08/02/2024 12:59
Τα εργαλεία που διαμορφώνονται για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και επιχειρούν να απαντήσουν σε συγκεκριμένους κλιματικούς κινδύνους, όπως οι δασικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η διάβρωση, η ερημοποίηση, οι κατολισθήσεις, η άνωση της στάθμης της θάλασσας, οι καύσωνες, είναι ένα από τα σημαντικά θέματα που διερευνά διήμερο σεμινάριο το οποίο άρχισε νωρίτερα το πρωί της Πέμπτης στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (Μ2) και διοργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα και το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM).
Το σεμινάριο με τίτλο «Cultural Heritage School 2» περιλαμβάνει Έλληνες και ξένους εισηγητές και ειδικούς επιστήμονες που θα αναπτύξουν ποικίλα θέματα τα οποία αφορούν στην προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή.
Προς το παρόν τα χρήσιμα αυτά ψηφιακά εργαλεία του ΥΠΠΟΑ για τη διαχείριση κινητών και ακίνητων μνημείων παρουσιάστηκαν στην εισαγωγική ενότητα του σεμιναρίου. Στην ουσία τα εργαλεία αυτά επιχειρούν να απαντήσουν σε κινδύνους που αφορούν τον περιβάλλοντα χώρο των αρχαιολογικών περιοχών γιατί από εκεί έρχεται ο κλιματικός κίνδυνος, όπως τόνισε σε δηλώσεις του στο makthes.gr ο καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εισηγητής του σεμιναρίου Κωνσταντίνος Καρτάλης.
«Πρόκειται για σύγχρονα σχέδια μέσα στα οποία αποτυπώνουμε ποια έργα πρέπει να γίνουν σε κάθε περιοχή χωριστά για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο στοίχημα. Για παράδειγμα στην αρχαία Ολυμπία που είναι και η περίπτωση μελέτης που αντιμετωπίζουμε σε αυτό το σεμινάριο, εξετάζουμε τους κινδύνους της δασικής πυρκαγιάς, πώς δηλαδή γίνεται πιο επιθετική λόγω της κλιματικής αλλαγής, της πλημμύρας, λόγω των δύο ποταμών που είναι κοντά στην αρχαία Ολυμπία και των καυσώνων.
Άρα, προσπαθούμε να δείξουμε με ποια μέτρα μπορεί η περιοχή να γίνει πιο ανθεκτική και αφού η περιοχή γίνει πιο ανθεκτική γίνεται και πιο ανθεκτικός και ο αρχαιολογικός χώρος. Τα εργαλεία αυτά είναι κλασικές μετρήσεις που γίνονται στο τοπίο, δορυφορικές εικόνες, κλιματικά μοντέλα με τα οποία εκτιμούμε ποια θα είναι η κατάσταση στην περιοχή την επόμενη τριαντακονταετία και είναι φυσικά και οι συζητήσεις με το προσωπικό κάθε περιοχής χωριστά, γιατί αν δεν λάβεις υπόψιν σου την άποψη του ανθρώπου στο πεδίο ό,τι σχέδιο και αν φτιάξεις δεν είναι αποτελεσματικό», τόνισε ο κ. Καρτάλης.
Επομένως, λαμβάνεται η γνώμη των αρχαιολόγων, συνεκτιμάται ο ανθρώπινος παράγοντας του πεδίου, συλλέγεται η επιστημονική πληροφορία και συντίθεται ένα σχέδιο το οποίο εφαρμόζεται σε βάθος χρόνου. «Αν δεν έχει βάθος χρόνου, δεν έχει και αποτελεσματικότητα γιατί ο κίνδυνος δεν μπορεί να εκλείψει από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά παραμένει και ενισχύεται», υπογράμμισε ο καθηγητής.
Στο έργο που πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή από το ΥΠΠΟΑ για να προστατευθούν συνολικά 19 αρχαιολογικοί χώροι της χώρας από την κλιματική αλλαγή περιλαμβάνονται και θέσεις της Βόρειας Ελλάδας όπως οι Φίλιπποι και το Δίον. Ειδικά το δεύτερο, όπως γνωρίζουμε, είναι ευάλωτο ιδιαίτερα σε πλημμύρες.
«Όλο αυτό έχει αποτυπωθεί και για την παρούσα περίοδο, δηλαδή ποιες θα πρέπει να είναι οι άμεσες δράσεις που χρειάζεται να δρομολογηθούν, ενώ έχουμε κάνει και την εκτίμηση μέσα από κλιματική μοντελοποίηση για το τι θα συμβεί στα επόμενα χρόνια. Άρα ένα πολύ βασικό εργαλείο είναι ότι κοιτάμε και στο μέλλον, δεν κρατάμε μόνο την παρούσα περίοδο, λαμβάνουμε υπόψιν μας τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή και προσαρμόζουμε τα σχέδιά μας ώστε να αντέχουνε και σε μελλοντικές περιόδους. Αυτό είναι μια βασική διαφορά από την τρέχουσα πρακτική.
Η τρέχουσα πρακτική κοιτάει τον τρέχοντα κίνδυνο. Εμείς κάνουμε μια αναγωγή στο μέλλον. Με κάποια ασφάλεια που μας δίνει η επιστημονική γνώση και έτσι γνωρίζουμε ποιος θα είναι ο κίνδυνος για την περιοχή ώστε τα μέτρα που λαμβάνονται σήμερα να έχουν ανάπτυγμα και για το μέλλον, να μην εξαντλείται δηλαδή η ικανότητά τους ή η ισχύς τους την επόμενη πενταετία και να αντέχουν και στους κινδύνους της επόμενης εικοσαετίας», επεσήμανε ο κ. Καρτάλης.
Όπως συμπλήρωσε τα επόμενα είκοσι χρόνια αναμένουμε ενίσχυση όλων των κακών καιρικών φαινομένων, πυρκαγιές γιατί συνήθως συναρτώνται με καύσωνες που προηγούνται, ακραία φαινόμενα σαν αυτό που συνέβη στη Θεσσαλία το οποίο οδηγεί σε ακραίες καταιγίδες και πλημμυρικά φαινόμενα.
Τέλος, για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη βλέπουμε ήδη από τις εκτιμήσεις των πραγματικών μετρήσεων της τελευταίας τριαντακονταετίας ότι έχουμε περισσότερους καύσωνες με μεγαλύτερη διάρκεια, που μπορεί να μην επηρεάζουν το μνημείο αυτό καθαυτό, όμως έχουν επίδραση στους επισκέπτες, τους εργαζόμενους, τον τρόπο που λειτουργεί ένας χώρος, ενώ υπαρκτά είναι και τα συστήματα της διάβρωσης και της ξηρασίας που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποιας μορφής ερημοποίηση. «Μη φανταστούμε ότι θα γίνουμε Σαχάρα, αλλά είναι πραγματικότητα ότι επιδεινώνεται το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί ένας αρχαιολογικός χώρος», εκτιμά ο κ. Καρτάλης.
Η έναρξη του σεμιναρίου έγινε παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη που σε δηλώσεις της στο makthes.gr αναφέρθηκε στο προλαμβάνειν το οποίο είναι καλύτερο του θεραπεύειν.
«Το μείζον αγαθό στην προκειμένη περίπτωση είναι η πρόληψη. Η κλιματική αλλαγή και κρίση είναι παρούσα. Μπορώ να πω ότι ακόμα δεν έχουμε εμφανείς ενδείξεις κακής επίδρασης στα μνημεία τουλάχιστον στην Ελλάδα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι καθώς τα καιρικά φαινόμενα εντείνονται και μας εκπλήσσουν πολλές φορές, παραπέμπω στην πρόσφατη κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία, ότι δεν πρέπει να λάβουμε μέτρα.
Το Υπουργείο Πολιτισμού από τον Οκτώβρη του 2019 έχε πάρει όλα τα μέτρα και εργάζεται πάντοτε με την επιστημονική κοινότητα που μας είναι απαραίτητη όπως και η καινούργια γνώση που φέρνουν οι επιστημονικές έρευνες προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αυτές τις επιπτώσεις στην υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Ήδη έχουμε πάρει μέτρα μαζί με το υπουργείο Περιβάλλοντος και το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης για την προστασία αρχαιολογικών χώρων και μνημείων από τις πυρκαγιές.
Παίρνουμε μέτρα συστηματικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια για τις πλημμύρες. Το μείζον για εμάς είναι η εκπόνηση του εθνικού σχεδίου πρόληψης των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της επί της πολιτιστικής κληρονομιάς το οποίο θα είναι έτοιμο το 2025 και το οποίο σε πρώτη φάση επεκτείνεται μέχρι το 2050 με προοπτική να πάει τουλάχιστον τριάντα χρόνια μετά δηλαδή μέχρι το 2080.
Είμαστε σε καλό δρόμο. Το θέμα είναι, όπως είπα, να μη φτάσουν στο σημείο να κινδυνεύουν τα μνημεία, τα μουσεία μας, οι μεγάλοι αρχαιολογικοί χώροι. Εργαζόμαστε πολύ συστηματικά και η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που έχει κινητοποιήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Η πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης έτσι όπως εκτέθηκε το 2019 στην γενική συνέλευση του ΟΗΕ από τον Κυριάκο Μητσοτάκη ήδη έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 100 χώρες προσκείμενες και θετικές στην εφαρμογή διεθνών σχεδίων. Εδώ μας χρειάζεται συνέργεια και συνεργασία. Επιστημονική γνώση, εμπειρία προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο που δεν απειλεί βέβαια μόνο την Ελλάδα ή την Ευρώπη αλλά όλο τον πλανήτη».
Ακολούθως το Σεμινάριο διαρθρώνεται σε δύο κύριες θεματικές ενότητες.
Η πρώτη ενότητα αφορά στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της στην πολιτιστική κληρονομιά. Ειδικότερα θα αναλυθούν οι κλιματικοί κίνδυνοι για την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση κινδύνου. Θα δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να διαμορφώσουν, με την κατάλληλη διεπιστημονική υποστήριξη, σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της για επιλεγμένο αρχαιολογικό χώρο στην Ελλάδα.
Η δεύτερη ενότητα αφορά την κλιματική αλλαγή και τα μουσεία, την αντιμετώπιση των κινδύνων, και των προκλήσεων και την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα.
Οι δύο αυτές ενότητες πραγματοποιούνται με την υποστήριξη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το Σεμινάριο παρακολουθούν περίπου 70 συμμετέχοντες, διαχειριστές
πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλοι εμπλεκόμενοι από την Ελλάδα και από άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.
Τα εργαλεία που διαμορφώνονται για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και επιχειρούν να απαντήσουν σε συγκεκριμένους κλιματικούς κινδύνους, όπως οι δασικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η διάβρωση, η ερημοποίηση, οι κατολισθήσεις, η άνωση της στάθμης της θάλασσας, οι καύσωνες, είναι ένα από τα σημαντικά θέματα που διερευνά διήμερο σεμινάριο το οποίο άρχισε νωρίτερα το πρωί της Πέμπτης στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (Μ2) και διοργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με την Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα και το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM).
Το σεμινάριο με τίτλο «Cultural Heritage School 2» περιλαμβάνει Έλληνες και ξένους εισηγητές και ειδικούς επιστήμονες που θα αναπτύξουν ποικίλα θέματα τα οποία αφορούν στην προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή.
Προς το παρόν τα χρήσιμα αυτά ψηφιακά εργαλεία του ΥΠΠΟΑ για τη διαχείριση κινητών και ακίνητων μνημείων παρουσιάστηκαν στην εισαγωγική ενότητα του σεμιναρίου. Στην ουσία τα εργαλεία αυτά επιχειρούν να απαντήσουν σε κινδύνους που αφορούν τον περιβάλλοντα χώρο των αρχαιολογικών περιοχών γιατί από εκεί έρχεται ο κλιματικός κίνδυνος, όπως τόνισε σε δηλώσεις του στο makthes.gr ο καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εισηγητής του σεμιναρίου Κωνσταντίνος Καρτάλης.
«Πρόκειται για σύγχρονα σχέδια μέσα στα οποία αποτυπώνουμε ποια έργα πρέπει να γίνουν σε κάθε περιοχή χωριστά για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο στοίχημα. Για παράδειγμα στην αρχαία Ολυμπία που είναι και η περίπτωση μελέτης που αντιμετωπίζουμε σε αυτό το σεμινάριο, εξετάζουμε τους κινδύνους της δασικής πυρκαγιάς, πώς δηλαδή γίνεται πιο επιθετική λόγω της κλιματικής αλλαγής, της πλημμύρας, λόγω των δύο ποταμών που είναι κοντά στην αρχαία Ολυμπία και των καυσώνων.
Άρα, προσπαθούμε να δείξουμε με ποια μέτρα μπορεί η περιοχή να γίνει πιο ανθεκτική και αφού η περιοχή γίνει πιο ανθεκτική γίνεται και πιο ανθεκτικός και ο αρχαιολογικός χώρος. Τα εργαλεία αυτά είναι κλασικές μετρήσεις που γίνονται στο τοπίο, δορυφορικές εικόνες, κλιματικά μοντέλα με τα οποία εκτιμούμε ποια θα είναι η κατάσταση στην περιοχή την επόμενη τριαντακονταετία και είναι φυσικά και οι συζητήσεις με το προσωπικό κάθε περιοχής χωριστά, γιατί αν δεν λάβεις υπόψιν σου την άποψη του ανθρώπου στο πεδίο ό,τι σχέδιο και αν φτιάξεις δεν είναι αποτελεσματικό», τόνισε ο κ. Καρτάλης.
Επομένως, λαμβάνεται η γνώμη των αρχαιολόγων, συνεκτιμάται ο ανθρώπινος παράγοντας του πεδίου, συλλέγεται η επιστημονική πληροφορία και συντίθεται ένα σχέδιο το οποίο εφαρμόζεται σε βάθος χρόνου. «Αν δεν έχει βάθος χρόνου, δεν έχει και αποτελεσματικότητα γιατί ο κίνδυνος δεν μπορεί να εκλείψει από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά παραμένει και ενισχύεται», υπογράμμισε ο καθηγητής.
Στο έργο που πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή από το ΥΠΠΟΑ για να προστατευθούν συνολικά 19 αρχαιολογικοί χώροι της χώρας από την κλιματική αλλαγή περιλαμβάνονται και θέσεις της Βόρειας Ελλάδας όπως οι Φίλιπποι και το Δίον. Ειδικά το δεύτερο, όπως γνωρίζουμε, είναι ευάλωτο ιδιαίτερα σε πλημμύρες.
«Όλο αυτό έχει αποτυπωθεί και για την παρούσα περίοδο, δηλαδή ποιες θα πρέπει να είναι οι άμεσες δράσεις που χρειάζεται να δρομολογηθούν, ενώ έχουμε κάνει και την εκτίμηση μέσα από κλιματική μοντελοποίηση για το τι θα συμβεί στα επόμενα χρόνια. Άρα ένα πολύ βασικό εργαλείο είναι ότι κοιτάμε και στο μέλλον, δεν κρατάμε μόνο την παρούσα περίοδο, λαμβάνουμε υπόψιν μας τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή και προσαρμόζουμε τα σχέδιά μας ώστε να αντέχουνε και σε μελλοντικές περιόδους. Αυτό είναι μια βασική διαφορά από την τρέχουσα πρακτική.
Η τρέχουσα πρακτική κοιτάει τον τρέχοντα κίνδυνο. Εμείς κάνουμε μια αναγωγή στο μέλλον. Με κάποια ασφάλεια που μας δίνει η επιστημονική γνώση και έτσι γνωρίζουμε ποιος θα είναι ο κίνδυνος για την περιοχή ώστε τα μέτρα που λαμβάνονται σήμερα να έχουν ανάπτυγμα και για το μέλλον, να μην εξαντλείται δηλαδή η ικανότητά τους ή η ισχύς τους την επόμενη πενταετία και να αντέχουν και στους κινδύνους της επόμενης εικοσαετίας», επεσήμανε ο κ. Καρτάλης.
Όπως συμπλήρωσε τα επόμενα είκοσι χρόνια αναμένουμε ενίσχυση όλων των κακών καιρικών φαινομένων, πυρκαγιές γιατί συνήθως συναρτώνται με καύσωνες που προηγούνται, ακραία φαινόμενα σαν αυτό που συνέβη στη Θεσσαλία το οποίο οδηγεί σε ακραίες καταιγίδες και πλημμυρικά φαινόμενα.
Τέλος, για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη βλέπουμε ήδη από τις εκτιμήσεις των πραγματικών μετρήσεων της τελευταίας τριαντακονταετίας ότι έχουμε περισσότερους καύσωνες με μεγαλύτερη διάρκεια, που μπορεί να μην επηρεάζουν το μνημείο αυτό καθαυτό, όμως έχουν επίδραση στους επισκέπτες, τους εργαζόμενους, τον τρόπο που λειτουργεί ένας χώρος, ενώ υπαρκτά είναι και τα συστήματα της διάβρωσης και της ξηρασίας που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποιας μορφής ερημοποίηση. «Μη φανταστούμε ότι θα γίνουμε Σαχάρα, αλλά είναι πραγματικότητα ότι επιδεινώνεται το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί ένας αρχαιολογικός χώρος», εκτιμά ο κ. Καρτάλης.
Η έναρξη του σεμιναρίου έγινε παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη που σε δηλώσεις της στο makthes.gr αναφέρθηκε στο προλαμβάνειν το οποίο είναι καλύτερο του θεραπεύειν.
«Το μείζον αγαθό στην προκειμένη περίπτωση είναι η πρόληψη. Η κλιματική αλλαγή και κρίση είναι παρούσα. Μπορώ να πω ότι ακόμα δεν έχουμε εμφανείς ενδείξεις κακής επίδρασης στα μνημεία τουλάχιστον στην Ελλάδα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι καθώς τα καιρικά φαινόμενα εντείνονται και μας εκπλήσσουν πολλές φορές, παραπέμπω στην πρόσφατη κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία, ότι δεν πρέπει να λάβουμε μέτρα.
Το Υπουργείο Πολιτισμού από τον Οκτώβρη του 2019 έχε πάρει όλα τα μέτρα και εργάζεται πάντοτε με την επιστημονική κοινότητα που μας είναι απαραίτητη όπως και η καινούργια γνώση που φέρνουν οι επιστημονικές έρευνες προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αυτές τις επιπτώσεις στην υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Ήδη έχουμε πάρει μέτρα μαζί με το υπουργείο Περιβάλλοντος και το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης για την προστασία αρχαιολογικών χώρων και μνημείων από τις πυρκαγιές.
Παίρνουμε μέτρα συστηματικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια για τις πλημμύρες. Το μείζον για εμάς είναι η εκπόνηση του εθνικού σχεδίου πρόληψης των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της επί της πολιτιστικής κληρονομιάς το οποίο θα είναι έτοιμο το 2025 και το οποίο σε πρώτη φάση επεκτείνεται μέχρι το 2050 με προοπτική να πάει τουλάχιστον τριάντα χρόνια μετά δηλαδή μέχρι το 2080.
Είμαστε σε καλό δρόμο. Το θέμα είναι, όπως είπα, να μη φτάσουν στο σημείο να κινδυνεύουν τα μνημεία, τα μουσεία μας, οι μεγάλοι αρχαιολογικοί χώροι. Εργαζόμαστε πολύ συστηματικά και η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που έχει κινητοποιήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Η πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης έτσι όπως εκτέθηκε το 2019 στην γενική συνέλευση του ΟΗΕ από τον Κυριάκο Μητσοτάκη ήδη έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 100 χώρες προσκείμενες και θετικές στην εφαρμογή διεθνών σχεδίων. Εδώ μας χρειάζεται συνέργεια και συνεργασία. Επιστημονική γνώση, εμπειρία προκειμένου να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο που δεν απειλεί βέβαια μόνο την Ελλάδα ή την Ευρώπη αλλά όλο τον πλανήτη».
Ακολούθως το Σεμινάριο διαρθρώνεται σε δύο κύριες θεματικές ενότητες.
Η πρώτη ενότητα αφορά στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της στην πολιτιστική κληρονομιά. Ειδικότερα θα αναλυθούν οι κλιματικοί κίνδυνοι για την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση κινδύνου. Θα δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να διαμορφώσουν, με την κατάλληλη διεπιστημονική υποστήριξη, σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της για επιλεγμένο αρχαιολογικό χώρο στην Ελλάδα.
Η δεύτερη ενότητα αφορά την κλιματική αλλαγή και τα μουσεία, την αντιμετώπιση των κινδύνων, και των προκλήσεων και την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα.
Οι δύο αυτές ενότητες πραγματοποιούνται με την υποστήριξη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το Σεμινάριο παρακολουθούν περίπου 70 συμμετέχοντες, διαχειριστές
πολιτιστικής κληρονομιάς και άλλοι εμπλεκόμενοι από την Ελλάδα και από άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.
ΣΧΟΛΙΑ