Αντίκτυπο στην εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών φαίνεται πως θα έχει η απόφαση του πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ να προκηρύξει πρόωρες εκλογές στις 12 Απριλίου του 2020.

Η γειτονική μας χώρα εισήλθε σε περίοδο πολιτικής αστάθειας μετά την άρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ύστερα από τις ενστάσεις της Γαλλίας, της Ολλανδίας και της Δανίας, να δώσει σε Σκόπια και Τίρανα το «πράσινο φως» για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η άρνηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να δώσει ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων χαρακτηρίστηκε «βαρύ ιστορικό λάθος» και «μεγάλη απογοήτευση» από την Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από τα περισσότερα κράτη μέλη της Ε.Ε.

Το προηγούμενο διάστημα ο Ζ. Ζάεφ ασκούσε πιέσεις στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ώστε να γίνει ξεχωριστά η συζήτηση και η ψήφιση για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό.

Ο Ζόραν Ζάεφ, μετά το «όχι» το Βρυξελλών και δεχόμενος τα πυρά του εθνικιστικού κόμματος της αντιπολίτευσης VMRO, συγκάλεσε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών της χώρας του και ανακοίνωσε τις πρόωρες εκλογές.

«Η ομόφωνη θέση όλων των πολιτικών αρχηγών είναι ότι η ευρωατλαντική ολοκλήρωση είναι η προτεραιότητά μας. Επιτεύχθηκε συμφωνία για τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών στις 12 Απριλίου», ανέφερε μέσω του Twitter ο Ζάεφ. «Έχουμε ξεκάθαρη πολιτική συναίνεση όλων των πολιτικών ηγετών ότι η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας θα πρέπει όσο το δυνατόν συντομότερα να αρχίσει συνομιλίες με την Ε.Ε. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος, τον οποίο πρέπει να ακολουθήσει η χώρα μας και δεν υπάρχει εναλλακτική οδός», έγραψε, επίσης στο Twitter, ο πρόεδρος της χώρας Στέβο Πενταρόφσκι.

Ο Ζόραν Ζάεφ δήλωσε «απογοητευμένος και εξοργισμένος» από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εκτιμώντας ότι «και όλος ο λαός αισθάνεται το ίδιο», και τόνισε ότι «είμαστε θύματα ενός ιστορικού λάθους της Ε.Ε.», απηχώντας τις απόψεις του απερχόμενου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων των Βρυξελλών, που υποστήριζαν την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και εξέφρασαν τη λύπη τους για το αντίθετο αποτέλεσμα.

Σύμφωνα με το πρακτορείο ΜΙΑ, η ημερομηνία της 12ης Απριλίου επελέγη ώστε να μη συμπέσουν οι εκλογές με το Πάσχα (19 Απριλίου) και την έναρξη του Ραμαζανιού (24 Απριλίου). Η κυβέρνηση του Ζάεφ, ο οποίος είχε επενδύσει όλο το πολιτικό του κεφάλαιο στο να θέσει τη Βόρεια Μακεδονία στο δρόμο της ένταξης της Ε.Ε., θα παραιτηθεί και τη χώρα θα οδηγήσει στις κάλπες υπηρεσιακή κυβέρνηση, η οποία θα σχηματιστεί στις 3 Ιανουαρίου. Ο νόμος προβλέπει ότι ο πρωθυπουργός παραιτείται 100 ημέρες πριν από τις εκλογές, ενώ την πρωθυπουργία θα αναλάβει έως τη διεξαγωγή των εκλογών υπηρεσιακός πρωθυπουργός, που θα προταθεί από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Οι γείτονες εδώ και μήνες έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία εφαρμογής της Συμφωνίας, θέτοντας ψηλά στην ατζέντα την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.

Σε σχέση με την ένταξη στη Βορειοατλαντική Συμμαχία ο γενικός γραμματέας Γενς Στόλντενμπεργκ έσπευσε να υπενθυμίσει τη δέσμευση του ΝΑΤΟ για συμμετοχή της βαλκανικής χώρας στη συμμαχία.

Πανηγυρίζει το εθνικιστικό VMRO

Σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας αυτής είναι ότι στην υπηρεσιακή κυβέρνηση, που θα πρέπει να εγκριθεί από το κοινοβούλιο, θα συμμετέχουν και υπουργοί από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα. Έτσι, η αναπόφευκτη συμμετοχή στελεχών του εθνικιστικού κόμματος VMRO οδηγεί σε «πάγωμα» της διαδικασίας ψήφισης των νομοσχεδίων και των ρυθμίσεων που απορρέουν από τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Η πιθανή νίκη του VMRO, με βάση τελευταία δημοσκόπηση που διεξήχθη (14 - 19 Σεπτεμβρίου), πριν από τη δυσμενέστατη απόφαση της Ε.Ε., θέτει σε ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα την εφαρμογή της Συμφωνίας. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, οι εθνικιστές του Χρίστιαν Μίτσκοσκι προηγούνται με 42,6% έναντι 36,6% των Σοσιαλδημοκρατών (SDSM) του Ζόραν Ζάεφ και 9,1% των Αλβανών του DUI.

Το στοίχημα για τον Ζάεφ είναι πλέον να μειώσει όσο μπορεί το περιθώριο της νίκης των εθνικιστών, η οποία, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα καθυστερήσει την εφαρμογή της Συμφωνίας, όπως οι αλλαγές στα βιβλία της Ιστορίας ή η συνολική εφαρμογή σε ισχύ του erga omnes.

Σε κάθε περίπτωση θεωρείται απίθανο να επιστρέψει το σκέτο «Μακεδονία» στην επίσημη ονομασία της χώρας, όπως θα ήθελαν τα στελέχη της εθνικιστικής αντιπολίτευσης, ωστόσο το ενδεχόμενο εκλογής τους στην κυβέρνηση στέλνει ακόμα πιο μακριά τη διαδικασία ένταξής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σημαντικό ρόλο θα παίξουν στη διαδικασία συγκρότησης νέας κυβέρνησης μετά τις εκλογές τα δύο μικρότερα αλβανικά κόμματα της αντιπολίτευσης, βουλευτές των οποίων υπερψήφισαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, ωστόσο έχουν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με το VMRO και ασκούν αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Ζάεφ.

Ανησυχία στην Αθήνα

Ανησυχία και σοβαρά ερωτήματα προκαλεί στην Αθήνα η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να απορρίψει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας.

Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση εκτιμούν ότι η εν λόγω απόφαση ενδέχεται να αποτελέσει θρυαλλίδα εξελίξεων, βάζοντας τη γειτονική χώρα σε μία παρατεταμένη περίοδο αστάθειας και ενίσχυσης του εθνικιστικών τάσεων, διαμορφώνοντας ένα ομιχλώδες τοπίο για τη Συμφωνία των Πρεσπών. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, μία περίοδος αστάθειας στα Σκόπια δεν θα αφήσει ανεπηρέαστη την Ελλάδα, καθώς και την ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης, σε μια περίοδο κλιμακούμενης έντασης, με δεδομένες τις επιδιώξεις της Τουρκίας αλλά και το παιχνίδι της Ρωσίας στην περιοχή.

Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του αναφορικά με την ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων ανέφερε πως «η Ελλάδα στηρίζει διαχρονικά την ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων» και «θα συνεχίσει να στηρίζει τις σχετικές προσπάθειες των χωρών της περιοχής να εκπληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, προκειμένου να ενταχθούν στην ευρύτερη ευρωπαϊκή μας οικογένεια». Παράλληλα, «καλεί τα κράτη μέλη της Ε.Ε. να συνεργαστούν για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων προς όφελος της περιοχής αλλά και της ίδιας της Ευρώπης».

Κριτική στη στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη μετά τη σύνοδο κορυφής άσκησε από τη μεριά του ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος έκανε λόγο για «σιωπηλή παρακολούθηση» των εξελίξεων από τον πρωθυπουργό. «Η Ελλάδα ξαναγυρνάει δυστυχώς σε ρόλο κομπάρσου στην περιοχή των Βαλκανίων. Η μικρή Ελλάδα που παρακολουθεί και ακολουθεί πρωτοβουλίες τρίτων» δήλωσε ο κ. Τσίπρας, ζητώντας επί της ουσίας από την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό να αναλάβουν πρωτοβουλίες στήριξης της ενταξιακής πορείας των γειτόνων μας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 26-27 Οκτωβρίου 2019