Στην αρχαία Θεσσαλονίκη τον καιρό της πανδημίας
Ένα επίκαιρο πρόγραμμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ταξιδεύει τα παιδιά στην ιστορία
05/03/2021 14:45
Αυτή τη στιγμή αποτελεί το πιο φλέγον θέμα σε όλο τον κόσμο. Η πανδημία που ξέσπασε στην Ευρώπη περίπου πριν έναν χρόνο μας απασχολεί όλους με κυρίαρχο αίτημα την αντιμετώπισή της.
Δεν είναι όμως, ως γνωστόν, η πρώτη φορά που στην ιστορία της η ανθρωπότητα χρειάστηκε να αναμετρηθεί με κάτι τέτοιο.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η επιστροφή των νικηφόρων λεγεώνων από τον πόλεμο κατά των Πάρθων στην περιοχή του Ιράν – Ιράκ έφερε μαζί της μια φοβερή μεταδοτική ασθένεια που, όπως λένε οι πηγές, εξαπλώθηκε με ταχύτατους ρυθμούς σε όλες τις χώρες και διήρκεσε από το 165μΧ. έως το 189μΧ. έχοντας ως θύμα της τον ίδιο τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο. «Επρόκειτο πιθανώς για μια προδρομική μορφή της ευλογιάς. Γνωρίζουμε ότι δημιουργήθηκε πανικός, ότι ήταν εκατομμύρια οι νεκροί και ότι αποδυναμώθηκαν ολόκληρες λεγεώνες με αποτέλεσμα να χρειαστεί να στρατολογήσουν δούλους και μονομάχους», λέει στο makthes.gr ο αρχαιολόγος, υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Τσούγγαρης.
Μαγικοί λίθοι και χρησμοί στους θεούς
Για την προφύλαξή του από την επιδημία ο πληθυσμός κατέφευγε σε διάφορους τρόπους, ενώ τη θεραπεία για τα συμπτώματα της ασθένειας δεν κατάφερε να βρει ούτε ο γνωστότερος γιατρός της εποχής, ο Γαληνός. «Έφτασαν να κατασκευάζουν ειδικούς μαγικούς λίθους για να τους προφυλάσσουν, έστελναν να ζητήσουν χρησμό από τους θεούς, αφού θεωρούσαν ότι η επιδημία ήταν σταλμένη από εκείνους, ενώ σε πολλές περιοχές βρέθηκε και η ευκαιρία κατασκευής ενόχων στο πρόσωπο χριστιανών λόγω της ασέβειάς τους στο δωδεκάθεο με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν τοπικές διώξεις. Σαν γενική προφύλαξη πάντως φαίνεται πως κάποιοι πρότειναν την τήρηση των αποστάσεων», επισημαίνει ο κ. Τσούγγαρης.
Οι επιστήμονες εικάζουν πως όλη αυτή η κατάσταση είχε έντονο αντίκτυπο και στη Θεσσαλονίκη, παρόλο που επιτύμβιες στήλες οι οποίες έχουν βρεθεί στη Βόρεια Ελλάδα για νεκρούς από επιδημίες δεν έχουν ακόμη συσχετισθεί με αυτό το γεγονός. Από τη στιγμή πάντως που η 5η Μακεδονική Λεγεώνα συμμετείχε στον πόλεμο φαίνεται πως η επιδημία είχε σοβαρές επιπτώσεις και στην πόλη. «Δεν μπορούμε να βασιστούμε σε κάποιον νεκρό που να δηλώνεται ότι πέθανε από αυτή την επιδημία, έχουμε όμως πολλά γλυπτά, ειδώλια, ανάγλυφα, επιγραφές του μουσείου που ανήκουν σε αυτή την εποχή. Αφού γνωρίζουμε ότι η αρρώστια απλώθηκε μέχρι το Λονδίνο, την Ισπανία, το Ιράκ και την Αίγυπτο εννοείται ότι θα είχε φτάσει και στην Εγνατία οδό και σε ένα τόσο σημαντικό λιμάνι όπως ήταν η Θεσσαλονίκη», τονίζει ο αρχαιολόγος.
Ένα παιχνίδι ρόλων
Έτσι, το ιστορικό αυτό φόντο γίνεται τώρα η αφετηρία για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο "Στην αρχαία Θεσσαλονίκη τον καιρό της πανδημίας", που έχει σκοπό να εφοδιάσει τα παιδιά με γνώσεις ώστε να αισθανθούν μεγαλύτερη ασφάλεια και σιγουριά ως προς τη σημερινή δύσκολη κατάσταση. «Πλάθουμε μια ιστορία βασισμένη στα εκθέματα του μουσείου μας και στα ιστορικά γεγονότα. Πρωταγωνιστής της είναι ένας στρατιωτικός που επιστρέφει με τη λεγεώνα και ως προ – συμπτωματικός ασθενής επισκέπτεται την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, οργανώνει συμπόσιο με τους δούλους του για τους φίλους του, επισκέπτεται έναν φίλο του μονομάχο και έναν άλλο ηθοποιό, κάνει τα ψώνια του και στο τέλος ασθενεί. Τότε και εκείνος και οι υπόλοιπες επαφές του, θυμίζοντας τη σημερινή εποχή, προσπαθούν να βρουν κάποιες λύσεις. Αφού λοιπόν ούτε ο θεός Ασκληπιός, ούτε οι ψευτογιατροί με βότανα, ούτε οι μάγισσες με τους μαγικούς λίθους μπορούν να τους βοηθήσουν εμφανίζεται στο τέλος ένας γιατρός, που με τον ορθολογισμό του εισηγείται τα μέτρα της προστασίας», υπογραμμίζει ο κ. Τσούγγαρης.
Όλο αυτό έχει τη μορφή ενός παιχνιδιού ρόλων μέσα από δίπτυχες κάρτες. «Από τη μια πλευρά υπάρχουν τα κείμενα που έχουμε γράψει για τους χαρακτήρες και από την άλλη η φωτογραφία καθενός από αυτά τα εκθέματα. Για παράδειγμα από τη μια έχουμε τη φωτογραφία του εκθέματος του στρατηγού και από την άλλη τα λόγια του», τονίζει ο αρχαιολόγος.
Το πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για να υλοποιείται μέσα σε σχολικές αίθουσες με προβολή εικόνων μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τη μορφή τηλεκπαίδευσης, τώρα που τα σχολεία είναι κλειστά, ενώ είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΑΜΘ. «Είναι η πρώτη φορά που μέσω διαδικτύου προσφέρουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα του μουσείου μας αποκλειστικά για σχολική χρήση. Στην παρουσίαση της διαδικτυακής πλατφόρμας του πρωτοστάτησε το Γραφείο Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας Πρωτοβάθμιας Διεύθυνσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης και ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας αγκαλιάζοντάς το ως πρόγραμμα που εξυπηρετεί τους στόχους της αγωγής υγείας στα σχολεία», καταλήγει ο κ. Τσούγγαρης. Τη γενική επίβλεψη και τον συντονισμό του προγράμματος είχε η αρχαιολόγος – αναπληρώτρια προϊσταμένη του ΑΜΘ δρ Αγγελική Κουκουβού, η σύλληψη, το σενάριο και η τεκμηρίωση είναι του Χαράλαμπου Τσούγγαρη, η τεκμηρίωση των ιατρικών θεμάτων του ιστορικού - εθνολόγου Παναγιώτη Ντάμτσιου και η γραφιστική επιμέλεια της γραφίστριας του ΑΜΘ Ρ. Βλαχοπούλου.
Αυτή τη στιγμή αποτελεί το πιο φλέγον θέμα σε όλο τον κόσμο. Η πανδημία που ξέσπασε στην Ευρώπη περίπου πριν έναν χρόνο μας απασχολεί όλους με κυρίαρχο αίτημα την αντιμετώπισή της.
Δεν είναι όμως, ως γνωστόν, η πρώτη φορά που στην ιστορία της η ανθρωπότητα χρειάστηκε να αναμετρηθεί με κάτι τέτοιο.
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η επιστροφή των νικηφόρων λεγεώνων από τον πόλεμο κατά των Πάρθων στην περιοχή του Ιράν – Ιράκ έφερε μαζί της μια φοβερή μεταδοτική ασθένεια που, όπως λένε οι πηγές, εξαπλώθηκε με ταχύτατους ρυθμούς σε όλες τις χώρες και διήρκεσε από το 165μΧ. έως το 189μΧ. έχοντας ως θύμα της τον ίδιο τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο. «Επρόκειτο πιθανώς για μια προδρομική μορφή της ευλογιάς. Γνωρίζουμε ότι δημιουργήθηκε πανικός, ότι ήταν εκατομμύρια οι νεκροί και ότι αποδυναμώθηκαν ολόκληρες λεγεώνες με αποτέλεσμα να χρειαστεί να στρατολογήσουν δούλους και μονομάχους», λέει στο makthes.gr ο αρχαιολόγος, υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Τσούγγαρης.
Μαγικοί λίθοι και χρησμοί στους θεούς
Για την προφύλαξή του από την επιδημία ο πληθυσμός κατέφευγε σε διάφορους τρόπους, ενώ τη θεραπεία για τα συμπτώματα της ασθένειας δεν κατάφερε να βρει ούτε ο γνωστότερος γιατρός της εποχής, ο Γαληνός. «Έφτασαν να κατασκευάζουν ειδικούς μαγικούς λίθους για να τους προφυλάσσουν, έστελναν να ζητήσουν χρησμό από τους θεούς, αφού θεωρούσαν ότι η επιδημία ήταν σταλμένη από εκείνους, ενώ σε πολλές περιοχές βρέθηκε και η ευκαιρία κατασκευής ενόχων στο πρόσωπο χριστιανών λόγω της ασέβειάς τους στο δωδεκάθεο με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν τοπικές διώξεις. Σαν γενική προφύλαξη πάντως φαίνεται πως κάποιοι πρότειναν την τήρηση των αποστάσεων», επισημαίνει ο κ. Τσούγγαρης.
Οι επιστήμονες εικάζουν πως όλη αυτή η κατάσταση είχε έντονο αντίκτυπο και στη Θεσσαλονίκη, παρόλο που επιτύμβιες στήλες οι οποίες έχουν βρεθεί στη Βόρεια Ελλάδα για νεκρούς από επιδημίες δεν έχουν ακόμη συσχετισθεί με αυτό το γεγονός. Από τη στιγμή πάντως που η 5η Μακεδονική Λεγεώνα συμμετείχε στον πόλεμο φαίνεται πως η επιδημία είχε σοβαρές επιπτώσεις και στην πόλη. «Δεν μπορούμε να βασιστούμε σε κάποιον νεκρό που να δηλώνεται ότι πέθανε από αυτή την επιδημία, έχουμε όμως πολλά γλυπτά, ειδώλια, ανάγλυφα, επιγραφές του μουσείου που ανήκουν σε αυτή την εποχή. Αφού γνωρίζουμε ότι η αρρώστια απλώθηκε μέχρι το Λονδίνο, την Ισπανία, το Ιράκ και την Αίγυπτο εννοείται ότι θα είχε φτάσει και στην Εγνατία οδό και σε ένα τόσο σημαντικό λιμάνι όπως ήταν η Θεσσαλονίκη», τονίζει ο αρχαιολόγος.
Ένα παιχνίδι ρόλων
Έτσι, το ιστορικό αυτό φόντο γίνεται τώρα η αφετηρία για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο "Στην αρχαία Θεσσαλονίκη τον καιρό της πανδημίας", που έχει σκοπό να εφοδιάσει τα παιδιά με γνώσεις ώστε να αισθανθούν μεγαλύτερη ασφάλεια και σιγουριά ως προς τη σημερινή δύσκολη κατάσταση. «Πλάθουμε μια ιστορία βασισμένη στα εκθέματα του μουσείου μας και στα ιστορικά γεγονότα. Πρωταγωνιστής της είναι ένας στρατιωτικός που επιστρέφει με τη λεγεώνα και ως προ – συμπτωματικός ασθενής επισκέπτεται την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, οργανώνει συμπόσιο με τους δούλους του για τους φίλους του, επισκέπτεται έναν φίλο του μονομάχο και έναν άλλο ηθοποιό, κάνει τα ψώνια του και στο τέλος ασθενεί. Τότε και εκείνος και οι υπόλοιπες επαφές του, θυμίζοντας τη σημερινή εποχή, προσπαθούν να βρουν κάποιες λύσεις. Αφού λοιπόν ούτε ο θεός Ασκληπιός, ούτε οι ψευτογιατροί με βότανα, ούτε οι μάγισσες με τους μαγικούς λίθους μπορούν να τους βοηθήσουν εμφανίζεται στο τέλος ένας γιατρός, που με τον ορθολογισμό του εισηγείται τα μέτρα της προστασίας», υπογραμμίζει ο κ. Τσούγγαρης.
Όλο αυτό έχει τη μορφή ενός παιχνιδιού ρόλων μέσα από δίπτυχες κάρτες. «Από τη μια πλευρά υπάρχουν τα κείμενα που έχουμε γράψει για τους χαρακτήρες και από την άλλη η φωτογραφία καθενός από αυτά τα εκθέματα. Για παράδειγμα από τη μια έχουμε τη φωτογραφία του εκθέματος του στρατηγού και από την άλλη τα λόγια του», τονίζει ο αρχαιολόγος.
Το πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για να υλοποιείται μέσα σε σχολικές αίθουσες με προβολή εικόνων μπορεί να πραγματοποιηθεί και με τη μορφή τηλεκπαίδευσης, τώρα που τα σχολεία είναι κλειστά, ενώ είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΑΜΘ. «Είναι η πρώτη φορά που μέσω διαδικτύου προσφέρουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα του μουσείου μας αποκλειστικά για σχολική χρήση. Στην παρουσίαση της διαδικτυακής πλατφόρμας του πρωτοστάτησε το Γραφείο Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας Πρωτοβάθμιας Διεύθυνσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης και ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας αγκαλιάζοντάς το ως πρόγραμμα που εξυπηρετεί τους στόχους της αγωγής υγείας στα σχολεία», καταλήγει ο κ. Τσούγγαρης. Τη γενική επίβλεψη και τον συντονισμό του προγράμματος είχε η αρχαιολόγος – αναπληρώτρια προϊσταμένη του ΑΜΘ δρ Αγγελική Κουκουβού, η σύλληψη, το σενάριο και η τεκμηρίωση είναι του Χαράλαμπου Τσούγγαρη, η τεκμηρίωση των ιατρικών θεμάτων του ιστορικού - εθνολόγου Παναγιώτη Ντάμτσιου και η γραφιστική επιμέλεια της γραφίστριας του ΑΜΘ Ρ. Βλαχοπούλου.
ΣΧΟΛΙΑ