο μας είπαν και στη Μόσχα όπου ανέλαβαν όλα τα έξοδα και τον είδαν ειδικοί γιατροί αλλά ήταν αργά... Έπρεπε να γίνει άμεση αντιμετώπιση. Ο Σπύρος ήταν ανεξάρτητος άνθρωπος, ελεύθερος άνθρωπος… Καταλάβαινε τα πάντα αλλά δεν μπορούσε να μιλήσει… Προσπαθούσε αλλά δεν μπορούσαμε παρά μόνο με νοήματα να συνεννοηθούμε. Ήταν μια ζωή ευαίσθητος και περήφανος. Μάλιστα μία ψυχολόγος αμερικάνα που τον είχε εξετάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο τέλος μας ρώτησε πως λέγεται η λέξη <<πείσμα>> στα ελληνικά και όταν της είπαμε, έγραψε σε ένα χαρτάκι: <<Σπύρος= πείσμα>>. Αυτό το χαρτάκι το έχω ακόμα…

Η πολιτεία τον τίμησε για την αντιδικτατορική του δράση;

Νομίζω ότι περισσότερο τον τίμησαν οι δήμοι και οι απλοί πολίτες. Πάρα πολλοί δήμοι έχουν δώσει το όνομα του σε δρόμους και σε πλατείες. Η πολιτεία τον έδωσε τον τίτλο του αντιστράτηγου όπως έκανε με όλους της σειράς του Σπύρου…

Κυρία Μουστακλή, γιατί γράφετε αυτό το βιβλίο;

Αποφάσισα να γράψω αυτό το βιβλίο γιατί θεωρώ ότι είναι χρέος μου απέναντί στην Ιστορία. Πρέπει όλος ο κόσμος να μάθει τι συνέβη με τον Σπύρο Μουστακλή γιατί η ιστορία του είναι όχι μόνον η ιστορία της Ελλάδας αλλά η παγκόσμια ιστορία. Αυτός ο άνθρωπος πολέμησε τους Γερμανούς την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Στη συνέχεια πήγε και πολέμησε στην Κορέα. Στη συνέχεια πήγε στην Κύπρο εθελοντής και στη συνέχεια πάλεψε εναντίον της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Εγώ δεν είχα χρόνο για να σκεφτώ όλα αυτά όσο δούλευα και μεγάλωνα το παιδί μου. Τώρα που συνειδητοποίησα τι έχει γίνει είπα ότι πρέπει αυτή την ιστορία να την καταγράψω για να τη μάθουν και οι επόμενες γενιές… Τι έκανε ο Σπύρος για τη δημοκρατία και την ελευθερία..

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18-19 Απριλίου 2020