Ο επισκέπτης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης στέκεται μπροστά στην εντυπωσιακή μαρμάρινη θύρα του μακεδονικού τάφου της Αγίας Παρασκευής. 

Δεν μπορεί να ακούσει τις πληροφορίες που δίνει ο ξεναγός για το έκθεμα, καθώς ανήκει στην κοινότητα των κωφών και βαρηκόων. Ωστόσο, γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, μπορεί να παρακολουθήσει το μικρής διάρκειας βίντεο στη νοηματική γλώσσα, που υπάρχει στην εφαρμογή που είναι εγκατεστημένη στο τάμπλετ του. Αν χρειαστεί περισσότερες πληροφορίες για το έκθεμα, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να τις βρει, στην ίδια εφαρμογή.

Πρόκειται για ένα πρότυπο αυτοματοποιημένο και διαδραστικό σύστημα ξενάγησης στην ελληνική νοηματική γλώσσα, που αναπτύσσεται από το έργο SignGuide και έχει στόχο την παροχή ίσης πρόσβασης στη μουσειακή εμπειρία.

«Είναι μία εφαρμογή η οποία προσπαθεί να γεφυρώσει ουσιαστικά το χάσμα που υπάρχει μεταξύ της εμπειρίας που βιώνει ένας κωφός επισκέπτης ενός μουσείου και αυτής που θα έπρεπε να αποκομίζει», δήλωσε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών Δημήτρης Κοσμόπουλος. Ο ίδιος είχε την ιδέα για ένα τέτοιο εργαλείο και σε συνεργασία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) κατέθεσαν μία ερευνητική πρόταση στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, η οποία κρίθηκε επιλέξιμη και έλαβε ελληνική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

«Το πρόγραμμα αναπτύσσεται μέσω ΕΣΠΑ και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής του. Θα είναι έτοιμο στο τέλος του καλοκαιριού», σημείωσε η αναπληρώτρια προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Αγγελική Κουκουβού, τονίζοντας ότι έχουν ήδη γίνει οι δοκιμές για τη λειτουργία της εφαρμογής με δημοτικά σχολεία και γυμνάσια κωφών. «Όλο το πρόγραμμα σχεδιάζεται σε συνεργασία με την κοινότητα κωφών και βαρηκόων. 'Αλλωστε οι ίδιοι λένε "τίποτα για μας χωρίς εμάς". Έτσι κι εμείς δεν γίνεται να υλοποιούμε πράγματα χωρίς να λαμβάνουμε υπόψιν την εμπειρία που έχουν κι εμείς δεν την έχουμε», εξήγησε.

Η ίδια παραδέχτηκε ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, αν και οργανώνει πολλές δράσεις που απευθύνονται σε ευάλωτες ομάδες και διαθέτει πολλά προγράμματα για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης, δεν είχε έως τώρα ένα εργαλείο που να διευκολύνει τη μουσειακή εμπειρία των κωφών και βαρήκοων. «Αυτό που θέλαμε να κάνουμε -και είναι μία απαίτηση όλων των κοινοτήτων τον ευάλωτων, είναι να μπορούν η επίσκεψή τους στο μουσείο να είναι αυτόνομη, δηλαδή να μην περιορίζεται μόνο σε μία εκδήλωση ή σε μία προγραμματισμένη ξενάγηση μία φορά το μήνα ή μία φορά το εξάμηνο», είπε η κ. Κουκουβού.

Ξενάγηση στην ελληνική νοηματική γλώσσα μέσω της τεχνολογίας

Με το τάμπλετ στα χέρια λοιπόν ο βαρήκοος ή ο κωφός επισκέπτης, εντοπίζει τα εκθέματα στα οποία υπάρχουν πληροφορίες στη νοηματική γλώσσα. «Επιλέξαμε αντικείμενα που να αντιπροσωπεύουν όσο μεγαλύτερο φάσμα χρόνου γίνεται, γιατί το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ξεκινά από τους προϊστορικούς χρόνους και φτάνει μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. Επίσης τα αντικείμενα που επιλέξαμε θα έπρεπε να έχουν εύληπτες πληροφορίες, με απλό λεξιλόγιο και χωρίς πολύ τεχνικούς όρους, διότι στη συνέχεια το κείμενο μεταφέρθηκε στη νοηματική γλώσσα», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αρχαιολόγος Εύη Παπαδοπούλου, η οποία είναι μέλος της επιστημονικής ομάδας του έργου SignGuide από την πλευρά του Μουσείου.

Οι βασικές πληροφορίες του καθενός από τα δέκα εκθέματα που περιλαμβάνονται στην εφαρμογή, είναι δοσμένες με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργούν ερωτηματικά στον επισκέπτη. «Αυτό το κάνουμε για να είναι πρώτη βασική πληροφορία σύντομη και να μην εξαντλήσουμε τα άτομα που την παρακολουθούν, όμως να τους κινήσουμε το ενδιαφέρον για να πάνε παρακάτω. Τους δίνουμε λοιπόν μία σειρά από ερωτήσεις που πιθανόν να τους γεννηθούν παρατηρώντας το εκάστοτε θέμα και οι οποίες έχουν τις σχετικές απαντήσεις -πάντα στη νοηματική», εξήγησε.

Η καινοτομία του προγράμματος μάλιστα, είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στο ίδιο το άτομο να θέσει ερώτημα. «Πατώντας ένα κουμπί ανοίγει η κάμερα και βιντεοσκοπείται ο χρήστης που ρωτά κάτι στη νοηματική γλώσσα. Η ερώτηση αναγνωρίζεται και δίδεται η σχετική απάντηση», είπε η κ. Παπαδοπούλου.

Σύμφωνα με τον κ. Κοσμόπουλο, ένας μελλοντικός στόχος του προγράμματος, που είναι ακόμη σε ερευνητικό επίπεδο, είναι να μπορούν να γίνονται ακόμη πιο σύνθετες ερωτήσεις από τον επισκέπτη. «Αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης υπέρτατος στόχος αυτού του έργου είναι να αναπτύξουμε ένα σύστημα που θα μπορεί να δέχεται ακόμη και ελεύθερες ερωτήσεις των χρηστών στη νοηματική γλώσσα και να μπορεί να συνθέσει τις απαντήσεις», είπε χαρακτηριστικά.

Οι κωφοί και βαρήκοοι τόνισαν τις ανάγκες τους

Για την παρουσίαση του προγράμματος, πραγματοποιήθηκε σήμερα ημερίδα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με τίτλο «Μουσεία χωρίς αποκλεισμούς. Μουσειακές εμπειρίες για άτομα με προβλήματα ακοής», στην οποία ακούστηκαν ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις, ενώ και τα ίδια τα άτομα με προβλήματα ακοής εξέφρασαν μέσω της νοηματικής γλώσσας -και με τη βοήθεια διερμηνέα για τους ακούοντες, δυσάρεστες εμπειρίες που είχαν σε αντίστοιχες επισκέψεις.

Αυτές συγκέντρωσε η Μαρία Χριστοφορίδου, Φυσιοθεραπεύτρια στο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Κωφών Βαρήκοων Πανοράματος και εκπρόσωπος της κοινότητας των κωφών και τις κατέθεσε. Όπως είπε, θα πρέπει ο κάθε εργαζόμενος του μουσείου όταν έρθει σε επαφή με ένα κωφό η βαρήκοο άτομο να το αφήσει να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα επικοινωνήσουν. «Μπορεί κάποιος να θέλει απλώς έναν ξεναγό που να μιλάει πιο αργά και καθαρά για να μπορεί να κάνει χειλανάγνωση. Σ' αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να υπάρχει οπτική επαφή καθ'όλη τη διάρκεια της επικοινωνίας και να μη στρέφει σε κανένα σημείο της συζήτησης το κεφάλι προς άλλη κατεύθυνση», τόνισε.

Θύμισε ακόμη ότι τα κωφά και βαρήκοα άτομα επικοινωνούν μέσα από την όραση, οπότε πολύ σημαντικό ρόλο σε ένα χώρο παίζει ο καλός φωτισμός. «Μία βαρήκοη κυρία επισκέφθηκε μία έκθεση με προφορική ξενάγηση και κάθισε κοντά στον ξεναγό για να μπορεί να κάνει χειλανάγνωση. Μέρος της ξενάγησης όμως περιελάμβανε να σβήσουν τα φώτα, οπότε δεν μπορούσε να παρακολουθήσει το υπόλοιπο της ομιλίας και έφυγε απογοητευμένη», σημείωσε η κ. Χριστοφορίδου, αναφερόμενη στην εμπειρία ενός μέλους της κοινότητας.

Επισήμανε ακόμη ότι στη διάρκεια μιας ξενάγησης οι κωφοί πρέπει να στέκονται σε σχηματισμό ημικυκλίου και ο ξεναγός με τον διερμηνέα να στέκονται απέναντί τους, ώστε να μπορούν να τους βλέπουν καθαρά.

Επίσης, είναι σημαντικό για τους κωφούς που χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα να έχουν ελεύθερα τα χέρια τους, άρα οποιαδήποτε συσκευή θα πρέπει με τη χρήση ενός ιμάντα να μπορεί να κρέμεται στο λαιμό του, για να τη χρησιμοποιεί όποτε χρειάζεται και έπειτα να μπορεί να χρησιμοποιεί τα χέρια του.