"Συνηθίζουμε στα μέτρα… περιορισμού, αυτή θα είναι η νέα κανονικότητα» λέει ο Σταύρος Μπουφίδης ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής και μέλος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας προσθέτοντας ότι «ο κορονοϊός μας ξεγύμνωσε, έδειξε την δυσλειτουργία του πολιτισμού μας, τις αδυναμίες της παλαιάς κανονικότητας και αντίληψης» και απαντά για τα όσα τραυματικά βιώσαμε και βιώνουμε «Ένας άλλος ιός ίσως έρθει κάποια στιγμή αν δεν αναθεωρήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας, τους άλλους και το περιβάλλον. Το οικολογικό ζήτημα είναι αυτό που ανέδειξε ο ιός και σταματώντας τη φθορά της τάξης της φύσης, ίσως να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κατάσταση». Εδώ και καιρό «ζούμε σε κατάσταση… αταξίας». 

Της Μελίνας Καραπαναγιωτίδου

-Σε τι ψυχολογική κατάσταση βρίσκεται ο κόσμος; Αν είχατε τη δυνατότητα να τον… καθίσετε στον καναπέ τι θα διαπιστώνατε;

-Φαντάζομαι ότι αν είχαν βρεθεί θεραπευτικά σχήματα ή το εμβόλιο για τον κορονοϊό, τα συναισθήματα της εξόδου των ανθρώπων από το σπίτι θα ήταν διαφορετικά από αυτά που νιώθουν αυτή τη στιγμή. Βγήκαν από το σπίτι και αυτό που αντίκρισαν δεν είναι η παλιά γνώριμη πόλη. Περπάτησαν μόνοι στην πόλη, την είδαν χωρίς κόσμο, άκουσαν τους ήχους της, χωρίς τις… ανθρώπινες παρεμβάσεις, αφουγκράστηκαν τους ήχους της φύσης, είχαν πολύ χρόνο για ενδοσκόπηση. Αυτό που βιώνει λοιπόν ο κόσμος αυτές τις πρώτες μέρες είναι ένα μεταβατικό στάδιο, μόλις άνοιξε την πόρτα και προχώρησε… λίγα μέτρα, για να το μεταφέρω με συμβολικό τρόπο

-Θα προχωρήσει σε περισσότερα; Θα υπάρξει ισορροπία σύντομα; Αυτό το μεταβατικό στάδιο, όπως λέτε, πόσο θα διαρκέσει; Ο φόβος της μετάβασης πόσο έντονος είναι;

-Ο χώρος (προσωπικός-δημόσιος), ο χρόνος και η μνήμη όπως πριν, έτσι και σήμερα, συμμετέχουν στον τρόπο που εκφράζουν οι άνθρωποι τα συναισθήματα τους. Ο κόσμος όπως φαίνεται έμεινε σπίτι, κυρίως από τον φόβο μην αρρωστήσει ο ίδιος από τον άγνωστο ιό κι από την… ενοχή για να μην τον μεταδώσει σε άλλους. Παράλληλα βίωσε την βίαιη εισβολή του ψηφιακού κόσμου στον δικό του, για τη νέα γενιά ήταν πιο εύκολο να προσαρμοστεί, όχι όμως τόσο εύκολο για τους μεγαλύτερους, έφερε ανισορροπία στα συστήματα μέσα στα οποία έμαθαν οι άνθρωποι να είναι λειτουργικοί. Ο ψηφιακός κόσμος επηρεάζει την λειτουργικότητα των ανθρώπων και προκαλεί άγχος, ένας λόγος είναι η ποσότητα και η ταχύτητα με την οποία δέχονται πληροφορίες καθημερινά.

-Νέοι και μεγαλύτεροι, μ' αυτή τη βίαιη εισβολή του ψηφιακού κόσμου, θα προσαρμοστούμε;

-Η λειτουργικότητα όλων μας επηρεάστηκε, μία νέα συζήτηση νομίζω θα ξεκινήσει στην ψυχιατρική για το κριτήριο της λειτουργικότητας και την βαρύτητα της στις ψυχιατρικές διαγνώσεις. Τι σημαίνει σήμερα η διάγνωση «εξάρτηση από το διαδίκτυο» όταν οι ανάγκες μας επιβάλλουν την χρήση του για πολλές ώρες; Μία νέα έννοια ίσως αντικαταστήσει την λειτουργικότητα ως κριτήριο των ψυχιατρικών διαγνώσεων και όχι μόνο στην ψυχιατρική, η προσαρμοστικότητα.

-Τι σημαίνουν λοιπόν οι λέξεις όπως πχ κανονικότητα, όταν η εποχή μας αμφισβητεί τη συγκεκριμένη έννοια, πριν και μετά την πανδημία;

-Η αντίληψη του χρόνου σε καταστάσεις απομόνωσης και εγκλεισμού παραμορφώνεται, ένα μέρος της σύγχυσης οφείλεται στο πως ο καθένας αντιλαμβάνεται τον χρόνο και στις μνήμες που αναδύονται στο χώρο - χρόνο του σπιτιού. Ο πληθυσμός έλαβε βομβαρδισμό πληροφοριών και παράλληλα αναγκαζόταν να αποδεχθεί ότι το κανονικό δεν είναι τόσο… κανονικό και παρατηρούσε το παράδοξο να γίνεται… κανονικό.Αποχαιρέτησε με βία, όπως ο πρόσφυγας την πατρίδα του, την χειραψία, την αγκαλιά, τα φιλιά, τρόπους επικοινωνίας και συμπεριφορές που θεωρούνταν κανονικές στο σήμερα, να αποκτούν άλλη σημασία και αξία. Για αυτό παρατηρούμε ανασφάλεια, φόβο για το αύριο, σύγχυση, θλίψη, άρνηση και αποφυγή της πραγματικότητας στην έξοδο των ανθρώπων από το σπίτι.

-Λέτε λοιπόν ότι γίναμε πρόσφυγες στην πατρίδα μας. Βιώσαμε και βιώνουμε την ανασφάλεια, την καταδίωξη, την απαξίωση; Γιατί αντιδράμε με «παραβατικές» συμπεριφορές τύπου «ποτάκι στο χεράκι κι έξω από το μπαράκι» ή κι άλλα «επαναστατικά»;

-Στην περίοδο της καραντίνας ο κυρίαρχος φόβος ήταν της αρρώστιας και του θανάτου, σήμερα νιώθουν ανασφάλεια και αβεβαιότητα ιδίως στα εργασιακά θέματα. Ο άνθρωπος χωρίς την οικονομία δεν μπορεί να επιβιώσει άλλα η νεοφιλελεύθερη οικονομία αποδυνάμωσε τα εθνικά συστήματα υγείας και καταβροχθίζει σαν τον Κρόνο τα παιδιά της. Το κοινό συναίσθημα από ατομικό γίνεται συλλογικό και μέσω των ΜΜΕ και του ψηφιακού κόσμου ταχύτατα γίνεται παγκόσμιο. Κατά την έξοδο παρατηρούμε παραβατικές συμπεριφορές, συναθροίσεις, συγχρωτισμός σε διάφορα μέρη, μη χρήση της μάσκας από όλους εκεί που πρέπει και είναι χρήσιμο για την διαφύλαξη της δημόσιας υγείας. Γιατί κάποιοι δεν τηρούν τα μέτρα; Μα δεν φοβούνται; Φοβούνται, αλλά η αμφισβήτηση της επιστήμης , η δημιουργία αμφιβολιών από κάποια Μ.Μ.Ε και η έντονη ψυχοπίεση που ένιωσαν κατά την περίοδο του εγκλεισμού, τους οδηγεί σε αυτήν τη νέα… ελαφρά παράδοξη παραβατικότητα.

-Οι κορονοϊοί δρουν παρασιτικά σε βάρος μας, όμως κι εμείς έτσι ακριβώς δεν κινούμαστε σε βάρος του πλανήτη;

-Οι άνθρωποι εμπιστεύονται την επιστήμη, ανακαλύπτει, αξιολογεί, αποδεικνύει, προβάλλει, ακυρώνει το ήδη δεδομένο και αποδεικνύει κάτι άλλο. Η επιστήμη ίσως αναθεωρήσει αρκετές φορές, σε σχέση με τον κορονοϊο, στην κατάσταση αταξίας που ζούμε λόγω της πανδημίας . Οι άνθρωποι επιθυμούν από την επιστήμη τα καλύτερα για την ζωή τους αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος όλων. Τα πυρηνικά, το Τσέρνομπιλ, τα χημικά όπλα, η ρύπανση του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή είναι κάποια από τα αποτελέσματα της μη ορθής χρήσης της επιστήμης. Ο άνθρωπος ως σύστημα είναι βιοψυχοκοινωνικο-πολιτικο ον, μέρος άλλων συστημάτων που εμπλέκονται μεταξύ τους. Τα συστήματα επιβιώνουν με την αυτο-οργάνωση τους, χρειάζεται όμως να υπάρχει κάποια προϋπάρχουσα τάξη. Την τάξη, μας την δίνει η φύση και το σύστημα του πλανήτη. Οι άνθρωποι όμως διαρκώς την καταναλώνουμε, ο κορονοιός για τον πλανήτη είναι φιλικός, εξουδετερώνει τους ανθρώπους που λειτουργούν παρασιτικά για τον ίδιον.

-Η νέα κανονικότητα τι σχέση θα έχει με την παλιά;

-Θα συνηθίσουμε στη θερμομέτρηση, στα μέτρα περιορισμού, εμείς θα μάθουμε να ζούμε με τον κορονοϊο, ο ίδιος θα απολαμβάνει την ελευθερία της κίνησης με ταχύτητα στον πλανήτη. Ο κορονοϊος μας ξεγύμνωσε, έδειξε την δυσλειτουργία του πολιτισμού μας , τις αδυναμίες της παλαιάς κανονικότητας και αντίληψης. Στο όνομα της ασφάλειας και της υγείας υπάρχει ο κίνδυνος του περιορισμού ατομικών δικαιωμάτων και της ελευθερίας των ανθρώπων, σε παγκόσμιο επίπεδο όπως η δημιουργία ολιγαρχιών και μοναρχιών, οι οποίες δεν θα ενδιαφέρονται τόσο για το μέλλον του πλανήτη και της παρακαταθήκης που θα αφήσουν στις άλλες γενιές.

-Τι μπορούμε να κάνουμε; Πώς να αντιδράσουμε; Σε τι να εστιάσουμε ως είδος που συνεχώς απειλείται κυρίως από την ίδια του τη φύση ή καλύτερα από τον εαυτό του;

-Η ανασφάλεια, ο φόβος , η σύγχυση δεν θα φύγουν με την ανακάλυψη του εμβολίου ή αποτελεσματικών φαρμάκων. Ένας άλλος ιός ίσως έρθει κάποια στιγμή αν δεν αναθεωρήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας, τους άλλους και το περιβάλλον. Το οικολογικό ζήτημα είναι αυτό που ανέδειξε ο ιός και σταματώντας τη φθορά της τάξης της φύσης, ίσως να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κατάσταση. Απαραίτητο να αποφασίσουμε να μην επιστρέψουμε στην παλαιά κανονικότητα, συνθήκη καλύτερα, ο όρος κανονικό είναι διαρκώς αμφισβητούμενος στην εποχή μας. Αν συνεργαστούμε ενεργά, διεκδικήσουμε νέους περιβαλλοντικούς όρους, σεβαστούμε τα αποθέματα και την τάξη του πλανήτη, προωθήσουμε την αλληλεγγύη και εισάγουμε νέες μορφές οικονομίας, πιο ευέλικτες και συλλογικά ανθρωποκεντρικές, έχουμε ως στόχο την ενδυνάμωση του δημόσιου συστήματος υγείας τότε θα έρθει η ελπίδα και η αισιοδοξία , το άγχος θα ξαναγίνει δημιουργικό. Η ανθρωπότητα μπορεί να συνδιαμορφώσει μία άλλη οικολογική αντίληψη, αν δεν προβάλουμε μόνο το «εγώ», αν περάσουμε στο «εμείς».