«Λόγοι επιστημονικοί, λόγοι αισθητικοί, λόγοι ηθικοί επιβάλλουν τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα. Για να σμίξουν οι βίαια χωρισμένες μορφές των αετωμάτων. Να επανασυνδεθεί η κατακερματισμένη πομπή των Παναθηναίων στη ζωοφόρο του» έχει επισημάνει ο Πολ Κάρτλετζ (Paul A. Cartledge), Βρετανός καθηγητής και ιστορικός της αρχαιότητας, Πολ Κάρτλετζ, ο οποίος αναγορεύτηκε σήμερα Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ σε πανηγυρική συνεδρίαση στην αίθουσα τελετών «Αλέξανδρος Παπαναστασίου» της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής.

Στις 13 Ιουλίου 2023 η Συνέλευση του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ αποφάσισε ομόφωνα να απονεμηθεί ο τίτλος του Επιτίμου Διδάκτορα στον καθηγητή Πολ Κάρτλετζ, αντιπρό́εδρο της Βρετανικής Επιτροπής για την Ένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα και έναν από τους επιφανέστερους μελετητές της αρχαιότητας με βιβλία που ασκούν διεθνή επίδραση στην κατανόηση του παρελθόντος «αναγνωρίζοντας τη συμβολή του στη κριτική μελέτη της αρχαιοελληνικής σκέψης και πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και ευρύτερα στις κλασικές σπουδές και την αρχαία ιστορία και τονίζοντας τον σταθερό φιλελληνισμό του και το αμείωτο ενδιαφέρον του για τη σχέση της αρχαιότητας με τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό», αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Το Πανεπιστήμιο και η Φιλοσοφική Σχολή καλωσορίζουν τον καθηγητή Πολ Κάρτλετζ, ο οποίος έχει δώσει μία σειρά υποδειγματικών μελετών για τον ελληνικό κόσμο, τη δημοκρατία, αλλά και για περίφημες προσωπικότητες, όπως ο Αλέξανδρος και ο Δημόκριτος και ανήκει σε μία γενιά επιδραστικών ιστορικών, που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και συνεχίζει μέσα από τους μαθητές του» υπογράμμισε ο Πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Χαράλαμπος Φείδας.

«Οι ανθρωπιστικές σπουδές αναδεικνύουν τη σημασία του ανθρωπιστικού πνεύματος σε μια εποχή υλισμού. Μεγάλα παγκόσμια προβλήματα όχι μόνο δεν μπορεί να λυθούν, αλλά ούτε καν να τα προσεγγίσει κανείς χωρίς τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες» επισήμανε ο κ. Φείδας τονίζοντας ότι «η διαφαινόμενη κάμψη στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες με τη μείωση των ενδιαφερομένων και τη μειωμένη χρηματοδότηση της ειδικής έρευνας, πρέπει να αποτελέσει πηγή προβληματισμού και πρόκληση για εμάς τις πρυτανικές αρχές, του πλέον πολυθεματικού Πανεπιστημίου που φέρει το όνομα του Αριστοτέλη».

«Ένα Πανεπιστήμιο που κατέχει εξέχουσα θέση στις διεθνείς κατατάξεις των Πανεπιστημίων στο πεδίο των Κλασικών Σπουδαίων οφείλει να ενισχύσει και να επενδύσει στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και σε όλο αυτό το πολιτισμικό κεφάλαιο του ελληνικού πολιτισμού» επισήμανε ο πρύτανης του ΑΠΘ.

Το έργο του Πολ Κάρτλετζ είναι καινοτόμο και πρωτοποριακό στον τομέα των Κλασσικών Σπουδών και της Αρχαίας Ιστορίας, αλλά και στο ευρύτερο πλαίσιο των Ανθρωπιστικών Επιστημών, τόνισε η πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, καθηγήτρια Ιωάννα Καραμάνου, η οποία επέδωσε το ψήφισμα και τον τίτλο στον καθηγητή Eλληνικής Iστορίας στη Σχολή Kλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Kέιμπριτζ, όπου διδάσκει από το 1979 και εταίρο του Kολεγίου Kλέαρ.

Οι μονογραφίες του έχουν γνωρίσει ιδιαίτερη διάδοση έχοντας μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και πολλές στη νέα ελληνική, ανέφερε η κ. Καραμάνου προσθέτοντας ότι το επιστημονικό του έργο διέπεται από την αντίληψη ότι η ερμηνεία των κειμένων προϋποθέτει την κατανόηση των ιστορικών συμφραζομένων, αλλά και αντιστρόφως ότι η ιστορική έρευνα οφείλει να φέρνει στο επίκεντρό της, τα κείμενα, τις πηγές.

«Αποτελεί για μας σπουδαία τιμή να σας καλοσωρίζουμε στην ακαδημαϊκή κοινότητα του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ» υπογράμμισε η κ. Καραμάνου και ευχήθηκε στην επόμενη συνάντηση με τον Πολ Κάρτλετζ τα Γλυπτά του Παρθενώνα να έχουν επιστρέψει στον τόπο τους.

Τις τρεις υπερβάσεις μέσα από τις οποίες ο Πολ Κάρτλετζ άνοιξε διαδρομές για νέες αναγνώσεις και ερμηνείες της Αρχαιοελληνικής Γραμματείας και του πολιτισμού ανέλυσε στον έπαινο προς τον τιμώμενο η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Αλεξάνδρα Λιανέρη.

Η πρώτη, όπως, τόνισε, είναι η υπέρβαση του αθηνοκεντρισμού των επιστημονολογικών κατηγοριών και οπτικών της φιλολογικής ιστορικής επιστήμης της αναφέροντας τα έργα του για τη Σπάρτη, «Sparta and Lakonia: a regional history 1300-362 BC» (1979) «Hellenistic and Roman Sparta: a tale of two cities (1989), «The Spartans: An Epic History» 2002, 2003 και για τη Θήβα «Thebes: The Forgotten City of Ancient Greece» (2020).

Η δεύτερη υπέρβαση έχει ως επίκεντρο την αρχαία ελληνική δημοκρατία, ως ιστορική εμπειρία και ταυτόχρονα εννοιολογική κατασκευή η πολυσημία της οποίας διαμορφώνεται ήδη από την αρχαιότητα. Στις μελέτες του στο πεδίο αυτό εντάσσεται το σημαντικό έργο του Democracy: A Life» 2018 πρόσθεσε.

Η τρίτη διαδρομή υπέρβασης που ανοίγει από το έργο του Πολ Κάρτλετζ, υπογράμμισε η κ. Λιανέρη συνίσταται στην αμφισβήτηση μιας στενά ελληνοκεντρικής προσέγγισης και τον επαναπροσδιορισμό της αρχαιοελληνικής γραμματείας και αρχαιότητας στη σχέση τους με τις πολλαπλές ετερότητες μέσω των οποίων έχει συγκροτηθεί τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έργο του «The Greeks. A Portrait of Self and Others» (2002).

Ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν, οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες και το πνεύμα τους

Όταν ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν και οι συνεργάτες στα τέλη του 19ου αιώνα θέλησαν να εξηγήσουν γιατί δημιουργούν νέους Ολυμπιακούς Αγώνες, είπαν ότι τους αναβιώνουν. Ως ιστορικός ο Πολ Κάρτλετζ στην ομιλία του με θέμα: «Was There an Ancient Hellenic 'Olympic Ideal'?» Υπήρχε Αρχαίο Ελληνικό "Ολυμπιακό Ιδεώδες"» επεσήμανε ότι ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν παρερμήνευσε τους Αρχαίους Αγώνες και το πνεύμα τους.

«Φαντάστηκε ότι εφ' όσον ήταν Αγώνες για όλους τους Έλληνες, ότι με τους Ολυμπιακούς Αγώνες συγκεντρώνονταν όλοι οι Έλληνες και συμφιλιώνονταν. Στην πραγματικότητα, η αγωνία, ο ανταγωνισμός στους αρχαίους Έλληνες ήταν πολύ σκληρός. Και το αν ήσουν ή όχι Έλληνας δεν είχε σημασία. Έπρεπε να κερδίσεις. Αυτό που είχε σημασία ήταν η νίκη. Και κέρδιζες με όποιον τρόπο μπορούσες, ακόμα κι αν έπρεπε να εξαπατήσεις, ακόμα κι αν έπρεπε να είσαι πολύ δυσάρεστος» ανέφερε.

Η ιδέα του Πιέρ ντε Κουμπερτέν ήταν ότι με τη διοργάνωση διεθνών αγώνων θα βελτίωνε τις σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών χωρών, εξήγησε ο κ. Κάρτλετζ. Όμως 20 χρόνια από τους πρώτους σύγχρονους Αγώνες, ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και δεν διοργανώθηκαν Ολυμπιακοί Αγώνες το 1916, ενώ στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι πολεμούσαν μεταξύ τους, Έλληνες εναντίον των Ελλήνων, αλλά για 1100 χρόνια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξάγονταν αδιάκοπα κάθε τέσσερα χρόνια, πρόσθεσε.

Αυτή είναι η διαφορά. Και ο πραγματικός λόγος είναι θρησκευτικός, ότι οι αρχαίοι Έλληνες συγκεντρώνονταν επειδή αυτό που είχαν κοινό, εκτός από τη γλώσσα, ήταν η κοινή λατρεία του Δία, της Ήρας και των άλλων θεών. Ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν χρησιμοποίησε λοιπόν μια λανθασμένη ιδέα για το πώς ήταν οι Αρχαίοι Αγώνες για να πείσει τους ανθρώπους ότι αυτό που επρόκειτο να συμβεί το 1896 δεν ήταν ολοκαίνουργιο, αλλά αρχαίο. Αλλά δεν ήταν, υπογράμμισε.

Ο Πολ Κάρτλετζ τόνισε ότι εξεπλάγην όταν πληροφορήθηκε ότι θα αναγορευτεί Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του προς το Πανεπιστήμιο και τη Φιλοσοφική Σχολή τονίζοντας ότι «βλέπει» τη μεγάλη τιμή ως αναγνώριση ως φόρο τιμής όχι μόνο προς το πρόσωπό του, αλλά και σε όλους τους δασκάλους και τους φοιτητές του.

Επισήμανε ακόμη ότι η έρευνά του στην Ελλάδα έχει διεξαχθεί μέσα και γύρω από τη Σπάρτη, πολύ μακριά από τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία, στην οποία δεν έχει πραγματοποιήσει τις τελευταίες πέντε δεκαετίες τόσες επισκέψεις όσες θα επιθυμούσε.

Κατά την πολύχρονη θητεία του στον ακαδημαϊκό χώρο ο Πολ Κάρτλετζ έχει διδάξει σε μεγάλο αριθμό πανεπιστημίων ανά τον κόσμο, έχει τιμηθεί με την Global Distinguished Professorship από το New York University, είναι μέλος της Ένωσης Αρχαιόφιλων του Λονδίνου και επίτιμος πολίτης της Σπάρτης. Έχει τιμηθεί́ με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος Αριστείας της Τιμής από την Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας.