Υπάρχουν πολλές πρακτικές για την προώθηση της συμπερίληψης και της ευζωϊας των μαθητών με νοητικές αναπηρίες στην γενική εκπαίδευση. Όμως, πολύ μικρός αριθμός μαθητών με νοητικές αναπηρίες έχουν εμπειρία από συμπεριληπτικά περιβάλλοντα μάθησης.

Το συγκεκριμένο συμπέρασμα και στοιχεία που δείχνουν ότι δεν έχουν ωφεληθεί με τον ίδιο τρόπο όλοι οι μαθητές με αναπηρίες από τις εξελίξεις των τελευταίων 30 χρόνων όσον αφορά τη συμπεριληπτική εκπαίδευση παρουσίασε η καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής-Εκπαιδευτικής Ένταξης του ΕΚΠΑ, Αναστασία Βλάχου στο συνέδριο «Βέλτιστες και αναπτυσσόμενες πρακτικές για την υποστήριξη της υγείας και της ευζωίας των ατόμων με νοητική αναπηρία και αυτισμό» που διοργανώνεται εξ αποστάσεως και διά ζώσης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Από πολύ πρόσφατη έρευνα της Ε.Ε. στην οποία συμμετείχαν επτά χώρες, Αυστρία, Γερμανία, Ιρλανδία, Τσεχία, Πολωνία, Ιταλία και Ελλάδα, προκύπτει ότι μαθητές με νοητικές δυσκολίες δεν επωφελούνται πολύ από την πρόοδο προς τη συμπεριληπτική εκπαίδευση στις ευρωπαϊκές χώρες και αποκλείονται πολύ περισσότερο από τα γενικά σχολεία απ’ ότι παιδιά με άλλους τύπους αναπηρίας, εξήγησε η κ. Βλάχου.

«Στην πραγματικότητα οι μαθητές με νοητικές αναπηρίες θεωρούνται ο βασικός πληθυσμός για το σύστημα ειδικού σχολικού διαχωρισμού» τόνισε.

Αναφερόμενη σε άλλη έρευνα που διεξήχθη από την ICON και εξετάζει τη στάση του κοινού όσον αφορά τη συμπεριληπτική εκπαίδευση και πως αυτή ποικίλει ανάλογα με τον τύπο αναπηρίας των μαθητών, τόνισε ότι σε αυτή διαπιστώνεται ότι το κοινό διάκειται λιγότερο ευνοϊκά για τη συμπερίληψη μαθητών με νοητικές αναπηρίες σε σύγκριση με μαθητές με άλλες αναπηρίες.

«Έχουμε τη γνώση και τις ικανότητες να προωθήσουμε τη συμπερίληψη στην εκπαίδευση μαθητών με νοητικές αναπηρίες, όμως η συμπερίληψή τους δεν είναι δημοφιλής, ούτε στη μόδα» επισήμανε η κ. Βλάχου.

Τονίζοντας ότι διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι οι αλλαγές των προγραμμάτων σπουδών θεωρούνται καθοριστικής σημασίας για την κοινωνική και ακαδημαϊκή πρόοδο μαθητών με νοητικές αναπηρίες, διευκρίνισε ότι στις αλλαγές περιλαμβάνονται προσαρμογές (οπτικά βοηθήματα, τεχνολογικά μέσα) και εμπλουτισμός (πρόσθετες οδηγίες για συγκεκριμένες στρατηγικές).

Αναφέρθηκε επίσης στις τέσσερις στρατηγικές διδασκαλίας για μαθητές με νοητικές αναπηρίες σε συμπεριληπτικές τάξεις, οι οποίες βάσει ερευνών είναι πιο αποτελεσματικές.

-Συνεργατική μάθηση, η οποία ενισχύει τη συνεργασία με τη δημιουργία μικρών ομάδων μαθητών με και χωρίς αναπηρίες, με στόχο την εκπλήρωση μιας ανάθεσης λαμβάνοντας υπόψη τις ξεχωριστές ανάγκες και δυνατότητες κάθε μαθητή.

-Διδασκαλία με τη διαμεσολάβηση συνομηλίκων, η οποία έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη συνεργατική μάθηση, καθώς έχει στόχο να εμπλέξει τους μαθητές στη διαδικασία μάθησης με τη βοήθεια συμμαθητών τους ή με τη συγκρότηση μικρών ομάδων

- Διδασκαλία με ενσωμάτωση, η οποία μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές με νοητικές αναπηρίες να ακολουθήσουν το κλασικό καθημερινό πρόγραμμα και να υλοποιήσουν τις δραστηριότητες της τάξης ενσωματώνοντας συστηματικά τεχνικές (ανάπτυξης κινήτρων, ενίσχυσης, διαδικασίες διόρθωσης λάθους).

- Στρατηγικές διδασκαλίας καθοδηγούμενες από τον μαθητή, στις οποίες περιλαμβάνονται δραστηριότητες διδασκαλίας που έχουν πρωταρχικά σκοπό να αναπτύξουν τις ικανότητες λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, καθορισμού και επίτευξης στόχων και τις ικανότητες αυτοδιαχείρισης, αυτοϋποστήριξης και αυτογνωσίας.

Τεχνητή νοημοσύνη και Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού

Στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) σε πεδία ερευνών για τις Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού (ASD) αναφέρθηκε η διευθύντρια του Εργαστηρίου Αυτισμού - Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών και της Συμπεριφοράς του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου,Χριστίνα Συριοπούλου-Δελλή.

«Στο Εργαστήριο Αυτισμού πιστεύουμε ότι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να ωφελήσει σε διαφορετικά πεδία ερευνών. Στην περίπτωση των ερευνών για τις Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των διαγνωστικών εργαλείων, τα οποία μέχρι τώρα βασίζονται σε υποκειμενικές εκτιμήσεις συμπεριφορικών και κλινικών ερευνών» υπογράμμισε.

Τόνισε ακόμη ότι με την ανάπτυξη αλγόριθμων μηχανικής μάθησης που μπορούν να αναλύσουν μεγάλο όγκο δεδομένων από διάφορες πηγές όπως συμπεριφορικές παρατηρήσεις, νευροαπεικονιστικές μελέτες και γενετικά προφίλ οι έρευνες μπορούν να γίνουν καλύτερα κατανοητές όσον αφορά την πολυπλοκότητα και την ετερογένεια της φύσης του Φάσματος του Αυτισμού.

Αυτή η βελτίωση μπορεί να βοηθήσει στην ταυτοποίηση ομάδων με άτομα με ASD που μπορούν να επωφεληθούν από ατομικά θεραπευτικά πλάνα, είπε κ. Συριοπούλου-Δελλή, προσθέτοντας ότι η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να βοηθήσει να ενισχυθεί η κατανόηση μας για τον νευροβιολογικό μηχανισμό στις νοητικές διαταραχές.

Μελετώντας πώς τα άτομα με Διαταραχές στο Φάσμα του Αυτισμού βλέπουν και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο, οι ερευνητές μπορούν να αναπτύξουν πιο ρεαλιστικά και ανθρώπινα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούν καλύτερα να κατανοούν και να απαντούν στην ανθρώπινη συμπεριφορά και τα ανθρώπινα συναισθήματα, εξήγησε.

Επιπλέον εκτίμησε ότι και η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επωφεληθεί από τα πλούσια δεδομένα που είναι διαθέσιμα στον τομέα των ερευνών για τις Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση αλγόριθμων μηχανικής μάθησης.

Αναφέρθηκε ακόμη, στη συνεργασία μεταξύ συνδεδεμένων πανεπιστημιακών τμημάτων σε συνδυασμό με την ενεργή συμμετοχή φοιτητών που ανήκουν στο Φάσμα του Αυτισμού τονίζοντας ότι είναι το κλειδί για νέα ώθηση σε ένα ακαδημαϊκά γόνιμο και ανεξερεύνητο πεδίο έρευνας.

Έχουμε εμπειρίες για το πώς τα εκπαιδευτικά ρομπότ, διαδραστικά περιβάλλοντα, on-line εργαλεία για κοινωνική αλληλεπίδραση και συστήματα επικοινωνίας μπορούν να καθοδηγήσουν, να βοηθήσουν, να εκπαιδεύσουν και να ψυχαγωγήσουν ενήλικες και παιδιά με νοητικές και αναπτυξιακές δυσκολίες. Νέες εξελίξεις, όπως η γενετική τεχνητή νοημοσύνη και το μοντέλο ChatGPT και η επεξεργασία φυσικής γλώσσας προσφέρουν θαυμάσιες ευκαιρίες για την καλύτερη κατανόηση του αυτισμού, αλλά και για περαιτέρω έρευνα στη διάγνωση και παρακολούθηση των νοητικών αναπηριών, υπογράμμισε στον χαιρετισμό του ο Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Πληροφορίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Αλέξανδρος Χατζηγεωργίου.

Η Αντιπεριφερειάρχης Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μελίνα- Μαρία Δερμετζοπούλου, τόνισε ότι όσοι είναι υπεύθυνοι για τις πολιτικές αποφάσεις, θα πρέπει να επικεντρωθούν σε τρόπους υποστήριξης των ανθρώπων με Διαταραχές στο Φάσμα του Αυτισμού, να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητές τους, τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις, να τους δώσουν τις ευκαιρίες που τους αξίζουν και να είναι στο πλευρό οικογενειών, γονέων και εκπαιδευτικών ώστε να ενταχθούν πλήρως στην κοινότητα.

Το συνέδριο συνδιοργανώνεται από το Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, το «Εργαστήριο Αυτισμού - Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών και της Συμπεριφοράς του Ανθρώπου», σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ψυχική Υγεία και τη Νοητική Αναπηρία και τελεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

ΑΠΕ-ΜΠΕ