Μπορεί να μαλώνουν για την πατρότητα του μπακλαβά, για το ποιος κάνει την καλύτερη ρακή ή αν ο καφές στο μπρίκι πρέπει να λέγεται ελληνικός, τούρκικος ή βοσνιακός. Ή για σοβαρά ιστορικά θέματα για τα οποία δεν υπάρχει ομοθυμία ούτε καν μεταξύ των ιστορικών. Αν κάτι τους ενώνει είναι σίγουρα το φαγητό και η μουσική, αλλά και η διάθεση να γνωρίσουν τον γείτονα, που μπορεί να βρίσκεται πιο κοντά από όσο νομίζουν.

Βαλκάνιοι και λάτρεις των Βαλκανίων συναντιούνται στη σελίδα στο facebook «The Balkans», για να μάθουν περισσότερα για τη βαλκανική μας γειτονιά. Η σελίδα δημιουργήθηκε το 2013 από έναν Αλβανό του Κοσσόβου που είχε κουραστεί από το εθνικιστικό μίσος και ήθελε να δημιουργήσει μία κοινότητα ανθρώπων που ήθελαν να ξεπεράσουν τα προβλήματα και να μιλούν για όσα μας συνδέουν στα Βαλκάνια: ιστορία, παραδόσεις, τοπία.

Σήμερα έχει περισσότερους από 225.000 ακόλουθους και αναρτήσεις που ποικίλλουν, από τις διαφορετικές φορεσιές και τα όμορφα τοπία των Βαλκανίων, παραδοσιακά τραγούδια και σύγχρονα βαλκανικά σουξέ, άγνωστες πτυχές της κοινής μας ιστορίας αλλά και αναρτήσεις σχετικά με την επικαιρότητα κάθε χώρας. Αναρτήσεις με πολύ χιούμορ, κουίζ, βαλκανική κουζίνα και φυσικά αρκετούς τσακωμούς στα σχόλια. Μιλήσαμε με μία από τους διαχειριστές (admins) της σελίδας, η οποία είναι από τη Θεσσαλονίκη αλλά ζει στο εξωτερικό. 

Η Κατερίνα είχε πάντα ενδιαφέρον για την ιστορία, τις παραδόσεις και την κουλτούρα των λαών της Βαλκανικής, κι όταν τυχαία ανακάλυψε τη σελίδα ήταν τόσο ενεργή που σύντομα ανέλαβε και ρόλο διαχειριστή. Μας ζήτησε να την αναφέρουμε μόνο με το μικρό της όνομα, γιατί υπήρξαν φορές που η ομάδα διαχείρισης της σελίδας δέχτηκε ακόμα και απειλητικά μηνύματα. Είπαμε, οι άνθρωποι που ζουν στη χερσόνησο του Αίμου είναι θερμόαιμοι. 

«Σχεδόν κάθε μέρα λέω ότι είναι τρελοί αυτοί οι Βαλκάνιοι» λέει η Κατερίνα, παραφράζοντας τον Αστερίξ...

Ο βοσνιακός καφές και το μπισκοτολούκουμο

Τη ρωτήσαμε ποιο είναι το θέμα που προκαλεί πιο συχνά καβγάδες. «Σίγουρα το ποιος κάνει την καλύτερη ρακή, για το αν η φουστανέλα είναι αλβανική ή ελληνική, και μετά φυσικά έχουμε το θέμα του μπακλαβά» λέει γελώντας. Όσο για τον καφέ το θέμα έχει λυθεί: για τους περισσότερους λέγεται τούρκικος, εκτός από τους Έλληνες που τον λένε ελληνικό και τους Βοσνίους που τον λένε βοσνιακό. Μία φορά εκδηλώθηκε διαφωνία μεταξύ Ελλήνων- Βορείων και Νοτίων- σχετικά με το αν όντως... υπάρχει το μπισκοτολούκουμο. 

Τελικά την υπόθεση διαλεύκαναν οι Τούρκοι, που διαβεβαίωσαν για την ύπαρξη του πιο απλού και νόστιμου γλυκού. Πάντως οι περισσότερες αναρτήσεις για το φαγητό έχουν μεγάλη απήχηση και θετικά σχόλια «Όλοι τρελαίνονται όλοι, ίσως γιατί είμαστε καλοπερασάκηδες» λέει γελώντας η Κατερίνα. 

Το ίδιο και οι αναρτήσεις για τη μουσική, από τα τραγούδια της Eurovision μέχρι αυτά της Ρόζα Εσκενάζυ. «Είναι πολλά αυτά που μας ενώνουν» επαναλαμβάνει η Κατερίνα. Χαρακτηριστική του πνεύματος του Τhe Balkans ήταν μία ανάρτηση του γνωστού τραγουδιού «Σήκω χόρεψε κουκλί μου»: διασκευασμένο από τα τουρκικά, το τραγουδά στα ελληνικά η Έσμα Ρετζέποβα, μία διάσημη ρομά καλλιτέχνιδα που γεννήθηκε στην άλλοτε γιουγκοσλαβική Μακεδονία.

Το μακεδονικό εξακολουθεί να διχάζει

Φυσικά υπάρχουν καβγάδες και για πιο σοβαρά ζητήματα. «Αν ανεβάσουμε κάτι για ιστορία πάντα κάποιος τσακωμός θα αρχίσει. Είμαστε καβγατζήδες οι Βαλκάνιοι και το ίντερνετ το ενισχύει αυτό» λέει η Κατερίνα. Όταν μία ανάρτηση αφορά το Κόσοβο ή τη Βόρεια Μακεδονία είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα υπάρξουν εμπρηστικά σχόλια. 

«Με το μακεδονικό ζήτημα είχα μπουχτίσει: οι Βούλγαροι τους έλεγαν ‘είστε Βούλγαροι’, οι Έλληνες ‘είστε Σλάβοι’ ή ακόμα και ότι ‘η χώρα αυτή είναι δικιά μας’. Ακόμα και μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, όπως και να αναφέρουμε τη χώρα κάποιος θα παρεξηγηθεί. Αν βάλουμε απλώς τη σημαία θα μας ρωτήσουν γιατί δεν ονομάζουμε τη χώρα, αν τη γράψουμε Βόρεια Μακεδονία, από τη μία πλευρά θα μας πουν ότι λέγεται Μακεδονία, από την άλλη ότι λέγεται Βαρντάρσκα ή Σκόπια» λέει η Κατερίνα. 

Μία φορά η σελίδα ανήρτησε μία παλιά φωτογραφία με ανθρώπους που μάζευαν καπνά, στο Πρίλεβ της Βόρειας Μακεδονίας. Το post διακινήθηκε σε σελίδες εθνικιστικών ομάδων, που έκαναν επίθεση στην διαχειριστική ομάδα, με απειλητικά σχόλια του τύπου «σε ψάχνουμε, θα βρούμε πού μένεις». 

«Η περιοχή παράγει περισσότερο εθνικισμό από όσο μπορεί να καταναλώσει και ο λαϊκισμός των πολιτικών δεν βοηθά στο να ηρεμήσει η κατάσταση. Από την άλλη το ίντερνετ είναι πεδίο όπου πολλοί ασκούν προπαγάνδα και ο κόσμος εύκολα πέφτει εύκολα στην παγίδα των fake news».

Ποια είναι η πρωτεύουσα των Βαλκανίων;

Στη Θεσσαλονίκη συνηθίζουμε να λέμε ότι η πόλη είναι «πρωτεύουσα των Βαλκανίων». Κατά πόσο συμμερίζονται αυτή την άποψη και οι άλλοι Βαλκάνιοι της σελίδας The Balkans; «Nομίζω θεωρούν το Βελιγράδι ως πρωτεύουσα, γιατί είναι στο κέντρο, ήταν η πιο ισχυρή πόλη της Γιουγκοσλαβίας. Τη Θεσσαλονίκη όλοι την αγαπούν, όλοι τη θέλουν. Το ντιμπέιτ είναι μεταξύ Θεσσαλονίκης και Βελιγραδίου» μου απαντά η Κατερίνα. Ίσως αυτό είναι το επόμενο θέμα διαφωνίας στο The Balkans.

Οι Βορειοελλαδίτες αισθανόμαστε περισσότερο Βαλκάνιοι

Τι προσπαθεί να κάνει η σελίδα; «Απέναντι σε έναν ιντερνετικό χυλό όπου επωάζεται το μίσος και σε ένα πολιτικό σύστημα που είναι επιφυλακτικό απέναντι στους γείτονες, προσπαθούμε να δείξουμε τα κοινά μας στοιχεία. Εξάλλου για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα ήμασταν μέρος αυτοκρατοριών, οπότε μεγάλα κομμάτια της ιστορίας μας είναι κοινά. Ο λαός πάντα ζούσε ο ένας δίπλα στον άλλον και θέλουμε να δείξουμε την κοινή μας ιστορία και τις παραδόσεις μας. Για παράδειγμα ο ‘μάρτης’ είναι κοινός σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Αλβανία, Ελλάδα και στην ανατολική Θράκη» μου λέει η Κατερίνα δείχνοντας το ερυθρόλευκο βραχιολάκι που φοράμε και οι δύο στο χέρι.

«Υπάρχει κοινή βαλκανική ταυτότητα; Ή το μόνο που μας ενώνει ο γεωγραφικός χώρος;» τη ρωτά. «Πρώτα βάζουμε την εθνική μας ταυτότητα και μετά τη βαλκανική και ευρωπαϊκή. Απέχουμε από το ιδεώδες του Ρήγα και το αίτημα να απελευθερωθούμε οι λαοί της Βαλκανικής από τους Οθωμανούς. Τελικά κυριάρχησε η ταυτότητα του έθνους κράτους» λέει. 

«Οι Έλληνες αισθανόμαστε και λίγο Βαλκάνιοι ή αντιμετωπίζουμε αυτή την ταυτότητα με υπεροψία» τη ρωτώ. «Οι Βορειοελλαδίτες αισθανόμαστε περισσότερο Βαλκάνιοι, έχουμε μια αίσθηση κοινής ιστορίας, νοοτροπίας και τρόπου ζωής, όσοι είναι από τη Νότια Ελλάδα όχι και τόσο, αν και βλέπω πολλούς στη σελίδα να ενδιαφέρονται να μάθουν πτυχές της ιστορίας, της κουλτούρας και της παράδοσης των Βαλκανίων».

«Υπάρχει αλλαγή στη νοοτροπία των Βαλκάνιων;». «Ναι! Σιγά - σιγά αρχίζουμε να ανοιγόμαστε. Βοηθάν τα ταξίδια και το ίντερνετ. Βέβαια εξακολουθεί να υπάρχει ρατσισμός και μισαλλοδοξία, ακόμα και σε αυτούς που νομίζουν ότι είναι πιο ανοικτοί. Πάντως στα δέκα χρόνια της σελίδας έχω δει αλλαγές στους παλιούς μας χρήστες. Η αλληλεπίδραση στη σελίδα είχε αποτέλεσμα. Εμείς θέλουμε να δίνουμε έναυσμα προσωπικής εξερεύνησης για ταξίδια, για περισσότερο διάβασμα, για να εντοπίσουμε τα κοινά μας. Και μπορεί να λαμβάνουμε ρατσιστικά σχόλια, αλλά λαμβάνουμε και πολλά μηνύματα που μας λένε ‘μη μασάτε, μην τα παρατάτε’».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23.04.2023