Μια ελάχιστα γνωστή κεντρική ράμπα του 5^ου αιώνα π.χ. που συνέδεε την Ακρόπολη των Αθηνών με την Αρχαία Αγορά, μια πινακοθήκη κοντά στην είσοδο της Ακρόπολης και ένα πέτρινο κάθισμα στην κορυφή της ράμπας τα οποία περιγράφονται από έναν επισκέπτη του 5^ου αι. μ. Χ. τον Παυσανία ταξίδεψαν μέχρι τη… Βενετία και επέστρεψαν στην Ελλάδα κάνοντας στάση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης!

Όλα αυτά μέσα από την έκθεση «Μια αρχαιολογία της αναπηρίας, που επιχειρεί να αναδείξει για ακόμη μια φορά την πρόσβαση στα μνημεία και ευρύτερα στον πολιτισμό χωρίς αποκλεισμούς.

Άλλωστε, η προσβασιμότητα στα ιστορικά αρχιτεκτονικά μνημεία όχι μόνο καθορίζει ποιος μπορεί να βιώσει την εμπειρία του παρελθόντος αλλά μας πληροφορεί και για το πώς αντιμετωπίστηκαν τα ανάπηρα άτομα στο διάβα της ιστορίας.

Έτσι, η έκθεση αποπειράται την ανακατασκευή ιστορικών στοιχείων με ιδέες που επανακτήθηκαν για ανάπηρα σώματα σε έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους, σημαίνοντες και πρόδηλα δυσπρόσιτους χώρους της ιστορικής αρχιτεκτονικής.

Το έργο δημιουργήθηκε για την Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας του 2021 με θέμα «How can we live together, how we will live together” και εκτίθεται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μέχρι τα μέσα Ιουνίου του 2024. «Διερευνά τη σημασία της ανακατασκευής χαμένων στοιχείων στην Ακρόπολη υπό το πρίσμα της σωματικής βλάβης. Η συγκεκριμένη έρευνα επιχειρεί να εξισορροπήσει την ιστορική αυθεντικότητα της αρχιτεκτονικής με τις τροποποιήσεις προς χάριν της προσβασιμότητας στη σύγχρονη εποχή. Αυτή την εναλλακτική απέναντι στην προσβάσιμη κληρονομιά προσέγγιση την ονομάζουμε ‘Μια αρχαιολογία της αναπηρίας’», τόνισε το μεσημέρι της Πέμπτης στη διάρκεια της παρουσίασης η αρχαιολόγος Μάλφα Ζαλμαφούκη που συνδημιούργησε την έκθεση μαζί τον ιστορικό και θεωρητικό της αρχιτεκτονικής David Gissen και την ιστορικό της τέχνης Jennifer Stager που ήταν παρόντες από την Αμερική μέσω διαδικτύου.

Στα ανακατασκευασμένα στοιχεία της έκθεσης περιλαμβάνεται επίσης η μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Σήματα» στο πλαίσιο της οποίας ανασυνθέτονται στην αμερικανική και ελληνική νοηματική γλώσσα το αρχαίο μονοπάτι προς την Ακρόπολη και τα ζωγραφικά έργα της Πινακοθήκης, στοιχεία που είναι γνωστά μόνο από περιγραφές σε γραπτά κείμενα.

Η διευθύντρια του ΑΜΘ Αναστασία Γκαδόλου τόνισε πως όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα και όλοι έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν ελεύθερα στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας και να απολαμβάνουν τις τέχνες. «Το ζήτημα της προσβασιμότητας απασχολεί για δεκαετίες το Υπουργείο Πολιτισμού που έχει την υποχρέωση να διευκολύνει κάθε πολίτη να έρθει σε επαφή με τον πολιτισμό σε κάθε έκφανσή του. Η προσβασιμότητα άλλωστε αποτελεί συνταγματική επιταγή του άρθρου 21 που εγγυάται ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρα που εξασφαλίζουν την αυτονομία την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Η προσβασιμότητα σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, μουσεία και χώρους πολιτισμού είναι σημαντική όχι μόνο για την συμπερίληψη των ατόμων με σωματική βλάβη αλλά και για τη διατήρηση και την απόλαυση του πολιτιστικού πλούτου από όλους».

Στο παραπάνω πλαίσιο εντάσσεται μια σειρά δράσεων και έργων από τις υπηρεσίες και τους εποπτευόμενους φορείς του υπουργείου Πολιτισμού προκειμένου να επιτευχθεί ο τρίτος στόχος του ετήσιου προγράμματος δράσης του υπουργείου που είναι βελτιωμένη πρόσβαση σε πολιτιστικές δραστηριότητες. «Αυτό αποτελεί και βασικό στόχο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Έτσι, όταν επικοινώνησε μαζί μας η κ. Μάνθα Ζαρμακούπη και μας πρότεινε να φιλοξενήσουμε αυτή την περιοδική έκθεση δεν μπορούσαμε παρά να απαντήσουμε θετικά», υπογράμμισε η κ. Γκαδόλου.

Στην έκθεση το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης συμμετέχει με δύο νέες δημιουργίες που διευκολύνουν την πρόσβαση των ατόμων με αισθητηριακή αναπηρία στα εκθέματά του. Πρόκειται για μια συλλογή από εννέα απτικά αντίγραφα ισάριθμων εκθεμάτων του μουσείου και ένα tablet με πρωτότυπη ψηφιακή εφαρμογή ξενάγησης και αλληλεπίδρασης στη νοηματική γλώσσα.

Επιπλέον το ΑΜΘ πραγματοποιεί εκπαιδευτικές δράσεις για άτομα με Αλτχάιμερ σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς ενώ επίκειται η συμμετοχή του στη δεύτερη πιλοτική φάση για την πολιτιστική συνταγογράφηση, έργο που έχει ενταχθεί στο ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με φορέα υλοποίησης τη Γενική Διεύθυνση Παραστατικών Τεχνών και Κινηματογράφου της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του ΥΠΠΟ.

Η παρουσίαση έγινε παράλληλα στη νοηματική και την αμερικανική γλώσσα.