Μόνο σε έναν τομέα «πάμε καλά», και αυτός δεν είναι άλλος από την διασκέδαση. Στα υπόλοιπα, πολύ βασικά για την ποιότητα ζωής στην πόλη -όπως το κυκλοφοριακό, η καθαριότητα και το πράσινο- η πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν στη Θεσσαλονίκη δεν είναι καθόλου ικανοποιημένοι.

Μάλιστα χρόνο με το χρόνο, τα ποσοστά των ικανοποιημένων φθίνουν και αυξάνονται αυτά όσων ζητούν μία πιο βιώσιμη πόλη, με πράσινο και δημόσιους χώρους για κοινωνική συναναστροφή.

Τα αποτελέσματα προκύπτουν από έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία k-ecoprojects, υπό την επιστημονική εποπτεία του Πάνου Κοσμόπουλου, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου.

Στην έρευνα συμμετείχαν 1.409 άτομα, που ζουν στην ευρύτερη περιοχή της Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης.

Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων προέρχεται από το δήμο Θεσσαλονίκης (50,9%) και ακολουθούν οι δημότες Καλαμαριάς (12,3%), Πυλαίας-Χορτιάτη (11,3%), Νεάπολης-Συκεών 6,7%, Αμπελοκήπων-Μενεμένης 3,7% κ.ο.κ. 

Η έρευνα ολοκληρώθηκε μόλις προ ημερών, τον Απρίλιο του 2023. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εκφράσουν το βαθμό ικανοποίησής τους από την κατοικία, τη γειτονιά και το δήμο όπου ζουν.

Αντίστοιχη έρευνα είχε διεξάγει η k-ecoprojects στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης και το τελευταίο τρίμηνο του 2021. Από τη σύγκριση των δύο ερευνών προκύπτει ότι λιγότεροι είναι ικανοποιημένοι σε θέματα καθαριότητας, τόσο συνολικά όσο και σε επίπεδο γειτονιάς, όλο και περισσότεροι θεωρούν αναγκαίο το πράσινο και ζητούν πιο αυστηρούς κανονισμούς και ελέγχους για κατάληψη πεζοδρομιών από τραπεζοκαθίσματα.

Καθαριότητα: Εννέα στους δέκα (91,5% από 90% το 2021) δεν είναι ικανοποιημένοι από την καθαριότητα στους δρόμους τη πόλης, ενώ οκτώ στους δέκα (81,3%) πιστεύει ότι και στις γειτονιές οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και οι κοινόχρηστοι χώροι χρειάζονται τακτικότερη καθαριότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποσοστό όσων δηλώνουν ικανοποιημένοι από την καθαριότητα στις γειτονιές είναι σαφώς μειωμένο σε σχέση με την έρευνα του 2021 (12,3% έναντι 17%). 

Οι Θεσσαλονικείς ζητούν στη γειτονιά τους περισσότερους κάδους απορριμμάτων για κοινά απορρίμματα και ανακυκλώσιμα υλικά, και πιο τακτική αποκομιδή στις γειτονιές (76,3% στην παρούσα έρευνα, έναντι 72,4% το 2021), με σαφώς μικρότερο το ποσοστό όσων δηλώνουν ικανοποιημένοι (21,6% έναντι 26,3% το 2021).

Δημόσιος χώρος: Όλο και περισσότεροι πολίτες ζητούν πιο αυστηρούς κανονισμούς και ελέγχους για κατάληψη πεζοδρομιών από τραπεζοκαθίσματα. Το 87,6% των πολιτών ζητά πιο αυστηρούς ελέγχους (ενώ στην έρευνα του 2021 το ποσοστό αυτό ήταν στο 83%) και μόλις το 9% δηλώνει ικανοποίηση από την υπάρχουσα κατάσταση.

Σε επίπεδο γειτονιάς πάνω από έξι στους δέκα (61,4% έναντι 54,7% το 2021) θεωρούν αναγκαίο να υπάρχουν χώροι για κοινωνικότητα, συναθροίσεις, εκδηλώσεις και συναναστροφές δια ζώσης.

Πράσινο: Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι η ελάχιστη αναλογία πρασίνου στις πόλεις ανά κάτοικο δεν μπορεί να είναι κάτω από τα 9 τ.μ./κάτοικο, όταν στη Θεσσαλονίκη η αναλογία είναι 2,14 τ.μ. Πάνω από εννέα στους δέκα κατοίκους της πόλης (93,1% από 91,15% το 2021) ζητούν περισσότερους χώρους πρασίνου, πάρκα με παγκάκια και φροντισμένες δενδροστοιχίες, και παιδικές χαρές που να καθαρίζονται τακτικά ενώ μόλις το 6,7% δηλώνει ικανοποιημένο. 

Σε επίπεδο γειτονιάς τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα, καθώς ικανοποιημένο δηλώνει το 12,3% (από 14,8% το 2021), αλλά και πάλι πάνω από οκτώ στους δέκα (87,2%) θεωρούν αναγκαίο να δημιουργηθούν περισσότεροι χώροι πρασίνου.

Δημόσιες συγκοινωνίες: Σχεδόν καθολικό είναι το αίτημα για περισσότερα μέσα μαζικής μεταφοράς και μεγαλύτερη συχνότητα κυκλοφορίας (94,5% από 90,4% το 2021) ενώ το 87,7% θεωρεί αναγκαία την ολοκλήρωση του μετρό (85% το 2021) για τη βελτίωση του κυκλοφοριακού προβλήματος της πόλης.

Θέσεις στάθμευσης: Σχεδόν όλοι οι Θεσσαλονικείς θεωρούν αναγκαίο να υπάρχουν περισσότερες θέσεις στάθμευσης και δημοτικά parking. Μάλιστα το ποσοστό αυτό φτάνει το 91,6% στην τελευταία έρευνα από 87,5% το 2021, ενώ μόλις το 5,3% (από 7,3% το 2021) δηλώνει ικανοποιημένο. Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και στις γειτονιές από το 82,6% (78% το 2021) θεωρεί ότι χρειάζονται περισσότερες θέσεις στάθμευσης.

Ποδηλατόδρομοι: Το 94,7% (από 92,7% το 2021) των ερωτηθέντων θα ήθελε να υπάρχει σωστή χάραξη λωρίδων κυκλοφορίας και σήμανση των δρόμων, για την ασφαλή κυκλοφορία ποδηλάτων και πατινιών ώστε να μην εμπλέκονται με τα αυτοκίνητα και μόλις ένα ισχνό 3,2% δηλώνει ικανοποιημένο.

Πεζοδρόμια: Το 86,7% θεωρεί αναγκαίο να υπάρχουν στις γειτονιές φαρδιά πεζοδρόμια, με καλή πλακόστρωση, καλύτερο φωτισμό, πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες και δενδροστοιχίες για οξυγόνο και σκιά το καλοκαίρι. Πάνω από τους μισούς (51%) θα ήθελαν σαμαράκια στους δρόμους των γειτονιών για περιορισμό της ταχύτητας των οχημάτων.

Προσβασιμότητα ΑμεΑ: Μόλις το 3% δηλώνει ικανοποιημένο από το πόσο εύκολη είναι η κίνηση ατόμων με αναπηρία στην πόλη (ποσοστό ακόμα χαμηλότερο από το 5% που δήλωσαν το ίδιο το 2021), ενώ το 95% θεωρεί αναγκαίες περισσότερες ράμπες για άτομα με κινητικά προβλήματα και σήμανση για τυφλούς.

Πρόληψη καταστροφών: Το 96,1% (94,3% το 2021) θεωρεί απαραίτητο τον τακτικό καθαρισμό φρεατίων απορροής από τα φύλλα και τα σκουπίδια για να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι και τον καθαρισμό των συσσωρευμένων εύφλεκτων απορριμμάτων για την αποφυγή πυρκαγιάς. Μόλις το 5% δηλώνει ικανοποιημένο από τη δυνατότητα ελεύθερης και άμεσης πρόσβασης των ασθενοφόρων, των πυροσβεστικών και των οχημάτων κοινωνικής βοήθειας. 

Επίσης το 94,3% (93% το 2021) θεωρεί αναγκαία τη συντήρηση (ή κατεδάφιση των ετοιμόρροπων) διατηρητέων κτιρίων, την κατεδάφιση της αυθαίρετης δόμησης και τον καθαρισμός των ρεμάτων προς αποφυγή πλημμυρών.

Ενημέρωση από το δήμο: Οι πολίτες θέλουν να ειδοποιούν άμεσα για τα προβλήματα (σκουπίδια, προβλήματα ασφαλτόστρωσης, σήμανσης, μη λειτουργίας φωτισμού κ.λπ.) γι’ αυτό θεωρούν αναγκαίο να προβληθεί η ιστοσελίδα του δήμου (91,2% από 86% το 2021) και αντίστοιχα περιμένουν άμεση ενημέρωση/ειδοποίηση των πολιτών για πιθανότητα σεισμού, πλημμύρας, πυρκαγιάς, καύσωνα (87%).

Κοινωνική πρόνοια: Οι πολίτες περιμένουν από τους δήμους πιο ενεργό ρόλο σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας. Συγκεκριμένα, πάνω από επτά στους δέκα θεωρούν ότι είναι αναγκαίο να λειτουργούν περισσότεροι δημόσιοι-δημοτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί (71,2%), σχεδόν το σύνολο των πολιτών (94,7% από 93% το 2021) θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία μονάδων φροντίδας και στέγασης των αστέγων και την απομάκρυνση τους από τα πεζοδρόμια, το 92,7% θεωρεί αναγκαία την κοινωνική μέριμνα για τους ηλικιωμένους. Εννέα στους δέκα (το 91,6% από 89% το 2021) περιμένει καλύτερη φροντίδα για τα αδέσποτα.

Όλο και περισσότεροι ανησυχούν για την ασφάλεια

Σε επίπεδο πόλης καταγράφεται σημαντική αύξηση όσων θεωρούν αναγκαίες τις κάμερες ασφαλείας θεωρούν αναγκαίες τις κάμερες ασφαλείας και τον νυκτερινό φωτισμό, και ζητούν περισσότερη αστυνόμευση και περιπολίες της αστυνομίας. 

Συγκεκριμένα το 2021 επτά στους δέκα (70,2%) ανησυχούσαν για θέματα ασφάλειας στην πόλη και πλέον το ποσοστό αυτό έχει ξεπεράσει το 91%. Μάλιστα όταν το ερώτημα να μπουν κάμερες σε επίπεδο γειτονιάς το 62,1% απαντά ότι είναι αναγκαίο, όταν το 2021 στο ίδιο ερώτημα απαντούσε θετικά το 44,6%. Σχεδόν εννέα στους δέκα (87,3%) θα ήθελαν συχνότερες περιπολίες από την αστυνομία σε γειτονιές. για λόγους ασφαλείας

Έχουμε αρκετά νυχτερινά κέντρα, αλλά όχι βιβλιοθήκες

Οκτώ στους δέκα (81,5% έναντι 78% το 2021) εκφράζουν την επιθυμία για μεγαλύτερη προβολή και αξιοποίηση της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης και του δήμου τους, ενώ μόλις ένας στους δέκα είναι ικανοποιημένος.

Ως προς τις πολιτιστικές εκδηλώσεις οι πολίτες είναι μοιρασμένοι: τέσσερις στους δέκα (42,7%) θέλει περισσότερες, αλλά αντίστοιχο ποσοστό (41,2%) δηλώνει ικανοποιημένο. Δύο στους τρεις (68,1% από 66,1% το 2021) θέλουν περισσότερες βιβλιοθήκες και πολιτιστικά κέντρα.

Ο μοναδικός τομέας που η πλειοψηφία δηλώνει ικανοποιημένη είναι η ψυχαγωγία, όπου περιλαμβάνονται και τα εστιατόρια και νυχτερινά κέντρα. Σχεδόν επτά στους δέκα (67% από 64,2% το 2021) δηλώνουν ικανοποιημένοι από τον αριθμό των καταστημάτων εστίασης και διασκέδασης, αν και υπάρχει ένα 8,5% που θεωρεί αναγκαίο να υπάρχουν περισσότεροι τέτοιοι χώροι.

Ας ακούσουμε τους πολίτες

Του Δρ. Πάνου Κοσμόπουλου

PhD Αρχιτέκτονα Μηχανικού ΑΠΘ, τέως διευθυντή του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου

Σπουδάζοντας στο Μετσόβειο τα δύσκολα χρόνια, διαπίστωσα ότι οι Αρχιτέκτονες και οι Πολεοδόμοι δούλευαν κυρίως «επί χάρτου» (στα σχεδιαστήρια), και ότι γενικά οι όποιες προτάσεις ήταν «Αναντίρρητες». Επίσης «έπρεπε» να θαυμάζουμε και να μελετάμε τα «κλουβιά» της Μασσαλίας και το άξενο της Brazilia.

Και οι άνθρωποι, οι χρήστες, οι κάτοικοι; Δεν τους έπεφτε λόγος;

Αντέδρασα και δήλωνα στους καθηγητές μου ότι πριν σχεδιάσω (κτίριο ή περιοχή πόλης) και κάνω προτάσεις, θέλω να μαθαίνω τις απόψεις των κατοίκων - χρηστών. Έτσι, με την γραπτή άδεια των καθηγητών μου και την απαραίτητη «ενημέρωση» των τότε Αρχών, βγήκα στους δρόμους με ερωτηματολόγια. Πρώτα στο Αιγάλεω (1972!) και κατόπιν στη Θεσσαλονίκη (1973-1974) για την διπλωματική μου εργασία -πάντοτε με «διακριτική» ακολουθία…

Στην συνέχεια, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, επαναλάμβανα έρευνες με ερωτηματολόγια στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, και είχα την δυνατότητα να διαπιστώσω τις διαχρονικές αλλαγές και εξελίξεις σε ερεθίσματα, απόψεις και προτάσεις των κατοίκων, και φυσικά στις αλλαγές που μεσολαβούσαν στο χτισμένο και διαμορφωμένο αστικό περιβάλλον.

Στο διάβα του χρόνου, ερεύνησα και άλλα αστικά περιβάλλοντα: Βέροια, Δελφούς, Guilford, πάντοτε με την πεποίθηση πως δεν θα μπορούσα να κατανοήσω απόλυτα τις απόψεις των κατοίκων για πόλεις με τις οποίες δεν με συνέδεαν βιωματικές εμπειρίες.

Δήλωνα έτσι έμπρακτα, από πολύ παλαιότερα, την αντίθεσή μου με τον σχεδιασμό «εξ αποστάσεως», π.χ. από μελετητικά γραφεία της Αθήνας ή του εξωτερικού, που δεν είχαν καν επισκεφτεί τον χώρο, αλλά διαμόρφωναν προτάσεις βασισμένοι απλά σε στοιχεία που τους είχαν σταλεί στην έδρα τους.

Φυσικά αργότερα η κατάσταση άλλαξε: οι μελετητές επισκέπτονταν, έστω με υπαλλήλους τους, τους υπό μελέτη χώρους -ευτυχώς.

Έτσι, από την γενέτειρα μου Θεσσαλονίκη και το κέντρο της που βίωσα από μικρό παιδί, οδηγήθηκα στην μελέτη -σε χρονικές τομές- της «εικόνας της πόλης» από τους κατοίκους της. Αυτό ήταν και το θέμα του πρώτου Διδακτορικού μου «Κοινωνική Έρευνα για το Κέντρο της Θεσσαλονίκης». Αργότερα, όταν με το εργαστήριο που ίδρυσα ασχολήθηκα με το βιώσιμο αστικό περιβάλλον, την επίτευξη ικανοποιητικών συνθηκών άνεσης στους κατοίκους (κτιρίων και πόλεων) και τις εφαρμογές των ΑΠΕ για εξοικονόμηση ενέργειας και σεβασμό στο περιβάλλον, οι έρευνες που κάναμε συμπεριέλαβαν και τα αντίστοιχα θέματα.

Φυσικά, οι πιο πρόσφατες έρευνες, διερεύνησαν και τα θέματα της οικονομικής κρίσης, της ενεργειακής κρίσης, και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και τις συνέπειες όλων αυτών στην καθημερινότητα των πολιτών και την σχέση τους με το αστικό περιβάλλον.

Η κινητικότητα των κατοίκων που είχε περιοριστεί αναγκαστικά με τον COVID, πρόσφατα επανήλθε και μάλιστα ίσως πιο έντονη από πριν, και φυσικά αποτυπώνεται στην καθημερινότητα της πόλης όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των κατοίκων. Καταλήγοντας, αυτό που διαπιστώθηκε από τις προτάσεις των κατοίκων, είναι η επιθυμία τους για βιώσιμη, ανθεκτική και ικανοποιητική για του κατοίκους της Θεσσαλονίκη!

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29-30.04.2023