Με ελεύθερη είσοδο και ένα πρόγραμμα από ποικίλες εκδηλώσεις, που εκτείνεται και εκτός ημέρας εορτασμού, τα μουσεία όλης της χώρας γιορτάζουν σε λίγες ημέρες τη διεθνή ημέρα τους. 

Η 18η Μαΐου, ημερομηνία που όρισε το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) για να αναδείξει τον ρόλο τους στη σύγχρονη κοινωνία, είναι αφιερωμένη στους πολιτιστικούς οργανισμούς, καθώς και σε ένα συγκεκριμένο θέμα που αφορά τα μουσεία και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Φέτος, θέμα εορτασμού είναι «Μουσεία, Αειφορία και Ποιότητα Ζωής». Πώς μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της αειφορίας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής του κοινωνικού συνόλου;

«Τα μουσεία έχουν τα μέσα και τη δύναμη να κινητοποιούν και να ευαισθητοποιούν το κοινωνικό σύνολο στα σύγχρονα προβλήματα με ποικίλους τρόπους: με ειδικές θεματικές εκθέσεις, με εκπαιδευτικές δράσεις, με έρευνες σχετικά με τις προσδοκίες του κοινού, με συνεργασίες με τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, βγαίνοντας μάλιστα συχνά 'έξω από τα τείχη' του κτιριακού κελύφους που στεγάζει τις συλλογές τους», απαντά στην ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ η Τέτη Χατζηνικολάου, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM. Και συνεχίζει: «Το θέμα του φετινού εορτασμού επισφραγίζει το άνοιγμα των μουσείων στην κοινωνία και αντανακλά το περιεχόμενο του νέου ορισμού του μουσείου που ψηφίστηκε κατά τη Γενική Συνέλευση του ICOM στην Πράγα τον Αύγουστο 2022 (https://icom-greece.mini.icom.museum/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85/ ).

Ο ορισμός αυτός επισημαίνει μεν τις βασικές λειτουργίες του μουσειακού έργου, ανοίγει όμως νέους ορίζοντες διευρύνοντας τον ρόλο των μουσείων στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εντάξουμε και την επιλογή του φετινού θέματος».

Τι 'λένε' σήμερα για εμάς τα μουσεία, που θεωρούνται από τη μουσειακή κοινότητα ως «ο καθρέφτης της κοινωνίας»; «Τα μουσεία ως 'καθρέφτης της κοινωνίας' μας καλούν σε μια νέα θεώρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας και παράλληλα μας παρακινούν να ξανασκεφθούμε τη σχέση μας με το περιβάλλον και τη θέση μας σε ένα κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς», διευκρινίζει η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM), το οποίο συμπληρώνει φέτος 40 χρόνια από την ίδρυσή του το 1983. «Τέσσερις δεκαετίες, κατά τις οποίες τα ελληνικά μουσεία ήλθαν σε επαφή με τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της μουσειολογίας περνώντας πλέον σε μια νέα εποχή», επισημαίνει.

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, πολλές και ενδιαφέρουσες είναι οι δραστηριότητες των μουσείων (λεπτομέρειες εδώ https://icom-greece.mini.icom.museum/wp-content/uploads/sites/38/2023/05/IMD_2023_Program_WEB.pdf), κάποιες από τις οποίες ξεκίνησαν το Σάββατο 13/5, όπως για παράδειγμα τα εργαστήρια για παιδιά στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας - Κέντρο ΓΑΙΑ ή το διήμερο σεμινάριο-εργαστήριο χειροτεχνίας (13 και 14/5) στην Ιστορική Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη στην Ύδρα. Επίσης, δεν είναι λίγες οι δράσεις που εκτείνονται και μετά την ημερομηνία του εορτασμού, όπως ο μουσειοπαιδαγωγικός περίπατος για άτομα με προβλήματα όρασης στο Οικομουσείο Ζαγορίου (27 & 28/5) ή η Προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου για τη βιοποικιλότητα στους μινωικούς χρόνους (18-28/50).

Ένας πολιτιστικός οργανισμός, ωστόσο, έχει την τιμητική του, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, καθώς το Ελληνικό Τμήμα του ICOM επιλέγει ετησίως έναν φορέα για να τιμήσει. «Τα μουσεία του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Άνδρο, παρουσιάζουν ένα πολύ αξιόλογο επιστημονικό, εκπαιδευτικό και ευρύτερα κοινωνικό έργο. Η οργάνωση και η λειτουργία τους διέπεται από τις αρχές της αειφορίας. Οι εκπαιδευτικές - πολιτιστικές δράσεις του Μουσείου στην Αθήνα που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν την τρίτη ηλικία συμβάλλουν ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής», τονίζει η Τ. Χατζηνικολάου.

Η συζήτηση περιστρέφεται και γύρω από την κλιματική κρίση -μήπως χρειαζόμαστε περισσότερα μουσεία φυσικής ιστορίας; «Η κλιματική αλλαγή μας αναγκάζει να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με το περιβάλλον. Τα μουσεία Φυσικής Ιστορίας μπορούν να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση του κοινού, αρχίζοντας από τη σχολική ηλικία. Στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να διαθέτουμε ένα μουσείο διεθνούς εμβέλειας, το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στην Κηφισιά, το οποίο, εκτός από την έκθεση των πλούσιων μόνιμων συλλογών του, οργανώνει σημαντικές περιοδικές εκθέσεις προβάλλοντας θέματα αιχμής, ποικίλες εκδηλώσεις και πολύ αξιόλογα εκπαιδευτικά προγράμματα. Μικρότερα μουσεία στην περιφέρεια, καλά οργανωμένα, θα μπορούσαν να αναδείξουν την τοπική φυσική κληρονομιά, να αποτελέσουν μοχλό προστασίας του περιβάλλοντος και παράλληλα να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη», σημειώνει η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM, η οποία αναφέρθηκε και στην ψηφιακή στροφή που σημειώθηκε την εποχή της πανδημίας. Όπως είχε πει στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων το 2021, η στροφή αυτή «βοήθησε τα Μουσεία να μην παραμείνουν σιωπηλά, ενώ συχνά κατάφεραν να αγγίξουν και ένα απομακρυσμένο κοινό».

«Από τότε πέρασαν δύο χρόνια και τα μουσεία πραγματοποίησαν κυριολεκτικά ψηφιακά άλματα. Η ψηφιοποίηση των συλλογών τους είναι καθοριστική για την έρευνα και την προστασία τους. Γενικότερα, όμως, η ψηφιακή τεχνολογία είναι η βάση, πάνω στην οποία μπορούν να σχεδιαστούν προγράμματα ολοκληρωμένης προστασίας και διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, αποφυγής των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία και παρεμπόδισης της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών. Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι η συγκρότηση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του ΥΠΠΟΑ», καταλήγει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Τ. Χατζηνικολάου.

Σημειώνεται ότι την Πέμπτη 18 Μαΐου 2023, η είσοδος είναι ελεύθερη στα μουσεία, δημόσια και μη, καθώς και στους αρχαιολογικούς χώρους.