Με την καινοτομία και την πρωτοπορία αιχμές του τεχνολογικού δόρατος, το οικοσύστημα της Θεσσαλονίκης μεγαλώνει, ωριμάζει και στοχεύει στην κορυφή. To εξελισσόμενο success story βάζει για τα καλά τη Θεσσαλονίκη στον επενδυτικό χάρτη ενώ ξένα κεφάλαια, ολοένα και περισσότερο, στρέφουν το βλέμμα στην πόλη, αναζητώντας επενδυτικές ευκαιρίες.

Βέβαια η Θεσσαλονίκη έχει ακόμα πολλά χιλιόμετρα να διαβεί για να καταστεί «παίκτης» παγκόσμιας ακτινοβολίας στα οικοσυστήματα καινοτομίας, με την πρόοδο όμως που έχει επιτευχθεί να ανοίγει δρόμους και ορίζοντες προς το αύριο.

Ως οικοσύστημα καινοτομίας ορίζεται ένα σύνολο εκπαιδευτικών, επιχειρηματικών και χρηματοπιστωτικών οντοτήτων που συνεργάζονται με σκοπό την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και τη χρήση τους στην οικονομία. Μπορεί να περιλαμβάνει ένα πανεπιστήμιο, κάποιο ερευνητικό κέντρο, μία τράπεζα ή κάποια εταιρεία κεφαλαίου.

Σημαντικό συστατικό ενός τέτοιου οικοσυστήματος είναι οι λεγόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) δηλαδή επιχειρήσεις που δημιουργούνται από έναν μικρό πυρήνα ανθρώπων, είναι καινοτόμες, καλούνται να δώσουν λύση σε ένα υπαρκτό πρόβλημα και έχουν προοπτικές γρήγορης ανάπτυξης.

Α.Ζ.Κ.: Μία «Ζώνη» ανάπτυξης και πρωτοπορίας

Σε όλο τον κόσμο οι Ζώνες Καινοτομίας λειτουργούν ως μαγνήτες για μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις ή τμήματα έρευνας και ανάπτυξης μεγάλων επιχειρήσεων που για να πετύχουν χρειάζονται συνεργασίες, υψηλού επιπέδου διοικητικά και επιστημονικά στελέχη και ένα υποστηρικτικό χρηματοοικονομικό και φορολογικό περιβάλλον.

Σκοπός της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας είναι η συγκέντρωση κρίσιμης μάζας εταιρειών που βασίζονται στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία σε γεωγραφικά προσδιορισμένες περιοχές (θύλακες) της Θεσσαλονίκης. Πυλώνες της στρατηγικής της Α.Ζ.Κ. είναι η εξωστρέφεια, η δικτύωση, η προώθηση της επιχειρηματικότητας, η προσέλκυση επενδύσεων, η εξεύρεση χρηματοδοτικών πόρων, η βελτίωση των υποδομών με τελικό στόχο την οικοδόμηση ενός βιώσιμου οικοσυστήματος καινοτομίας.

Μέσα σε διάστημα ενός χρόνου, 12 startups εγκαταστάθηκαν στο κύτταρο υποστήριξης νεοφυών εταιρειών, που έχει δημιουργήσει η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, με την Α.Ζ.Κ. να σχεδιάζει τις next υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις που προσπαθούν να υπερβούν τις δυσκολίες και να βγουν με επιτυχία στην αγορά.

«Χωρίς συνέργειες δεν υπάρχει καινοτομία - Σκεφτόμαστε παγκόσμια, ενεργούμε τοπικά»

«Το επίπεδο του οικοσυστήματος της Θεσσαλονίκης είναι ικανοποιητικό, σίγουρα πολύ καλύτερο αν το συγκρίνουμε με μία δεκαετία πριν. Πανεπιστημιακή κοινότητα και επιχειρήσεις αρχίζουν να μιλούν μεταξύ τους, αρχίζουν να δημιουργούνται γραφεία μεταφοράς τεχνολογίας (spin off) στο ΕΚΕΤΑ και στο ΑΠΘ, πλέον η ακαδημαϊκή κοινότητα και η βιομηχανία μιλούν την ίδια γλώσσα, παλιά δεν ήταν έτσι. Ωριμάζουμε, προοδεύουμε αλλά θεωρώ πως πρέπει να διανύσουμε λίγο ακόμη δρόμο», επισημαίνει ο πρόεδρος της Α.Ζ.Κ., Παναγιώτης Κετικίδης.

«Όραμά μας στην Α.Ζ.Κ. είναι να βοηθήσουμε στο να υλοποιηθούν οι καλές ιδέες «παντρεύοντας» την εκπαίδευση με το επιχειρείν. Προτεραιότητά μας είναι η εξωστρέφεια η οποία όμως να βασίζεται σε συνέργειες με όλους τους φορείς του οικοσυστήματος της Βορείου Ελλάδας (επιμελητήρια, σύνδεσμοι, κ.τ.λ.). Χωρίς συνέργειες καινοτομία δεν υπάρχει», σημειώνει.

«Πέρα από τις νεοφυείς επιχειρήσεις και το project του ThessINTEC, σημαντικό εγχείρημα στο οποίο δίνουμε μεγάλη βάση είναι και θύλακας αγροδιατροφής που προωθεί η Α.Ζ.Κ. και ο οποίος αφού πέρασε από το ΣτΕ, βρίσκεται μία υπογραφή μακριά από την υλοποίηση. Σκοπός είναι η ανάδειξη καινοτόμων δραστηριοτήτων που είναι αφιερωμένες στην αγροδιατροφή. Όταν υλοποιηθεί οι δύο κοινότητες, επιχειρηματική και ακαδημαϊκή θα στεγάζονται στον ίδιο χώρο και οι ζυμώσεις μεταξύ τους θα μπορούν να γίνονται πιο εύκολα. Η εκπαιδευτική κοινότητα παράγει γνώση και η βιομηχανία το κάνει προϊόν, θέλουμε να βοηθήσουμε στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας», υποστηρίζει.

«Θέλουμε οι εταιρείες μας να μπορούν να βγαίνουν και να στέκονται επάξια στις διεθνείς αγορές, μόνο έτσι θα παραγάγουμε πλούτο. Μότο μας είναι το thinking local (σκεφτόμαστε παγκόσμια, ενεργούμε τοπικά). Πρέπει να συμβάλλουμε στην εξάλειψη των εμποδίων ανάμεσα σε επιχειρείν και εκπαίδευση, βοηθώντας τους ερευνητές να παράγουν γνώση και τις επιχειρήσεις να παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες που θα πηγαίνουν στις διεθνείς αγορές», καταλήγει.

«Όλοι ψάχνουν κόσμο, στον παγκόσμιο τεχνολογικό χάρτη η Θεσσαλονίκη»

«Η Θεσσαλονίκη έχει μπει για τα καλά στον παγκόσμιο χάρτη της τεχνολογίας λόγω των επενδύσεων και της ενδυνάμωσης των μικρομεσαίων εταιρειών τεχνολογίας οι οποίες ναι μεν αντιμετώπισαν δυσκολίες αλλά βγήκαν από αυτές πιο δυνατές, διαγράφοντας μία ικανοποιητική πορεία στο εξωτερικό. Το οικοσύστημα της Θεσσαλονίκης έχει κάνει μεγάλα βήματα προόδου με το υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα», σημειώνει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής Βόρειας Ελλάδας, Θεόφιλος Μυλωνάς.

«Συνεπώς ναι μεν βρισκόμαστε σε ένα πολύ καλό momentum αλλά οι επιχειρήσεις μας αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο πρόβλημα, αυτό της έλλειψης ανθρωπίνου κεφαλαίου. Για να συνεχίσουν να έρχονται επενδύσεις από κολοσσούς στην πόλη αυτό θα πρέπει να επιλυθεί, το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό», προσθέτει.

«Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση δημιούργησε νέες ανάγκες στις μεγάλες πολυεθνικές για καλά μυαλά και έμπειρους προγραμματιστές. Η Ελλάδα λόγω του υψηλού επιπέδου των πανεπιστημίων και της υπερεπένδυσης της ελληνικής οικογένειας στην παιδεία βρέθηκε σε πλεονεκτική θέση. Οι μεγάλες εταιρείες σταδιακά άρχισαν να φέρνουν τα κέντρα καινοτομίας τους στη χώρα μας και στη Θεσσαλονίκη, βέβαια όμιλοι αυτού του μεγέθους δε θέλουν junior προγραμματιστές αλλά πιο έμπειρους. Τέτοιοι επιστήμονες όμως υπήρχαν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έτσι άρχισε να μετακινείται ένα μέρος του προσωπικού στις μεγάλες εταιρείες, κάτι που αποδυνάμωσε τις μικρές ελληνικές επιχειρήσεις που παράγουν τεχνολογία», εξηγεί.

«Πλέον η χώρα μας επενδύει ταχύτατα στον ψηφιακό μετασχηματισμό τον οποίο καλούνται να εφαρμόσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις. Για να επιτύχεις τον μετασχηματισμό όμως πρέπει να έχεις ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλού επιπέδου αλλά υπάρχει τεράστιο έλλειμμα σε αυτό το πεδίο. Όποια επιχείρηση και να ρωτήσετε ψάχνει προσωπικό αυτή τη στιγμή», επισημαίνει, εστιάζοντας στην εφαρμογή μίας δέσμης μέτρων άμεσης απόδοσης για να επιλυθεί το ζωτικής σημασίας ζήτημα.

1) Δημιουργία μίας επιστημονικής βίζας η οποία θα απευθύνεται σε ταλέντα γειτονικών χωρών και θα εκδίδεται με ταχείες διαδικασίες. Με αυτό τον τρόπο η Ελλάδα θα είναι σε θέση να προσελκύσει εξειδικευμένους επιστήμονες πληροφορικής καλύπτοντας σε ένα βαθμό τα κενά. «Αν αυτό πετύχει τα οφέλη θα διαχυθούν στην Θεσσαλονίκη, συμβάλλοντας στην οικοδόμησης μίας νέας οικονομίας καθώς όσοι έρθουν θα πρέπει κάπου να μείνουν, να τρώνε, με λίγα λόγια θα ξοδεύουν», υποστηρίζει ο κ. Μυλωνάς.

2) Παροχή κινήτρων από το κράτος στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τεχνολογίας για προσλήψεις προσωπικού. «Αυτή τη στιγμή οι μικρές εταιρείες λειτουργούν σαν φυτώριο νέων ταλέντων, παίρνουν τους αποφοίτους των πανεπιστημίων, πληρώνουν μισθούς τους εκπαιδεύουν για μερικά χρόνια και στη συνέχεια αυτοί κατευθύνονται στις μεγάλες πολυεθνικές», αναφέρει.

3) Υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης στελεχών και εξειδίκευσης ανθρωπίνου κεφαλαίου για την ένταξη στην πληροφορική στελεχών από άλλους κλάδους.

«Τρέχουν» προς το μέλλον οι startups της Κεντρικής Μακεδονίας

Θετικό πρόσημο για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα στην Κεντρική Μακεδονία διαπιστώνουν ο Σύνδεσμος μίας στάσης και η Διεύθυνση Υποστήριξης Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας της ΠΚΜ καθώς, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η νεοφυής επιχειρηματικότητα και η προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στην περιφέρεια, κατάφεραν να διατηρήσουν την αναπτυξιακή τους πορεία, παρά τις αναταράξεις της τελευταίας διετίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Θεωρείται, άλλωστε, ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός αυτό, καθώς η επιχειρηματικότητα αποτελεί πυλώνα της οικονομίας, ενώ η προστιθέμενη αξία της είναι ακόμη μεγαλύτερη, όταν οι νεοεισερχόμενες εταιρείες εξελίσσονται σε ταχέως αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις και δημιουργούν μεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες.

Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, με 17% αύξηση των startups το δεύτερο εξάμηνο του 2022, δραστηριοποιούνται πλέον 97 εγκεκριμένες από το Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων νεοφυείς επιχειρήσεις. Την πρώτη θέση της κατάταξης σε πλήθος επιχειρήσεων και συνολικής χρηματοδότησης στην Περιφέρεια κατέχει ο τομέας των βιοεπιστημών και ακολουθούν οι τομείς των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών) που συγκεντρώνουν και το υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων, του περιβάλλοντος και της αγροδιατροφής.

Στο Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων εγκρίθηκε συνολικά το 75% των αιτήσεων ένταξης των startups, της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, από τις οποίες οι 8 με την fast track διαδικασία.

Σε εθνικό επίπεδο, η μεγαλύτερη συγκέντρωση των ξένων επενδύσεων, αλλά ταυτόχρονα και των νεοφυών επιχειρήσεων, σημειώνεται στην Αττική, που προσελκύει περίπου δύο στις τρεις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και startups (67%) και δεύτερη ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία σε ποσοστό περίπου 15%.

Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και το Ερευνητικό Κέντρο (ΕΚΕΤΑ) της Θεσσαλονίκης έχουν επιδείξει διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό έργο. Κρίσιμο στοίχημα είναι η στενότερη διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με τον επιχειρηματικό κόσμο, κάτι που, όπως δείχνουν οι αριθμοί, είναι σε διαδικασία ανάπτυξης.

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας, έχει υψηλό ποσοστό καταρτισμένων φοιτητών που παράγουν έρευνα σε ζητήματα αιχμής. Παράλληλα, και η προ-θερμοκοιτίδα καινοτομίας του ΟΚ!Thess που «γεννήθηκε» το 2013 στηρίζει έμπρακτα νεοφυείς επιχειρήσεις συμβάλλοντας καθοριστικά με τη σειρά της στην ανάπτυξη του οικοσυστήματος καινοτομίας της πόλης.

Στο πλαίσιο αυτό, δύο νέα επενδυτικά κεφάλαια (venture capitals), πρόκειται να ιδρυθούν ως το καλοκαίρι στη Θεσσαλονίκη, τα οποία στην επόμενη εξαετία θα επενδύσουν περί τα 25-27 εκατ. ευρώ σε startups επικεντρωμένες στα ζητήματα της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, με την καινοτομία χαραγμένη στο DNA τους.

O επενδυτικός Βαρδάρης με την καινοτομία στο επίκεντρο, που πνέει στην Θεσσαλονίκη εδώ και περίπου τέσσερα χρόνια αναμφίβολα ενισχύει την εξωστρέφεια της πόλης ανοίγοντας πεδίο δόξης λαμπρό για το τοπικό επιχειρείν, καθιστώντας τη ταυτόχρονα πόλο έλξης για όλο και περισσότερες εταιρείες παγκόσμιου βεληνεκούς.

Τα κέντρα καινοτομίας της Pfizer, της Deloitte και της Deutsche Telecom στέλνουν τα κατάλληλα σινιάλα στη διεθνή επενδυτική κοινότητα, διαφημίζοντας την πόλη με τον καλύτερο τρόπο.

Βέβαια το πραγματικό οικονομικό αποτύπωμα του επενδυτικού μαραθωνίου της Θεσσαλονίκης μένει να φανεί αν θα διαχυθεί στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής ή θα σβήσει χωρίς να αποφέρει απτά οφέλη στο τοπικό επιχειρείν. Σε κάθε περίπτωση το νερό έχει μπει στο αυλάκι…

Με «οδηγό» το Ισραήλ

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η ύπαρξη οικοσυστήματος καινοτομίας στο Ισραήλ βρισκόταν… υπό του μηδενός. Το 2022 στην «καρδιά» της ερήμου είχε πλέον συντελεστεί μια κοσμογονία: Οι επενδύσεις κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital funds) στο ισραηλινό οικοσύστημα ανέρχονταν σε 15,5 δισ. ευρώ σε μια χώρα με περίπου ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα.

Ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις, η επιμονή και η επένδυση του ακαδημαϊκού κόσμου στην επιχειρηματική και τεχνολογική εκπαίδευση, σε συνδυασμό με επενδυτικά προγράμματα που έγιναν διαθέσιμα στη χώρα από κυβερνητικές και ιδιωτικές πρωτοβουλίες, κατέστησαν το οικοσύστημα του Ισραήλ ένα από τα κορυφαία στον κόσμο για νέες εταιρείες και επενδυτές.

Το παράδειγμα του Ισραήλ κάλλιστα θα μπορούσε να αποτελέσει πυξίδα για το οικοσύστημα καινοτομίας της Θεσσαλονίκης, αν και κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει πως έχει πολύ δρόμο να διανύσει, χωρίς βέβαια τίποτα να την εμποδίζει να χαράξει μία στρατηγική αντίστοιχη με του Ισραήλ.

Οι «Άγγελοι» ανάπτυξης και η Ελλάδα που δείχνει ότι μπορεί

Οι Επιχειρηματικοί Άγγελοι είναι ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι τοποθετούν δικά τους χρήματα (όχι άλλων). Ουσιαστικά προσφέρουν αυτό που αποκαλείται «έξυπνο χρήμα», αφού εκτός από κεφάλαια, εισφέρουν στις startups την επιχειρηματική τους πείρα και χρήσιμες επαφές, χάρη στο δίκτυο που έχουν δημιουργήσει επί χρόνια, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες επιβίωσης και ανάπτυξής τους.

Τεχνητή νοημοσύνη και υγεία είναι οι δύο χώροι που μαγνητίζουν τους «Αγγέλους» και στα επόμενα χρόνια θα απορροφήσουν τις περισσότερες επενδύσεις σε καινοτόμες startups, που αναζητούν κεφάλαια σε μία περίοδο που «Άγγελοι» και επενδυτές κεφαλαίων προσπαθούν να επανακάμψουν από το «χαστούκι» που δέχτηκαν πέρυσι, μέσα στη διεθνή οικονομική κρίση.

Βάσει στοιχείων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η αποτίμηση των ελληνικών startups έχει διευρυνθεί κατά 7,5 φορές μεταξύ 2017 και 2022, που συνιστά τον δεύτερο ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης της αξίας των startups στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, πίσω από το ρουμανικό οικοσύστημα που αποτιμάται πλέον στα 9,4 δισ. ευρώ, έχοντας αυξηθεί κατά 7,8 φορές την τελευταία όμως εξαετία.