Της Άννας Μίχου, προέδρου της Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος ΤΕΕ/ΤΚΜ

Οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης ζουν σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από:

• Έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση, για την οποία η χώρα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
• Ανεπαρκή διαχείριση αποβλήτων, αδύναμες υποδομές ανακύκλωσης και υπερεπάρκεια παράνομων χωματερών, ακόμη και μέσα στον αστικό ιστό.
• Πυκνότατο δομημένο περιβάλλον και εκτεταμένες επιφάνειες τσιμέντου και ασφάλτου, που ανεβάζουν σημαντικά την θερμοκρασία στο Πολεοδομικό Συγκρότημα και δημιουργούν κατακόρυφη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας για ψύξη.
• Έλλειψη ελεύθερων χώρων και πρασίνου, καταστροφή της βιοποικιλότητας, μεγέθυνση της τρωτότητας της πόλης έναντι των ακραίων καιρικών φαινομένων και φυσικών καταστροφών.

Όλα τα παραπάνω υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής, απειλούν την δημόσια υγεία, καταστρέφουν τους φυσικούς πόρους, υποδαυλίζουν το μέλλον.

Τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η πρόσβαση σε τροφή και νερό, η στέγαση και η ασφάλεια, απειλούνται ευθέως από την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις άμεσες φυσικές επιπτώσεις της.

Έχουν ήδη περάσει επτά χρόνια από την συμφωνία του Παρισιού, όπου αποφασίστηκε η συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1.5^ο C, όμως:

• Η έκθεση του ΟΗΕ για το περιβάλλον το 2022 επισημαίνει ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι πλέον υψηλότερες από το 2015 στα περισσότερα κράτη που δεσμεύτηκαν στην συμφωνία.
• Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος στην έκθεση «Υγιές περιβάλλον, υγιείς ζωές» ισχυρίζεται ότι ένας στους οκτώ θανάτους στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί σε κακή ποιότητα του περιβάλλοντος.
• Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την αλλαγή του κλίματος του ΟΗΕ, η κλιματική αλλαγή στην Μεσόγειο, συνεπώς και στην Ελλάδα, ακόμη και με το αισιόδοξο σενάριο της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1.5^ο C, θα επιφέρει αύξηση των ετήσιων δασικών εκτάσεων που καίγονται κατά 41%, αύξηση των ακραίων καυσώνων που κανονικά εμφανίζονται μία φορά στα είκοσι χρόνια κατά 173% και αύξηση των ραγδαίων βροχοπτώσεων κατά 10%

Σύμφωνα με την περιβαλλοντική αξιολόγηση της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ:

• Εξακολουθούν να καταγράφονται στις αστικές περιοχές ατμοσφαιρικοί ρύποι που υπερβαίνουν τα όρια.
• Παρατηρείται αύξηση της χρήσης λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και υδάτινων πόρων στη γεωργία.
• Σε πολλά αστικά κέντρα και τουριστικές περιοχές δεν διασφαλίζεται κατάλληλη επεξεργασία των λυμάτων.

Οι παγκόσμιες προκλήσεις υποχρεώνουν σε άμεση αλλαγή αντιλήψεων για την ανάπτυξη, τρόπων σχεδιασμού, παραγωγής, συνηθειών. Οι τοπικές συνθήκες επιβάλλουν όχι μόνο να εφαρμόσουμε επειγόντως ειδικά μέτρα, πχ για το κυκλοφοριακό ή την ενεργειακή φτώχεια, αλλά παράλληλα να διασφαλίζουμε ελεύθερους χώρους, διαδρόμους αερισμού και περιβαλλοντικές υποδομές. Επιβάλλουν, πρωτίστως, να αποφασίζουμε κάθε μεγάλη ή μικρή παρέμβαση στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης μέσα από την οπτική της κλιματικής κρίσης. Εμβληματικά έργα όπως η ανάπλαση της ΔΕΘ, η ενοποίηση του παραλιακού μετώπου, η πλατεία Ελευθερίας, η ανάπλαση της Τούμπας, οφείλουν να σχεδιάζονται με γνώμονα την ανθεκτικότητα και την βιωσιμότητα της πόλης.

Τα διλήμματα και οι συγκρούσεις μεταξύ του άμεσου οικονομικού κόστους, των εύκολων επιλογών και των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στον δημόσιο χώρο και στην καθημερινή δραστηριότητα μπορούν να έχουν μια και μοναδική απάντηση. Το συλλογικό κοινωνικό όφελος εξυπηρετείται μέσα από το πρίσμα της διατήρησης της υγείας του πλανήτη, ενώ το ατομικό και επαγγελματικό συμφέρον δεν μπορεί παρά να συμβαδίζει.

Φαίνεται όμως, όπως επισημαίνει η έκθεση του ΟΗΕ, ότι η πρόοδος είναι «θλιβερά ανεπαρκής».