Μία απροσδόκητη «συνάντηση» περίμενε τους φοιτητές του ΠΑΜΑΚ όταν σε ένα από τα εξ αποστάσεως μαθήματά τους ο ένας από τους δύο καθηγητές είχε μετατραπεί σε… ρομπότ. Ο λόγος για το ρομποτάκι που ακούει στο όνομα «ΝΑΟ» και εντάχθηκε σε μαθήματα του τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας προκειμένου να διερευνηθεί κατά πόσο θα επηρεάσει το κοινωνικό αυτό πλαίσιο και θα παροτρύνει τους φοιτητές να συμμετέχουν πιο ενεργά στο μάθημα. 

"Μου αρέσει πολύ να κάνω μάθημα μαζί σας και χαίρομαι να μου κάνουν ερωτήσεις και να λύνω τις απορίες όσο καλύτερα μπορώ." Με αυτά τα λόγια το "ΝΑΟ" συστήνεται στο ακροατήριο τού αφήνοντάς το με το στόμα ανοιχτό και δημιουργόντας μία ιδιαίτερα θετική διάθεση.

«Λένε ότι τα ρομπότ δεν έχουν συναισθήματα. Εμείς ερευνούμε τα συναισθήματα που δημιουργεί το ρομπότ στον άνθρωπο» αναφέρει στο makthes.gr ο κ. Νικόλαος Φαχαντίδης, αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος και συμπληρώνει:

«Με το που ξεκίνησε η πανδημία και μπήκαμε στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ήταν εμφανές ότι συμμετέχοντες ήταν μουδιασμένοι. Δόθηκε μεν η δυνατότητα να έχει πρόσβαση κανείς στο μάθημα από όπου βρισκόταν αλλά είναι διαφορετικό το να παρακολουθείς από το να συμμετέχεις. Στόχος ήταν να βελτιωθεί η ζωντάνια του κοινωνικού αυτού πλαισίου ώστε από την παρακολούθηση να πάμε στη συμμετοχή. Για το λόγο αυτό το μάθημα γινόταν από δύο διδάσκοντες ταυτόχρονα, με ισάξια λειτουργία, και φάνηκε ότι ενισχύθηκε η διάθεση των φοιτητών. Φέτος το Σεπτέμβρη με το νέο διδακτικό έτος τέθηκε το εξής ερώτημα: Αν δεν υπήρχε ο δεύτερος συνάδελφος, θα μπορούσε η τεχνολογία να έρθει και να υποστηρίξει μία τέτοια κατάσταση; Να είναι δηλαδή ο ένας από τους δύο, ρομπότ;

Έτσι ξεκινήσαμε την ερευνητική αυτή δράση για να δούμε πως επιδρά το ρομπότ στο κοινωνικό πλαίσιο. Στην αρχή οι μισοί φοιτητές έκαναν μάθημα με το ΝΑΟ και οι μισοί χωρίς για να δούμε τη διαφορά αλλά στην πορεία αυτές οι δύο ομάδες ενώθηκαν και δημιουργήθηκε ένα ακροατήριο 160 ατόμων περίπου.»

Σύμφωνα με τον κ. Φαχαντίδη, δεν μπορούμε ακόμα να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για το αν η προσθήκη του «ΝΑΟ» στην εκπαιδευτική διαδικασία ώθησε τους φοιτητές στην συμμετοχή στο μάθημα αλλά οι πρώτες ενδείξεις είναι ιδιαίτερα θετικές:

«Και από άλλες εφαρμογές παρατηρούμε ότι τα άτομα ξεκλειδώνονται συναισθηματικά μπροστά σε ένα τέτοιο ρομπότ και αυτό που ψάχνουμε να βρούμε είναι αν αντιμετωπίζεται το ρομπότ ως παιχνίδι, ως σταθερή οντότητα στην οποία μπορεί να αναφέρεται το άτομο κλπ.

Κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορούμε να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα ως προς τη συμβολή του ρομπότ καθώς δεν έχει τελειώσει η επεξεργασία των δεδομένων. Σίγουρα όμως αλλάζει η διάθεση των φοιτητών. Προ κορονοϊού, στα διά ζώσης μαθήματα, το ρομποτάκι αναλάμβανε να παίξει το ρόλο του διδάσκοντα. Σε εκείνη την περίπτωση είχε θετική διαφορά η παρακολούθηση και η συμμετοχή των φοιτητών στο μάθημα. Βέβαια μπορεί σε μία μακροχρόνια εφαρμογή του να κουράσει τους φοιτητές και να μην κινεί το ενδιαφέρον»

Πέραν της μεταβολής του κοινωνικού πλαισίου, η ένταξη του «ΝΑΟ» στο μάθημα θα μπορούσε να επιλύσει και πρακτικές δυσκολίες οι οποίες ανέκυψαν με την παύση της διά ζώσης εκπαίδευσης. Ωστόσο, όπως εξηγεί και ο κ. Φαχαντίδης, δεν στοχεύει στην αντικατάσταση του διδάσκοντα αλλά στη διευκόλυνσή του ενώ τονίζει πως πρέπει να υπάρχει όριο στο κατά πόσο «ανθρώπινο» θα είναι το ρομπότ καθώς η υπερβολική ομοιότητα στις λειτουργίες μπορεί να προκαλέσει τρόμο:

«Ένα πρακτικό ζήτημα που μπορεί να επιλύσει το ΝΑΟ στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι να παρακολουθεί τις ερωτήσεις των φοιτητών στο chat όσο ο καθηγητής κάνει την παρουσίασή του και να τον ενημερώνει.

Ερευνούμε πώς η αξιοποίηση και η ενσωμάτωση των ρομπότ σε τέτοιες εφαρμογές δε θα απειλήσουν τον άνθρωπο και δεν θα τον κάνουν να κλειδωθεί στην αλληλεπίδρασή του. Ακόμα και στη σχεδίαση των ρομπότ υπάρχει ένα γνωστό φαινόμενο που έχει σχέση με την ψυχολογία και λέγεται “H κοιλάδα του παράδοξου”. Σύμφωνα με αυτό, όσο πιο κοντά στην ανθρώπινη μορφή είναι ένα ρομπότ τόσο πιο φιλικοί είμαστε απέναντί του. Αλλά υπάρχει ένα όριο, το οποίο είναι άγνωστο και διαφορετικό από άνθρωπο σε άνθρωπο και αν το ξεπεράσουμε και το ρομπότ γίνει πιο ανθρώπινο από εμάς, μας προκαλεί τρόμο. Όλα αυτά είναι ζητήματα που ερευνούμε.»

Παράλληλα με το «ΝΑΟ», το ΠΑΜΑΚ έχει αναπτύξει ακόμα δύο ρομπότ, τη «Μαργαρίτα» και την «Epistimey». Όπως εξηγεί ο καθηγητής «η “Μαργαρίτα” αξιοποιήθηκε ερευνητικά σε διδακτορικό πλαίσιο για την υποστήριξη παιδιών στο φάσμα του αυτισμού. Φάνηκε λοιπόν ότι το παιδί ανοίγεται και συνδέεται. Συνήθως ένα παιδί στο φάσμα παρουσιάζει δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες και έλλειψη διάθεσης επικοινωνίας. Στην αλληλεπίδραση με τη «Μαργαρίτα» φάνηκε ότι υπήρχε ένα άνοιγμα από την πλευρά του παιδιού. Αυτό μπορεί να το αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός εργαλειακά ως γέφυρα για να υλοποιήσει το μάθημά του και να ξεπεράσει τα εμπόδια που μπορεί να αντιμετώπιζε.»

H “Epistimey” έχει παρόμοιες λειτουργίες και στόχους με το «ΝΑΟ» και μάλιστα, ο κ. Φαχαντίδης απευθύνει κάλεσμα σε όποιο σχολείο ενδιαφέρεται να «καλέσει» αυτά τα ρομποτάκια σε κάποιο μάθημά του:

«Μέσα στο Φεβρουάριο σχεδιάζουμε να κάνουμε εξ αποστάσεως εφαρμογές του ρομπότ και καλούμε όποιο σχολείο ενδιαφέρεται να τους “επισκεφθεί” εξ αποστάσεως είτε το ΝΑΟ είτε η Epistimey και να κάνουν κάποιο μάθημα μαζί να επικοινωνήσει μαζί μας και θα κανονίσουμε το ραντεβού για να συμμετέχουν τα ρομποτάκια στο μάθημα. Απευθυνόμαστε και σε δημοτικά και σε γυμνάσια αλλά και σε λύκεια εφόσον το επιθυμούν.»

Τα ενδιαφερόμενα σχολεία μπορούν να επικοινωνήσουν με το "Εργαστήριο LIRES" στο email lires.lab@uom.edu.gr