Δυσλειτουργίες στην πειθαρχική διαδικασία στα Σώματα Ασφαλείας και διαφαινόμενη στοχοποίηση από αυτά νεαρών πολιτών και άλλων ευάλωτων ομάδων, λόγω εθνικής, εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής, διαπιστώνει ο Συνήγορος του Πολίτη στην τέταρτη έκθεσή του ως Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας για το 2021.

Οι 308 υποθέσεις που καταγράφηκαν τη συγκεκριμένη χρονιά, διαβιβάστηκαν στη συντριπτική τους πλειονότητα από την Ελληνική Αστυνομία και λιγότερες από το Λιμενικό Σώμα, τη Frontex και το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, στο πλαίσιο της εκ του νόμου υποχρέωσης των αρμόδιων υπηρεσιών να διαβιβάζουν προς τον Συνήγορο τις διαταγές διενέργειας εσωτερικών πειθαρχικών ερευνών. Ωστόσο, καμία υπόθεση δεν προωθήθηκε από τα σωφρονιστικά καταστήματα. Επίσης, περιστατικά αυθαίρετης συμπεριφοράς των οργάνων των Σωμάτων Ασφαλείας κατήγγειλαν και πολίτες και μάλιστα διαπιστώνεται αύξηση κατά 41% σε σχέση με όσα είχαν καταγγελθεί από πολίτες ένα χρόνο νωρίτερα, με την ανεξάρτητη αρχή να διαπιστώνει ευρύτερη εμπέδωση του ελεγκτικού ρόλου του Μηχανισμού.

Κυριαρχούν οι προσβολές της σωματικής ακεραιότητες και της προσωπικής ελευθερίας

Από τις υποθέσεις που καταγράφηκαν, το 62% αφορά σε προσβολή σωματικής ακεραιότητας ή προσωπικής ελευθερίας, ενώ το 14% σε ρατσιστικά κίνητρα ή διακρίσεις. Επίσης, σημειώνεται ότι ένας σημαντικός αριθμός υποθέσεων έχουν ως κύριο αντικείμενο αστυνομικής αυθαιρεσίας νεαρά άτομα, συχνά ανήλικα. Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά παρατηρείται μείωση στις υποθέσεις που αφορούν σε καταγγελλόμενες προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας (-8%) και κατά της ζωής (-2%), αλλά αύξηση στις υποθέσεις με αντικείμενο συμπεριφορά που ενέχει ρατσιστικό κίνητρο ή άλλη διάκριση (4%), παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου (3%), βασανιστήρια (2%) και προσβολές της γενετήσιας ελευθερίας (1%).

Στις περιπτώσεις υπηκόων τρίτων χωρών οι καταγγελίες αφορούν κυριότερα σε προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής ελευθερίας, όπως και σε βασανιστήρια, ενώ καταγράφεται και η περιφρόνησή τους ως μάρτυρες. Ανάλογη προσέγγιση δείχνουν και οι καταγγελίες κατά Ρομά, οι οποίες πέρα από αστυνομική κακομεταχείριση σχετίζονται συχνά και με τη χρήση όπλων. Στις περιπτώσεις των γυναικών οι καταγγελίες αφορούν και πάλι σε προσβολές κατά της σωματικής ακεραιότητας και άλλες εξευτελιστικές συμπεριφορές, ενώ δεν λείπουν και εκείνες για σεξουαλική παρενόχληση.

Η ανεξάρτητη αρχή διαπιστώνει ότι στη συντριπτική τους πλειονότητα οι πειθαρχικές υποθέσεις που διερεύνησε ο Μηχανισμός καταλήγουν σε πρόταση αρχειοθέτησής τους, ενώ και στη μεγάλη πλειονότητα των υποθέσεων, όπου προτάθηκαν κυρώσεις, οι εισηγούμενες ποινές αφορούσαν στην επιβολή συμβολικών προστίμων, παρά τις σχετικές επισημάνσεις του Συνηγόρου για τη μεταχείριση των πειθαρχικά ελεγχόμενων αστυνομικών με τον κατάλληλο βαθμό αυστηρότητας ως εγγύηση για την αποτροπή επανάληψης παρόμοιων συμπεριφορών στο μέλλον.

Επιπλέον, ο Συνήγορος του Πολίτη σημειώνει ότι η σχεδόν αποκλειστική επιλογή της προκαταρκτικής διοικητικής εξέτασης και όχι της ένορκης διοικητικής εξέτασης για τη διερεύνηση καταγγελιών, αφενός θέτει ζήτημα ασυμβατότητας ως προς τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που απαιτεί πλήρη, τεκμηριωμένο και αποτελεσματικό έλεγχο, αφετέρου δεν συνάδει με τη βαρύτητα των καταγγελιών.

Αδιαφάνεια στις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις

Τέλος, στην έκθεση υπάρχει ειδική ενότητα για τις καταγγελίες παράνομων επαναπροωθήσεων. Το 2021 υποβλήθηκαν 21 καταγγελίες και για όλες ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ζητήσει την ενδελεχή έρευνα των περιστατικών, την οποία παρακολουθεί. Επιπλέον διαπιστώνει ορισμένα προβλήματα ως προς την πληρότητα των σχετικών διοικητικών ερευνών της Αστυνομίας και του Λιμενικού, όπως ότι συχνά παραλείπονται η εξέταση των ίδιων των φερόμενων θυμάτων και η διασταύρωση των συντεταγμένων στις φωτογραφίες που προσκομίζονται για το εάν τα περιστατικά συνέβησαν σε ελληνικό έδαφος, ενώ την ίδια ώρα χρησιμοποιείται ως απόδειξη η μη καταγραφή από τις ελληνικές αρχές.