«Ωσαννά! Ένοχος θανάτου εστί. Σταυρωθήτω!». Αυτές είναι οι τρεις φράσεις που συμπυκνώνουν τον πυρήνα του ορατόριου «Βυζαντινά Πάθη» του γνωστού συνθέτη Χρήστου Σαμαρά, το οποίο παρουσιάζει σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης στην καθιερωμένη πασχαλινή της συναυλία. «Αυτές οι λέξεις είναι η μικρογραφία της εξέλιξης της κάθε μιας ύπαρξης, η οποία περνάει το μεγάλο pick της αποδοχής και της εξέλιξης, αλλά αμέσως μετά εξαναγκάζεται στην ταπείνωση (από τα μνημόνια, την πανδημία ή έναν πόλεμο) και φτάνει ίσως μέχρι το αδιέξοδο. Όλες οι υπάρξεις πάντα περνούν τον δικό τους μικρό ή μεγάλο Γολγοθά και υπό αυτή την οπτική υπάρχει πάντα το περιθώριο ένας άνθρωπος να κάνει μια επιστροφή στο έσω, για να δει όλες αυτές τις πτυχές», λέει στο makthes.gr ο συνθέτης δίνοντας την επίκαιρη διάσταση του έργου αυτού.

Στη διάρκειά του κλασική και βυζαντινή μουσική ενώνονται επί σκηνής και ενισχύονται με τον Θείο Λόγο, μέσα από την αφήγηση του γνωστού ηθοποιού Λεωνίδα Κακούρη. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την ύπαρξη δύο χορωδιών. Ο δημιουργός πραγματεύεται στο έργο του το Θείο Δράμα και τη Σταύρωση ενσωματώνοντας με έντεχνο τρόπο στοιχεία της βυζαντινής μουσικής παράδοσης. «Ο αφηγητής είναι ο λόγος του Χριστού, οι δε χορωδίες, πάντα η μία σε σχέση με την άλλη, είναι ο υμνολόγος – αφηγητής. Το έργο είναι κατά βάση η εικόνα των παθών της Μεγάλης Πέμπτης. Έχουμε κάνει επιλογές των Ευαγγελίων, κυρίως του Ματθαίου και του Ιωάννη, ενώ από την άλλη αυτό που είναι πολύ χρήσιμο είναι ότι όλο το έργο στρέφεται γύρω από την υμνολογία της Μεγάλης Πέμπτης. Ουσιαστικά, είναι η αποκωδικοποίηση του λόγου και των ύμνων της Μεγάλης Πέμπτης», επισημαίνει ο συνθέτης.

Η μουσική έχει δύο διαστάσεις

Καθηγητής σύνθεσης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ ο ίδιος πήρε εκπαιδευτική άδεια προκειμένου να γράψει το έργο αυτό. Επίσης, παρακολουθεί πολύ τις δοκιμές γενικά όλων των συναυλιών και των παρουσιάσεων των έργων του. «Η μουσική έχει δύο διαστάσεις. Το πρώτο μέρος είναι το να καταγραφεί και να γίνει μουσικός ήχος μέσα σε ένα κείμενο και το δεύτερο σκέλος είναι η εκτέλεσή του. Η εκτέλεση όμως αναφορικά με τον τρόπο χρήσης του κειμένου είναι διαφορετική και πολλές φορές εκεί η μουσική άποψη του συνθέτη μπορεί να είναι πολύ σημαντική αναφορικά με τον τρόπο εκτέλεσης του έργου. Σ’ αυτό είμαι σχεδόν πάντα παρόν. Θέλω να παρακολουθώ και τις δύο όψεις της συνθετικής πορείας», τονίζει.

Δύο όψεις όμως έχει και το έργο «Βυζαντινά Πάθη», αφού συνδυάζει δύο κόσμους. «Το βυζαντινό μέλος είναι μονόφωνο και η χρήση αυτή δύσκολη για πολλούς λόγους. Από τη φύση της δεν είναι εύκολη η προέκταση ούτε του αρμονικού ούτε και του ηχοχρωματικού κόσμου. Άρα θα πρέπει κανείς και τους δύο να τους ασπαστεί και να τους σεβαστεί γιατί αλλιώς θα κάνει λάθος και αυτό που θα ήθελε να ακούσει δεν θα ήταν αυτό που ενδεχομένως να προσδοκούσε».

«Είναι εύκολο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο. Το ερώτημα είναι πώς τον τελειώνεις»

Για εκείνον το ορατόριο αυτό ήταν ένα «έργο ονείρου», όπως το χαρακτηρίζει. «Ήθελα να το κάνω από τα νεανικά μου χρόνια. Θεώρησα ότι το να χρησιμοποιήσω τη βυζαντινή μουσική ήταν ένας δανεισμός της παράδοσης, βλέποντάς την όμως χωρίς να τη χαλάσω, δίνοντας την κατάνυξη, αλλά και την αύρα που έχει μέσα από έντεχνες τεχνικές. Τώρα, όσο το έργο ολοκληρώνεται ηχητικά βλέπω πιο «ωμά» αυτόν τον χαρακτήρα», υπογραμμίζει ο Χρήστος Σαμαράς.

Στο ορατόριο χρησιμοποιεί το επιχείρημα από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, όταν ο Πιλάτος απευθύνεται στην ηγεσία της Ιουδαϊκής εκκλησίας και τη ρωτάει τι πρόβλημα έχει με τον Ιησού. Τότε του δίνουν την απάντηση ότι βρίζει τα θεία και ότι είπε τη γνωστή ρήση ότι θα γκρεμίσει και θα ξαναχτίσει σε τρεις μέρες τον ναό του Σολομώντα. «Πολλές φορές οι αιτίες που χρησιμοποιεί ενίοτε η κάθε είδους εξουσία για να καταστείλει από έναν λαό έως έναν άνθρωπο είναι πολλές φορές γελοίες. Ωστόσο όμως το κακό είναι πάντα πολύ μεγάλο. Αντιλαμβάνεστε ότι ζούμε μέρες πάρα πολύ δύσκολες και πάρα πολύ περίεργες με την έννοια ότι δεν ξέρουμε τι μπορεί να μας ξημερώσει, καθώς αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, και δεν είναι πολύ μακριά, μπορεί να έχουν ένα άλλο τέλος το οποίο να σημάνει χειρότερα πράγματα. ‘Ενός κακού μύρια έπονται, λένε. Το απεύχομαι μεν αλλά πάντα είναι πολύ εύκολο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο. Το ερώτημα είναι πώς τον τελειώνεις».

Διεύθυνση ορχήστρας: Ζωή Τσόκανου. Συμμετέχουν: Μικτή Χορωδία Θεσσαλονίκης και Χορός Ψαλτών «Θεσσαλονίκη»

Παρασκευή 15 Απριλίου στις 9μμ/ Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης