Το πρώτο ελληνικό αυτόνομο όχημα είναι έτοιμο και θα κυκλοφορήσει τέλη Ιουλίου στους δρόμους των Τρικάλων. Κατασκευάστηκε από το Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ)και είναι έξυπνο, ασφαλές και κυρίως «ανεξάρτητο». Με 12 αισθητήρες στην οροφή, έναν μπροστά και 23 κεραίες τηλεπικοινωνιών καθώς και με ειδικό λογισμικό «συμπεριφέρεται» ως ένας πολύ καλός οδηγός.

Ο επιβάτης-οδηγός αντί να βάζει ταχύτητες και να πατάει φρένο και γκάζι θα λέει ή θα πληκτρολογεί τον προορισμό που θέλει να πάει και το όχημα θα κινείται αυτόνομα στον δρόμο, όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας…

Θα μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα μέχρι 130 χιλιόμετρα την ώρα, αλλά προς το παρόν θα περιορίζεται στα 25 χλμ. την ώρα για λόγους ασφαλείας.

Ταυτόχρονα θα είναι το ίδιο ασφαλές με τα συμβατικά οχήματα και μάλιστα όπως δήλωσε στη «ΜτΚ» ο διευθυντής του ΙΜΕΤ και αντιπρόεδρος του ΕΚΕΤΑ Δρ. Άγγελος Μπεκιάρης με αυτή την τεχνολογία τα ατυχήματα θα μειωθούν κατά 10% από ό,τι είναι σήμερα γιατί τα αυτόνομα οχήματα θα υπακούουν απαρέγκλιτα στον ΚΟΚ.

Το ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ που εδρεύει στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, είναι ο κύριος ερευνητικός φορέας στον τομέα των Μεταφορών στην Ελλάδα, και από τους πλέον αναγνωρισμένους κόμβους τεχνολογίας και τεχνογνωσίας πανευρωπαϊκά και υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Πρόσφατα έβαλε σε εφαρμογή μία πλατφόρμα που είναι στη διάθεση των οδηγών της Θεσσαλονίκης. Ένα νέο εργαλείο ώστε να μπορούν οι πολίτες να παρακολουθούν απευθείας την κίνηση στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης αι στον περιφερειακό.

Αρχικά πείτε μας πότε ιδρύθηκε το ΙΜΕΤ και ποιούς στόχους έχει;

Το ΙΜΕΤ είναι ένα από τα πέντε Ινστιτούτα του ΕΚΕΤΑ, που ιδρύθηκε το 2000. Στόχοι του είναι να προωθεί και να διεξάγει προηγμένη έρευνα στον τομέα των Μεταφορών, να υποστηρίζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε κυβερνητικό επίπεδο, να πραγματοποιεί πράξεις διάχυσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και να υποστηρίζει την καινοτομία και να εκπροσωπεί την Ελλάδα σε σχετικά διεθνή fora.

Ποιές είναι οι σημαντικότερες δράσεις του ΙΜΕΤ;

Οι δράσεις του ΙΜΕΤ, με περίπου 200 εργαζόμενους και 6,5 εκατ. ευρώ ετήσιο κύκλο εργασιών, είναι πάρα πολλές και εκτείνονται σε όλα τα θέματα κινητικότητας και όλα τα μεταφορικά μέσα.

Ενδεικτικά και μόνο, αναφέρω την σε πραγματικό χρόνο παρακολούθηση της κυκλοφορίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης, μέσω σύνδεσης με 1.500 ταξί αλλά και 300 αισθητήρων μέτρησης κυκλοφορίας στην πόλη (σε διάφορες οδούς-άξονες και διαφόρων τύπων). Έτσι, όχι μόνον παρέχουμε δωρεάν ενημέρωση στους πολίτες (με περίπου 600.000 χρήστες να μας επισκέπτονται ετησίως) επί των πραγματικών κυκλοφοριακών συνθηκών, αλλά και -μέσω δικών μας αλγορίθμων τεχνικών ευφυΐας- κάνουμε πρόβλεψη κυκλοφοριακού φόρτου για το επόμενο 2ωρο, με άνω του 97% αξιοπιστία! Επίσης, πρόσφατα εγκαινιάσαμε την υπηρεσία https://flyover.imet.gr/, όπου σε πραγματικό χρόνο δείχνουμε την κίνηση επί του περιφερειακού, σε σύγκριση με αυτή μέσω των δύο κυριότερων εναλλακτικών (Ν. Εγνατία και Β. Όλγας-Τσιμισκή), τόσο για την κατεύθυνση δυτικά προς ανατολικά, όσο και το αντίστροφο, αλλά και τη σχετική επιβάρυνση του επιπέδου κυκλοφορίας έναντι της αντίστοιχης μέρας κι ώρας πέρσι, πριν την έναρξη κατασκευής του έργου FlyOver.

Πώς προέκυψε το πρώτο ελληνικό αυτόνομο όχημα;

Η ενεργός συμμετοχή και εμπλοκή της ερευνητικής μου ομάδας κι εμένα με τηλεματικά συστήματα για υποβοήθηση οδηγού από το 1992 ως σήμερα, κατέληξε σε σειρά ερευνητικών έργων, αλλά και προϊόντων για την αυτοκινητοβιομηχανία, όπως -για παράδειγμα- έναν από τους καλύτερους αλγορίθμους εκτίμησης της υπνηλίας του οδηγού κι έγκαιρης προειδοποίησής του. Σταδιακά λοιπόν, αναπτύξαμε όλο και περισσότερα συστήματα κι αισθητήρες κατανόησης της περιρρέουσας κίνησης για υποβοήθηση του οδηγού.

Έτσι, στο τρέχον ευρωπαϊκό έργο SHOW (https://show-project.eu/) (80 εταίροι από όλη την Ευρώπη, 30 εκατ. ευρώ χρηματοδότηση από την ΕΕ, 80 περίπου αυτόνομα οχήματα όλων των τύπων που κυκλοφορούν σε πραγματικές συνθήκες σε 15 πόλεις της Ευρώπης), του οποίου υπήρξα εμπνευστής κι αποτελώ τον Επιστημονικό και Τεχνικό Συντονιστή όλης της Κοινοπραξίας, αποφασίσαμε να αναπτύξουμε και το δικό μας αυτόνομο όχημα.

Το διαφημίζεται ως έξυπνο και «ανεξάρτητο» όχημα. Μπορείτε να μας περιγράψετε πώς λειτουργεί;

Το όχημα αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του μέσω 4 αισθητήρων Lidar (Laser Radar) και 9 καμερών διαφόρων τύπων και εγκατεστημένων σε διάφορα σημεία του οχήματος. Λογισμικό επί του οχήματος συνδυάζει όλα τα δεδομένα και λαμβάνει σε πραγματικό χρόνο τις οδηγικές αποφάσεις. Ο επιβαίνων απλά εισάγει τον επιθυμητό προορισμό (μέσω Η/Υ ή απλά του κινητού του, ακόμη και φωνητικά) και το όχημα χαράσσει διαδρομή μέσω ενσωματωμένου συστήματος πλοήγησης και την ακολουθεί. Ο επιβαίνων («οδηγός») μπορεί ανά πάσα στιγμή να πάρει τον έλεγχο του οχήματος απλώς πατώντας το φρένο ή το γκάζι και να το σταματήσει ή να το οδηγήσει ο ίδιος, συμβατικά.

Πόση ταχύτητα μπορεί να αναπτύξει; Θα είναι ασφαλές;

Το όχημα μπορεί να κινηθεί αυτόνομα ως και με 130 χλμ./ώρα. Ωστόσο, το εθνικό νομικό πλαίσιο ορίζει ως ανώτατη ταχύτητα αυτόνομης κίνησης τα 25 χλμ./ώρα σε πραγματικό δρόμο, κι έτσι αυτή είναι η ταχύτητα δοκιμής του. Το ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ κατασκευάζει ήδη στην Θεσσαλονίκη ειδική πίστα δοκιμών, στα πλαίσια του έργου ΕΚΕΤΑ 2.0, που συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ώστε μετά το τέλος του 2025 να μπορεί να πραγματοποιεί ασφαλείς δοκιμές εκτός δρόμου με μεγαλύτερες ταχύτητες κι εναλλακτικούς αλγορίθμους.

Πώς υπακούει στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ώστε να μην γίνονται ατυχήματα;

Το λογισμικό του αυτοκινήτου έχει ενσωματώσει όλους τους κανόνες του ΚΟΚ. Αυτό όμως σημαίνει πως όταν συμβεί κάτι απρόβλεπτο, όπως να σταματήσει (χαλάσει) το όχημα μπροστά του και να μπλοκάρει τον δρόμο (που έχει διπλή γραμμή και δεν επιτρέπει την προσπέραση), το όχημα δεν μπορεί να συνεχίσει και ζητά από τον επιβαίνοντα «οδηγό» να αναλάβει, να πάρει την απόφαση και να εκτελέσει τον κατάλληλο ελιγμό. Μετά μπορεί να συνεχίσει να οδηγεί ή να ζητήσει συνέχεια της αυτόνομης οδήγησης. Παράλληλα, αναπτύσσουμε σύστημα τηλε-οδήγησης από Κέντρο Ελέγχου, ώστε στην περίπτωση αυτή να μπορεί να «οδηγηθεί» για λίγο από απομακρυσμένο κέντρο, ώστε στο μέλλον ο «επιβαίνων» να μπορεί να μην είναι καν οδηγός (π.χ. μεταφορά παιδιών ή ηλικιωμένων).

Πότε θα το δει το κοινό να κυκλοφορεί στους ελληνικούς δρόμους;

Ήδη τον Ιούλιο ξεκινά η πιλοτική του δοκιμή στην πόλη των Τρικάλων, ως τουλάχιστον το τέλος Σεπτεμβρίου. Αλλά το αυτοκίνητο θα παραμείνει στο ΙΜΕΤ και θα βελτιώνεται, λαμβάνοντας μέρος σε δοκιμές σε πραγματική κυκλοφορία σταδιακά και σ’ άλλες πόλεις.

Στην Ελλάδα υπάρχει το νομικό πλαίσιο ώστε να μπορεί ένα όχημα χωρίς οδηγό να κυκλοφορεί νόμιμα;

Η χώρα μας έχει ένα από τα πρώτα και πιο ολοκληρωμένα νομοθετικά πλαίσια για αυτόνομη οδήγηση στην Ευρώπη. Με βάση αυτό, επιτρέπεται η πιλοτική κυκλοφορία τόσο αυτόνομων ΙΧ όσο και λεωφορείων, αφού λάβουν ειδική έγκριση τύπου. Ως ανώτατη ταχύτητα ορίζονται τα 25 χλμ./ώρα. Επιτρέπεται μάλιστα και η τηλεδιαχείριση τέτοιων οχημάτων από Κέντρο κυκλοφορίας και μάλιστα με έναν υπεύθυνο ανά τέσσερα οχήματα. Είμαστε και εδώ πρωτοπόροι και μπράβο στο υπουργείο υποδομών και Μεταφορών που ήδη εδώ και κάποια χρόνια το τόλμησε και συνεχώς εξελίσσει τη σχετική νομοθεσία.

Μόλις αναπτυχθεί το λογισμικό τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα μπορούν κυκλοφορούν οπουδήποτε;

Το ευκολότερο είναι τα αυτόνομα οχήματα να κυκλοφορούν στους αυτοκινητοδρόμους και δρόμους ταχείας κυκλοφορίας, όπου το οδηγικό περιβάλλον είναι πιο ελεγχόμενο (π.χ. δεν υπάρχουν πεζοί). Στη συνέχεια, θα οδηγηθούν σε αστικό περιβάλλον. Το δυσχερέστερο περιβάλλον είναι αυτό των επαρχιακών οδών, όπου η έλλειψη πλήρους σήμανσης, αλλά συχνά ακόμη και λωρίδων κυκλοφορίας, αποτελούν τροχοπέδη για την ασφαλή κυκλοφορία του αυτοκινήτου. Και βέβαια οι ακραίες καιρικές συνθήκες (έντονη βροχή, χιόνι, εντελώς σκοτεινός δρόμος) αποτελούν επίσης σοβαρά εμπόδια. Παρόλα αυτά, σταδιακά επιλύονται όλα τα προβλήματα και τα αυτόνομα οχήματα θα κυκλοφορούν παντού στο οδικό δίκτυο.

Μήπως τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα είναι ευάλωτα στους χάκερς;

Πράγματι, η κυβερνοασφάλεια αποτελεί ένα από τα κυριότερα πεδία έρευνας στην αυτόνομη οδήγηση. Βέβαια, οχήματα που βασίζονται σε αισθητήρες και λογισμικό επί του οχήματος είναι σαφώς πιο ασφαλή από άλλα, που λαμβάνουν στοιχεία από το περιβάλλον. Ιδιαίτερη προσοχή στην κυβερνοασφάλεια απαιτείται σε περίπτωση εφαρμογής τηλεδιαχείρισης του οχήματος από απομακρυσμένο Κέντρο Ελέγχου.

Πώς αντιμετωπίζει η πλειοψηφία του κόσμου την αυτόνομη οδήγηση; Την αποδέχονται ή είναι επιφυλακτικοί;

Από ένθερμους οπαδούς ως γνήσιους λουδίτες κανείς μπορεί να συναντήσει όλες τις απόψεις και συμπεριφορές. Η πλειοψηφία πάντως την αποδέχεται ως μία δυνατότητα, αρκεί να μπορεί να οδηγεί όταν το επιθυμεί. Υπάρχουν ακόμη σημαντικά θέματα, όπως η ανησυχία πολλών γονέων ότι αν τα παιδιά τους μεταφέρονται ασυνόδευτα σε αυτόνομο λεωφορείο, χωρίς οδηγό, μπορεί να υποστούν επίθεση. Για τον λόγο αυτό, αναπτύσσουμε στενή επαφή με Κέντρο Ελέγχου και εικονικό «avatar» οδηγού μέσα στο όχημα. Όπως και με τις λοιπές τεχνολογίες, σταδιακά μέσω της ευρείας χρήσης τους, έρχεται κι η εμπιστοσύνη.

Έχει γραφτεί ότι τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα είναι τόσο ακριβά που λίγοι άνθρωποι θα μπορούν να τα αγοράσουν. Αληθεύει αυτό;

Στόχος είναι η κοινόχρηστη χρήση τέτοιων οχημάτων κι όχι η προσωπική. Γιατί αν πάρουν από ένα αυτοκίνητο κι όσοι σήμερα δεν οδηγούν, θα τριπλασιαστούν τα οχήματα. Αντίθετα, το κοινόχρηστο αυτόνομο όχημα μπορεί να πάει το πρωί τα παιδιά στο σχολείο, μετά τον παππού στον γιατρό και το απόγευμα να μας γυρίσει από τη δουλειά, χωρίς να χρειάζεται να σταθμεύσει και να καταλαμβάνει χώρο. Πάντως, η τιμή του δεν θα αποτελεί πραγματικό εμπόδιο, δεδομένου ότι το κόστος του ηλεκτρονικού εξοπλισμού (Lidar κάμερες) συνεχώς βαίνει μειούμενο. Άρα, στο εγγύς μέλλον θα μπορούν όλοι να το αγοράσουν, αλλά ελπίζουμε πως αντί να το αγοράσουν, θα το συν-χρησιμοποιούν.

Θα παίρνουν αποφάσεις ζωής ή θανάτου;

Κάποιοι προβληματίζονται αν μία μηχανή μπορεί να κάνει σωστή επιλογή σε μία επικίνδυνη κατάσταση. Σε ακραίες καταστάσεις τα αυτόνομα οχήματα θα παίρνουν αποφάσεις ζωής ή θανάτου;

Πράγματι, υπάρχουν θεωρητικά ηθικά διλήμματα και υπάρχει εκτενής έρευνα σήμερα σ’ αυτά. Για παράδειγμα, αν πρέπει το όχημα να διαλέξει μεταξύ του να σκοτώσει κάποιους πεζούς που εμφανίστηκαν απρόβλεπτα μπροστά του στην στροφή ενός ορεινού δρόμου ή να πέσει στο βάραθρο και να σκοτώσει τον επιβαίνοντα, τι πρέπει να πράξει; Σας ρωτώ, ο οδηγός τι θα έκανε σ’ αυτή την περίπτωση; Εξαρτάται από τον άνθρωπο και τις συνθήκες. Εξάλλου, η τεχνολογία των αυτόνομων οχημάτων εξελίσσεται ακριβώς για να αποφευχθεί να εμπλακούν σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις και διλήμματα. Και να τονίσω πως με τα αυτόνομα οχήματα δεν πρόκειται να μηδενιστούν τα τροχαία ατυχήματα κι οι θάνατοι από αυτά. Αναμένεται όμως να περιοριστούν στο περίπου 10% των σημερινών. Κι αυτό σημαίνει πως θα σωθούν πάρα πολλές ζωές…

Κατά τη δική σας εκτίμηση πόσο σύντομα θα καθιερωθούν τα αυτόνομα αυτοκίνητα;

Αυτόνομη οδήγηση στους αυτοκινητοδρόμους θα δούμε στα επόμενα πέντε χρόνια, στις πόλεις περίπου σε δέκα και στο επαρχιακό δίκτυο αλλά και με αυτοκίνητα χωρίς καν τιμόνι (Επίπεδο 5) σε 15-20 χρόνια. Όλα αυτά, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα συμβούν απρόβλεπτες εξελίξεις, όπως π.χ. ο κορονοϊός ο οποίος καθυστέρησε τις πιλοτικές δοκιμές επί της οδού και την ανάπτυξη κοινόχρηστων αυτόνομων οχημάτων για περίπου μία πενταετία.