17/07/2023 07:00
Σε πλήρη ετοιμότητα βρίσκονται οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και της Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) για το ενδεχόμενο εκδήλωσης πυρκαγιάς, καθώς ήδη βρισκόμαστε στα μέσα της αντιπυρικής περιόδου με τις θερμοκρασίες να χτυπούν κόκκινο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που μιλούν στη «ΜτΚ» διανύουμε μία περίοδο κλιματικής κρίσης, με τις θερμοκρασίες να αναμένεται να αυξηθούν έως και κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου, μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα. Την ίδια ώρα οι παρατεταμένες βροχοπτώσεις του προηγούμενου διαστήματος εγείρουν ανησυχίες για πυρκαγιές εξαιρετικά υψηλής θερμικής εντάσεως από 20 Ιουλίου-αρχές Αυγούστου.
Στο πλαίσιο αναγκαιότητας άμεσου εντοπισμού της εκδήλωσης μίας πυρκαγιάς, η ΠΚΜ έχει ήδη εγκαταστήσει πιλοτικά στο δάσους του Σέιχ Σου το πρώτο ραντάρ πυρανίχνευσης ενώ το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τρέχει από το 2020 καινοτόμο πρόγραμμα ανίχνευσης πυρκαγιών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν τα μέσα και οι γνώσεις, ειδικοί σημειώνουν στη «ΜτΚ» ότι πρέπει να υπάρξουν διορθωτικές ενέργειες που αφορούν μεταξύ άλλων στη διάθεση πόρων στους δήμους για την πυρασφάλεια και να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στο κομμάτι της πρόληψης.
Από 14 έως 50 επιπλέον ημέρες επικινδυνότητας
Το ΑΠΘ είναι μέλος του Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή - CLIMPACT, που συστάθηκε το 2019. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Κύριος στόχος του δικτύου CLIMPACT είναι να αποτελέσει πόλο έγκυρης εμπειρογνωμοσύνης και συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας και της Κοινωνίας σε θέματα μελέτης και αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής. Ο Πρόδρομος Ζάνης, καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ και μέλος του IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change - Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) εξηγεί στη «ΜτΚ» πως στο πλαίσιο του CLIMPACT έχουν γίνει εκτιμήσεις του κινδύνου εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών μέσω του Δείκτη Καιρού Πυρκαγιάς για διαφορετικά μελλοντικά σενάρια. «Ανάλογα με το σενάριο, εκτιμάται έως τα τέλη του 21ου αιώνα, μία αύξηση των ημερών όπου υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο εκδήλωσης πυρκαγιάς που κυμαίνονται από τουλάχιστον 14 επιπλέον ημέρες (σύμφωνα με ένα μετριοπαθές σενάριο για τον μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου) έως και 50 επιπλέον ημέρες, σύμφωνα με ένα δυσμενές σενάριο όπου δεν προβλέπονται περεταίρω μέτρα μετριασμού των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου», περιγράφει ο κ. Ζάνης.
Οι εκτιμήσεις αυτές αφορούν στην Αττική, στην Κεντρική Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη. Σημειώνεται ότι τα σενάρια κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης είναι παγκόσμια και αφορούν στην ενέργεια που θα χρησιμοποιούμε, από πού θα την λαμβάνουμε, την αύξηση του πληθυσμού κ.τ.λ. «Εάν η παραγωγή ενέργειας στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα, τότε μιλάμε για ένα δυσμενές σενάριο όπου θα έχουμε περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Σε ένα σενάριο που προσβλέπει περισσότερη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας (που είναι και το ρεαλιστικό σενάριο) μετριάζουμε τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο με τις τρέχουσες δεσμεύσεις δεν λαμβάνονται μέτρα ώστε να κρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο (βάση της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα). Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να υπάρχουν ισχυρά μέτρα μετριασμού των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων», περιγράφει. Σύμφωνα με το μετριοπαθές σενάριο του Climpact, εκτιμάται ότι έως τα τέλη του 21ου αιώνα θα υπάρξει μία αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου.
Αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι και κατά 4,3οC
Από τις μετρήσεις του Μετεωρολογικού Σταθμού του ΑΠΘ προκύπτει ότι τη δεκαετία του ’70 είχαμε δύο ημέρες όπου η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 39 βαθμούς Κελσίου, τη δεκαετία του ’80 τέσσερις τέτοιες ημέρες, τη δεκαετία του ’90 πέντε ημέρες, την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα εννέα ημέρες και από το 2011 μέχρι και το 2023 καταγράφηκαν 11 ημέρες όπου η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 39 βαθμούς Κελσίου. «Στη Θεσσαλονίκη παρατηρούμε μία τάση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου, από το ’70 μέχρι και σήμερα.
Παγκοσμίως έχουμε μία αύξηση της θερμοκρασίας που σύμφωνα με την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ανθρώπινο παράγοντα», λέει ο κ. Ζάνης. Διευκρινίζει βέβαια ότι οι επιστημονικές εκτιμήσεις αφορούν στην ευαισθησία του κλίματος στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, δεν πρόκειται δηλαδή για πρόγνωση. «Στο χείριστο σενάριο, στην Ελλάδα μπορεί να σημειωθεί αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4,3 βαθμούς Κελσίου, για την τελευταία τριακονταετία», παρατηρεί.
Πολλαπλάσια η καύσιμη ύλη
Ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος δασολογίας και φυσικού περιβάλλοντος του ΑΠΘ Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος εξηγεί στη «ΜτΚ» πως αυτό που ξεχωρίζει τη φετινή αντιπυρική περίοδο είναι ότι υπάρχει πολλαπλάσια ξερή, φυτική βιομάζα, δηλαδή χορτολιβαδικά, ξερά ετήσια φυτά, σε σχέση με τις άλλες χρονιές. «Το γεγονός οφείλεται στις υπερβολικές βροχοπτώσεις που είχαμε φέτος τον χειμώνα και την άνοιξη. Αυτό μεταφράζεται σε πυρκαγιές εξαιρετικά υψηλής θερμικής εντάσεως και σε επαυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, δεδομένου ότι αυτή η ξερή, λεπτή, καύσιμη ύλη είναι περισσότερο εύφλεκτη.
Έτσι, μετά τις 20 Ιουλίου, αρχές Αυγούστου θα έχουμε αυξημένη επικινδυνότητα εκδήλωσης πυρκαγιών με εξαιρετικά υψηλή θερμική ένταση», παρατηρεί. Αναφέρει πως κάτι παρόμοιο είχε γίνει το 2021 με το πύρινο μανιτάρι στη Βαρυπόμπη όπου η φωτιά είχε μεγάλη θερμική ένταση, μικρή ταχύτητα και έκαιγε τα πάντα. «Η δυσκολία κατάσβεσης αυτών των πυρκαγιών έγκειται στο ότι υπάρχει πάρα πολύ διαθέσιμη καύσιμη ύλη, όπου όση περισσότερη καίγεται ταυτόχρονα τόσο μεγαλύτερη θερμότητα παράγεται και άρα τόσο πιο δύσκολο είναι να σβήσει και από αέρος και από τα επίγεια τμήματα».
Το ασύρματο δίκτυο του ΑΠΘ
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ερευνώ - Δημιουργώ - Καινοτομώ» που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ, το ΑΠΘ τρέχει από το 2020 ένα καινοτόμο πρόγραμμα ανίχνευσης πυρκαγιών με την ονομασία: Διαχείριση δασικών πυρκαγιών με τεχνολογίες IoT (Internet of Things). Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020 και ολοκληρώνεται τον Νοέμβριο του 2023. Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος δασολογίας και φυσικού περιβάλλοντος του ΑΠΘ Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος.
Εξηγεί ότι έχει δημιουργηθεί το λογισμικό, το δίκτυο, οι αισθητήρες, έχουν γίνει οι πρώτες πυροδοκιμές και παραμένει να εγκατασταθούν οι αισθητήρες ώστε να γίνει η πιλοτική εφαρμογή. «Σε πρώτη φάση οι αισθητήρες θα εγκατασταθούν στους χώρους του Δασοβοτανικού κήπου του τμήματος δασολογίας στον Φοίνικα. Εφόσον υπάρχει πολιτική βούληση, σκοπός είναι οι αισθητήρες να εγκατασταθούν στα ελληνικά δάση, με πρώτη πιλοτική δράση στο άλσος του Σειχ Σου», λέει ο κ. Δημητρακόπουλος. Εξηγεί ότι η καινοτομία του προγράμματος συνίσταται στο ότι θα υπάρχει ένα ασύρματο δίκτυο επικοινωνίας και μεταφοράς πληροφοριών από το σημείο στο οποίο θα γίνεται η ανίχνευση της πυρκαγιάς αλλά και η παρακολούθηση ολόκληρης της εξέλιξής της, με δίκτυο αισθητήρων που θα είναι εγκατεστημένοι σε στρατηγικές θέσεις μέσα στο δάσος ούτως ώστε να μπορούμε εκ του μακρόθεν, χωρίς ουσιαστική καλωδιακή υποδομή, να ανιχνεύουμε την έναρξη δασικών πυρκαγιών και να λαμβάνουμε αποφάσεις σχετικά με την επιτυχή κατάσβεσή τους.
Τα δεδομένα των αισθητήρων θα λαμβάνονται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία και από τη Διεύθυνση Δασών Θεσσαλονίκης.
Ραντάρ πυρανίχνευσης
Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μπάμπης Στεργιάδης λέει στη «ΜτΚ» πως υπάρχει αυξημένη ετοιμότητα. Στο αεροδρόμιο Μακεδονία εδρεύουν τρία Canadair και ένα ελικόπτερο, όπου «αυτός ο αριθμός φυσικά είναι μεταβαλλόμενος, ανάλογα με τις ανάγκες. Εντός του περιαστικού δάσους του Σέιχ Σου υπάρχουν εθελοντικές οργανώσεις που περιπολούν και ελέγχουν όλη την έκταση του δάσους σε συνεργασία με την Πυροσβεστική. Σε περίπτωση που χρειαστεί, εάν δηλαδή έχουμε αυξημένους ανέμους, τότε κατόπιν αιτήματος της Πυροσβεστικής, θα απαγορευτεί η είσοδος πολιτών στο Σέιχ Σου».
Η ΠΚΜ πριν από λίγες ημέρες τοποθέτησε πιλοτικά ραντάρ πυρανίχνευσης στη θέση Κράνος στο Σέιχ Σου, όπου το στίγμα της πυρκαγιάς θα μεταφέρεται μέσα σε δευτερόλεπτα στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής και θα δείχνει τη βέλτιστη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει ένα υδροφόρο όχημα για να φτάσει στο σημείο. Το συγκεκριμένο ραντάρ λειτουργεί με ηλιακά πάνελ, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η ηλεκτροδότηση από τον ΔΕΔΔΗΕ θα τοποθετηθεί το δεύτερο ραντάρ σταθερής βάσης και ένα κινούμενο ραντάρ με τρέιλερ που θα μπορεί να συνδράμει επικουρικά. Με αυτόν τον τρόπο, όπως περιγράφει ο κ. Στεργιάδης, θα καλύπτονται και τα 30.000 στρέμματα του Σέιχ Σου.
16 κάμερες που ποτέ δεν λειτούργησαν
Ο πρώην Διευθυντής Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης Κώστας Κοκολάκης λέει στη «ΜτΚ» ότι οι δεκαέξι περιστρεφόμενες κάμερες που θα ανίχνευαν οτιδήποτε κινείται μέσα στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης, παρότι τοποθετήθηκαν και παραδόθηκαν το 2011, ποτέ δεν παραλείφθηκαν από το Πυροσβεστικό Σώμα, λόγω της δυσκολίας που υπήρχε στην 24ωρη παρακολούθηση του υλικού που αυτές θα κατέγραφαν. Έχοντας μία μακρά εμπειρία στο κομμάτι της διαχείρισης επισημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία διαφορετική κατανομή των κονδυλίων που δίνονται από το υπουργείο Εσωτερικών στους δήμους για τις δασικές πυρκαγιές (καθαρισμό περιαστικών δασών, συντήρηση δασικού οδικού δικτύου, υλοποίηση έργων πυροπροστασίας, ενίσχυση εθελοντικών δράσεων σε τοπικό επίπεδο).
«Από το 2000 μέχρι και σήμερα, κάθε χρόνο δίνονται 18.000.000 ευρώ στους δήμους για την πυρασφάλεια. Ωστόσο, το ποσό που λαμβάνει κάθε δήμος εξαρτάται από τον πληθυσμό του και όχι από την έκταση του δάσους που έχει στα όριά του. Δηλαδή, 70.000 ευρώ λαμβάνει ο δήμος Θεσσαλονίκης που έχει το θέατρο Γης, τον ζωολογικό κήπο και το 5% του Σέιχ Σου. Ο δήμος Νεάπολης-Συκεών που κατέχει το 15% του Σέιχ Σου παίρνει 50.000 ευρώ και ο δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη, με το 80% του Σέιχ Σου, το δάσος Κουρί στον Χορτιάτη παίρνει τα λιγότερα χρήματα. Οι δήμοι της Αττικής λαμβάνουν 2,5 εκατ. ευρώ όπου όμως υπάρχουν επτά σύνδεσμοι δήμων (σύνδεσμος Πεντέλης, Πάρνηθας κ.τ.λ.) που παίρνουν 1,5 εκατ. ευρώ και για το ίδιο κομμάτι λαμβάνουν κονδύλια και οι δήμοι και οι σύνδεσμοι», λέει χαρακτηριστικά τονίζοντας πως αυτό θα πρέπει να επανεξεταστεί.
Αναγκαία η πρόληψη
Σύμφωνα με τον κ. Κοκολάκη, στη χώρα μας το 3% των δασικών πυρκαγιών οφείλεται σε κεραυνούς. «Το 97% οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. Είναι λοιπόν θέμα Παιδείας γι’ αυτό και η Πολιτική Προστασία πρέπει να γίνει διαδραστικό μάθημα στα σχολεία ώστε τα παιδιά να εξοικειωθούν με τις καταστροφές και να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση. Επίσης, πρέπει να υπάρχει έγκαιρος προγραμματισμός έργων και εργασιών. Κάθε Απρίλιο μέσα στο Πάσχα, γίνονται οι συσκέψεις με τους δημάρχους της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο, μόλις δέκα ημέρες προτού αυτή ξεκινήσει.
Η πρώτη σύσκεψη θα πρέπει να γίνεται στο τέλος της αντιπυρικής περιόδου, ώστε να υπάρχει προγραμματισμός και την άνοιξη να γίνονται οι εργασίες όχι να συζητάμε τότε τι πρέπει να κάνουμε», εξηγεί. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι προτάσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής (ΤΕΕ/ΤΚΜ). Ο επικεφαλής της Διαρκούς Ομάδας Εργασίας Φυσικών, Τεχνολογικών και άλλων Καταστροφών του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Πολιτικός Μηχανικός Βασίλης Λεκίδης λέει στη «ΜτΚ» ότι το Επιμελητήριο κατέθεσε τις προτάσεις του για την πυροσπροστασία στην ΚΕΔΕ, την ΠΕΔ-ΚΜ και στο πλαίσιο της ΔΕΘ υπόμνημα θα κατατεθεί και στον πρωθυπουργό.
Οι προτάσεις αφορούν στην Ειδική Μονάδα Δασικών Επιχειρήσεων (ΕΜΟΔΕ) που συστάθηκε κατόπιν πρότασης και του ΤΕΕ, με υπηρεσιακές αρμοδιότητες για την πρόληψη και κατάσβεση δασικών πυρκαγιών.
«Είναι στη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο πρέπει να ενισχυθεί με νέες προσλήψεις και να μοριοδοτηθούν και οι εθελοντές πολιτικής προστασίας που έχουν εκπαιδευτεί και πιστοποιηθεί από το Πυροσβεστικό Σώμα. Πάγια θέση της Ο.Ε. του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι η διαχείριση της καύσιμης ύλης όπου πρέπει να γίνονται αραιώσεις, κλαδεύσεις και απομάκρυνση του υπορόφου ώστε να δοθεί βαρύτητα στα μέτρα πρόληψης. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί και στην εκτέλεση έργων και εργασιών προληπτικού καθαρισμού της βλάστησης στη ζώνη μίξης δασών πόλεων, όπως το Σέιχ Σου.
Επίσης, είναι απαραίτητη η έκδοση κανονισμού πυροπροστασίας ακινήτων πλησίον δασικών εκτάσεων. Μετά από συνεχείς προτάσεις του Επιμελητηρίου, εκδόθηκε ο κανονισμός αλλά ακόμη δεν έχουν εφαρμοστεί πλήρως οι διατάξεις», σημειώνει ο κ. Λεκίδης. Τέλος, πρόταση του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι η συνεδρίαση των συντονιστικών οργάνων για τις δασικές πυρκαγιές να υλοποιείται στη λήξη της αντιπυρικής περιόδου και μέχρι την επόμενη την 1η Μαΐου να υπάρχει διαρκής διαχείριση της πυρικής καταστροφής.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.07.202310/07/2023 21:15
Σε πλήρη ετοιμότητα βρίσκονται οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και της Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) για το ενδεχόμενο εκδήλωσης πυρκαγιάς, καθώς ήδη βρισκόμαστε στα μέσα της αντιπυρικής περιόδου με τις θερμοκρασίες να χτυπούν κόκκινο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που μιλούν στη «ΜτΚ» διανύουμε μία περίοδο κλιματικής κρίσης, με τις θερμοκρασίες να αναμένεται να αυξηθούν έως και κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου, μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα. Την ίδια ώρα οι παρατεταμένες βροχοπτώσεις του προηγούμενου διαστήματος εγείρουν ανησυχίες για πυρκαγιές εξαιρετικά υψηλής θερμικής εντάσεως από 20 Ιουλίου-αρχές Αυγούστου.
Στο πλαίσιο αναγκαιότητας άμεσου εντοπισμού της εκδήλωσης μίας πυρκαγιάς, η ΠΚΜ έχει ήδη εγκαταστήσει πιλοτικά στο δάσους του Σέιχ Σου το πρώτο ραντάρ πυρανίχνευσης ενώ το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τρέχει από το 2020 καινοτόμο πρόγραμμα ανίχνευσης πυρκαγιών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν τα μέσα και οι γνώσεις, ειδικοί σημειώνουν στη «ΜτΚ» ότι πρέπει να υπάρξουν διορθωτικές ενέργειες που αφορούν μεταξύ άλλων στη διάθεση πόρων στους δήμους για την πυρασφάλεια και να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στο κομμάτι της πρόληψης.
Από 14 έως 50 επιπλέον ημέρες επικινδυνότητας
Το ΑΠΘ είναι μέλος του Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή - CLIMPACT, που συστάθηκε το 2019. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Κύριος στόχος του δικτύου CLIMPACT είναι να αποτελέσει πόλο έγκυρης εμπειρογνωμοσύνης και συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας και της Κοινωνίας σε θέματα μελέτης και αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής. Ο Πρόδρομος Ζάνης, καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ και μέλος του IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change - Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή) εξηγεί στη «ΜτΚ» πως στο πλαίσιο του CLIMPACT έχουν γίνει εκτιμήσεις του κινδύνου εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών μέσω του Δείκτη Καιρού Πυρκαγιάς για διαφορετικά μελλοντικά σενάρια. «Ανάλογα με το σενάριο, εκτιμάται έως τα τέλη του 21ου αιώνα, μία αύξηση των ημερών όπου υπάρχει μεγαλύτερο ρίσκο εκδήλωσης πυρκαγιάς που κυμαίνονται από τουλάχιστον 14 επιπλέον ημέρες (σύμφωνα με ένα μετριοπαθές σενάριο για τον μετριασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου) έως και 50 επιπλέον ημέρες, σύμφωνα με ένα δυσμενές σενάριο όπου δεν προβλέπονται περεταίρω μέτρα μετριασμού των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου», περιγράφει ο κ. Ζάνης.
Οι εκτιμήσεις αυτές αφορούν στην Αττική, στην Κεντρική Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη. Σημειώνεται ότι τα σενάρια κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης είναι παγκόσμια και αφορούν στην ενέργεια που θα χρησιμοποιούμε, από πού θα την λαμβάνουμε, την αύξηση του πληθυσμού κ.τ.λ. «Εάν η παραγωγή ενέργειας στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα, τότε μιλάμε για ένα δυσμενές σενάριο όπου θα έχουμε περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Σε ένα σενάριο που προσβλέπει περισσότερη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας (που είναι και το ρεαλιστικό σενάριο) μετριάζουμε τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο με τις τρέχουσες δεσμεύσεις δεν λαμβάνονται μέτρα ώστε να κρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο (βάση της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα). Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να υπάρχουν ισχυρά μέτρα μετριασμού των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων», περιγράφει. Σύμφωνα με το μετριοπαθές σενάριο του Climpact, εκτιμάται ότι έως τα τέλη του 21ου αιώνα θα υπάρξει μία αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου.
Αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι και κατά 4,3οC
Από τις μετρήσεις του Μετεωρολογικού Σταθμού του ΑΠΘ προκύπτει ότι τη δεκαετία του ’70 είχαμε δύο ημέρες όπου η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 39 βαθμούς Κελσίου, τη δεκαετία του ’80 τέσσερις τέτοιες ημέρες, τη δεκαετία του ’90 πέντε ημέρες, την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα εννέα ημέρες και από το 2011 μέχρι και το 2023 καταγράφηκαν 11 ημέρες όπου η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 39 βαθμούς Κελσίου. «Στη Θεσσαλονίκη παρατηρούμε μία τάση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου, από το ’70 μέχρι και σήμερα.
Παγκοσμίως έχουμε μία αύξηση της θερμοκρασίας που σύμφωνα με την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον ανθρώπινο παράγοντα», λέει ο κ. Ζάνης. Διευκρινίζει βέβαια ότι οι επιστημονικές εκτιμήσεις αφορούν στην ευαισθησία του κλίματος στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, δεν πρόκειται δηλαδή για πρόγνωση. «Στο χείριστο σενάριο, στην Ελλάδα μπορεί να σημειωθεί αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4,3 βαθμούς Κελσίου, για την τελευταία τριακονταετία», παρατηρεί.
Πολλαπλάσια η καύσιμη ύλη
Ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος δασολογίας και φυσικού περιβάλλοντος του ΑΠΘ Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος εξηγεί στη «ΜτΚ» πως αυτό που ξεχωρίζει τη φετινή αντιπυρική περίοδο είναι ότι υπάρχει πολλαπλάσια ξερή, φυτική βιομάζα, δηλαδή χορτολιβαδικά, ξερά ετήσια φυτά, σε σχέση με τις άλλες χρονιές. «Το γεγονός οφείλεται στις υπερβολικές βροχοπτώσεις που είχαμε φέτος τον χειμώνα και την άνοιξη. Αυτό μεταφράζεται σε πυρκαγιές εξαιρετικά υψηλής θερμικής εντάσεως και σε επαυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, δεδομένου ότι αυτή η ξερή, λεπτή, καύσιμη ύλη είναι περισσότερο εύφλεκτη.
Έτσι, μετά τις 20 Ιουλίου, αρχές Αυγούστου θα έχουμε αυξημένη επικινδυνότητα εκδήλωσης πυρκαγιών με εξαιρετικά υψηλή θερμική ένταση», παρατηρεί. Αναφέρει πως κάτι παρόμοιο είχε γίνει το 2021 με το πύρινο μανιτάρι στη Βαρυπόμπη όπου η φωτιά είχε μεγάλη θερμική ένταση, μικρή ταχύτητα και έκαιγε τα πάντα. «Η δυσκολία κατάσβεσης αυτών των πυρκαγιών έγκειται στο ότι υπάρχει πάρα πολύ διαθέσιμη καύσιμη ύλη, όπου όση περισσότερη καίγεται ταυτόχρονα τόσο μεγαλύτερη θερμότητα παράγεται και άρα τόσο πιο δύσκολο είναι να σβήσει και από αέρος και από τα επίγεια τμήματα».
Το ασύρματο δίκτυο του ΑΠΘ
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ερευνώ - Δημιουργώ - Καινοτομώ» που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ, το ΑΠΘ τρέχει από το 2020 ένα καινοτόμο πρόγραμμα ανίχνευσης πυρκαγιών με την ονομασία: Διαχείριση δασικών πυρκαγιών με τεχνολογίες IoT (Internet of Things). Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020 και ολοκληρώνεται τον Νοέμβριο του 2023. Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος δασολογίας και φυσικού περιβάλλοντος του ΑΠΘ Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος.
Εξηγεί ότι έχει δημιουργηθεί το λογισμικό, το δίκτυο, οι αισθητήρες, έχουν γίνει οι πρώτες πυροδοκιμές και παραμένει να εγκατασταθούν οι αισθητήρες ώστε να γίνει η πιλοτική εφαρμογή. «Σε πρώτη φάση οι αισθητήρες θα εγκατασταθούν στους χώρους του Δασοβοτανικού κήπου του τμήματος δασολογίας στον Φοίνικα. Εφόσον υπάρχει πολιτική βούληση, σκοπός είναι οι αισθητήρες να εγκατασταθούν στα ελληνικά δάση, με πρώτη πιλοτική δράση στο άλσος του Σειχ Σου», λέει ο κ. Δημητρακόπουλος. Εξηγεί ότι η καινοτομία του προγράμματος συνίσταται στο ότι θα υπάρχει ένα ασύρματο δίκτυο επικοινωνίας και μεταφοράς πληροφοριών από το σημείο στο οποίο θα γίνεται η ανίχνευση της πυρκαγιάς αλλά και η παρακολούθηση ολόκληρης της εξέλιξής της, με δίκτυο αισθητήρων που θα είναι εγκατεστημένοι σε στρατηγικές θέσεις μέσα στο δάσος ούτως ώστε να μπορούμε εκ του μακρόθεν, χωρίς ουσιαστική καλωδιακή υποδομή, να ανιχνεύουμε την έναρξη δασικών πυρκαγιών και να λαμβάνουμε αποφάσεις σχετικά με την επιτυχή κατάσβεσή τους.
Τα δεδομένα των αισθητήρων θα λαμβάνονται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία και από τη Διεύθυνση Δασών Θεσσαλονίκης.
Ραντάρ πυρανίχνευσης
Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μπάμπης Στεργιάδης λέει στη «ΜτΚ» πως υπάρχει αυξημένη ετοιμότητα. Στο αεροδρόμιο Μακεδονία εδρεύουν τρία Canadair και ένα ελικόπτερο, όπου «αυτός ο αριθμός φυσικά είναι μεταβαλλόμενος, ανάλογα με τις ανάγκες. Εντός του περιαστικού δάσους του Σέιχ Σου υπάρχουν εθελοντικές οργανώσεις που περιπολούν και ελέγχουν όλη την έκταση του δάσους σε συνεργασία με την Πυροσβεστική. Σε περίπτωση που χρειαστεί, εάν δηλαδή έχουμε αυξημένους ανέμους, τότε κατόπιν αιτήματος της Πυροσβεστικής, θα απαγορευτεί η είσοδος πολιτών στο Σέιχ Σου».
Η ΠΚΜ πριν από λίγες ημέρες τοποθέτησε πιλοτικά ραντάρ πυρανίχνευσης στη θέση Κράνος στο Σέιχ Σου, όπου το στίγμα της πυρκαγιάς θα μεταφέρεται μέσα σε δευτερόλεπτα στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής και θα δείχνει τη βέλτιστη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει ένα υδροφόρο όχημα για να φτάσει στο σημείο. Το συγκεκριμένο ραντάρ λειτουργεί με ηλιακά πάνελ, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η ηλεκτροδότηση από τον ΔΕΔΔΗΕ θα τοποθετηθεί το δεύτερο ραντάρ σταθερής βάσης και ένα κινούμενο ραντάρ με τρέιλερ που θα μπορεί να συνδράμει επικουρικά. Με αυτόν τον τρόπο, όπως περιγράφει ο κ. Στεργιάδης, θα καλύπτονται και τα 30.000 στρέμματα του Σέιχ Σου.
16 κάμερες που ποτέ δεν λειτούργησαν
Ο πρώην Διευθυντής Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης Κώστας Κοκολάκης λέει στη «ΜτΚ» ότι οι δεκαέξι περιστρεφόμενες κάμερες που θα ανίχνευαν οτιδήποτε κινείται μέσα στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης, παρότι τοποθετήθηκαν και παραδόθηκαν το 2011, ποτέ δεν παραλείφθηκαν από το Πυροσβεστικό Σώμα, λόγω της δυσκολίας που υπήρχε στην 24ωρη παρακολούθηση του υλικού που αυτές θα κατέγραφαν. Έχοντας μία μακρά εμπειρία στο κομμάτι της διαχείρισης επισημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μία διαφορετική κατανομή των κονδυλίων που δίνονται από το υπουργείο Εσωτερικών στους δήμους για τις δασικές πυρκαγιές (καθαρισμό περιαστικών δασών, συντήρηση δασικού οδικού δικτύου, υλοποίηση έργων πυροπροστασίας, ενίσχυση εθελοντικών δράσεων σε τοπικό επίπεδο).
«Από το 2000 μέχρι και σήμερα, κάθε χρόνο δίνονται 18.000.000 ευρώ στους δήμους για την πυρασφάλεια. Ωστόσο, το ποσό που λαμβάνει κάθε δήμος εξαρτάται από τον πληθυσμό του και όχι από την έκταση του δάσους που έχει στα όριά του. Δηλαδή, 70.000 ευρώ λαμβάνει ο δήμος Θεσσαλονίκης που έχει το θέατρο Γης, τον ζωολογικό κήπο και το 5% του Σέιχ Σου. Ο δήμος Νεάπολης-Συκεών που κατέχει το 15% του Σέιχ Σου παίρνει 50.000 ευρώ και ο δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη, με το 80% του Σέιχ Σου, το δάσος Κουρί στον Χορτιάτη παίρνει τα λιγότερα χρήματα. Οι δήμοι της Αττικής λαμβάνουν 2,5 εκατ. ευρώ όπου όμως υπάρχουν επτά σύνδεσμοι δήμων (σύνδεσμος Πεντέλης, Πάρνηθας κ.τ.λ.) που παίρνουν 1,5 εκατ. ευρώ και για το ίδιο κομμάτι λαμβάνουν κονδύλια και οι δήμοι και οι σύνδεσμοι», λέει χαρακτηριστικά τονίζοντας πως αυτό θα πρέπει να επανεξεταστεί.
Αναγκαία η πρόληψη
Σύμφωνα με τον κ. Κοκολάκη, στη χώρα μας το 3% των δασικών πυρκαγιών οφείλεται σε κεραυνούς. «Το 97% οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα. Είναι λοιπόν θέμα Παιδείας γι’ αυτό και η Πολιτική Προστασία πρέπει να γίνει διαδραστικό μάθημα στα σχολεία ώστε τα παιδιά να εξοικειωθούν με τις καταστροφές και να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση. Επίσης, πρέπει να υπάρχει έγκαιρος προγραμματισμός έργων και εργασιών. Κάθε Απρίλιο μέσα στο Πάσχα, γίνονται οι συσκέψεις με τους δημάρχους της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο, μόλις δέκα ημέρες προτού αυτή ξεκινήσει.
Η πρώτη σύσκεψη θα πρέπει να γίνεται στο τέλος της αντιπυρικής περιόδου, ώστε να υπάρχει προγραμματισμός και την άνοιξη να γίνονται οι εργασίες όχι να συζητάμε τότε τι πρέπει να κάνουμε», εξηγεί. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι προτάσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής (ΤΕΕ/ΤΚΜ). Ο επικεφαλής της Διαρκούς Ομάδας Εργασίας Φυσικών, Τεχνολογικών και άλλων Καταστροφών του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Πολιτικός Μηχανικός Βασίλης Λεκίδης λέει στη «ΜτΚ» ότι το Επιμελητήριο κατέθεσε τις προτάσεις του για την πυροσπροστασία στην ΚΕΔΕ, την ΠΕΔ-ΚΜ και στο πλαίσιο της ΔΕΘ υπόμνημα θα κατατεθεί και στον πρωθυπουργό.
Οι προτάσεις αφορούν στην Ειδική Μονάδα Δασικών Επιχειρήσεων (ΕΜΟΔΕ) που συστάθηκε κατόπιν πρότασης και του ΤΕΕ, με υπηρεσιακές αρμοδιότητες για την πρόληψη και κατάσβεση δασικών πυρκαγιών.
«Είναι στη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο πρέπει να ενισχυθεί με νέες προσλήψεις και να μοριοδοτηθούν και οι εθελοντές πολιτικής προστασίας που έχουν εκπαιδευτεί και πιστοποιηθεί από το Πυροσβεστικό Σώμα. Πάγια θέση της Ο.Ε. του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι η διαχείριση της καύσιμης ύλης όπου πρέπει να γίνονται αραιώσεις, κλαδεύσεις και απομάκρυνση του υπορόφου ώστε να δοθεί βαρύτητα στα μέτρα πρόληψης. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί και στην εκτέλεση έργων και εργασιών προληπτικού καθαρισμού της βλάστησης στη ζώνη μίξης δασών πόλεων, όπως το Σέιχ Σου.
Επίσης, είναι απαραίτητη η έκδοση κανονισμού πυροπροστασίας ακινήτων πλησίον δασικών εκτάσεων. Μετά από συνεχείς προτάσεις του Επιμελητηρίου, εκδόθηκε ο κανονισμός αλλά ακόμη δεν έχουν εφαρμοστεί πλήρως οι διατάξεις», σημειώνει ο κ. Λεκίδης. Τέλος, πρόταση του ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι η συνεδρίαση των συντονιστικών οργάνων για τις δασικές πυρκαγιές να υλοποιείται στη λήξη της αντιπυρικής περιόδου και μέχρι την επόμενη την 1η Μαΐου να υπάρχει διαρκής διαχείριση της πυρικής καταστροφής.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16.07.2023
ΣΧΟΛΙΑ