Ασπίδα για την προστασία των εδαφών και την εξασφάλιση της γονιμότητας τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υψώνουν 28 φορείς από εννέα κοινοτικές χώρες και την Ελβετία και με...όχημα το έργο «Waste4Soil», προϋπολογισμού 7 εκατ. ευρώ, αναλαμβάνοντας από κοινού τη δέσμευση να αναπτύξουν τα εργαλεία και τις μεθόδους, που τελικά θα διασφαλίσουν το μέλλον του πρωτογενούς τομέα και άρα της τροφής για τον άνθρωπο.

Αυτό επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ερευνητής Β' του Ινστιτούτου Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων (ΙΔΕΠ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), χημικός μηχανικός, Δρ. Κυριάκος Πανόπουλος, συντονιστής του έργου «Waste4Soil», που αφορά τη μετατροπή απορριμμάτων τροφίμων σε βιώσιμα εδαφοβελτιωτικά υλικά για τη καλύτερη υγεία του εδάφους και τη βελτίωση της παραγωγής τροφίμων.

Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι 60-70% του εδάφους «δεν είναι υγιές», σημειώνει ο ίδιος, ενώ διευκρινίζεται ότι ο μέσος όρος των καλλιεργούμενων εκτάσεων στις χώρες της ΕΕ διαμορφώνεται στο 39,1%, με βάση τα στοιχεία που γνωστοποιούνται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2021 και τα οποία αναμένεται να επικαιροποιηθούν τον Ιούνιο του 2024.

«Στην Ελλάδα οι αγροτικές καλλιέργειες κατέχουν το 50% της γης, ωστόσο λόγω της υποβάθμισης της ποιότητας του εδάφους (π.χ. ερημοποίηση, διάβρωση, αστικοποίηση) το ποσοστό αυτό ενδέχεται να μειωθεί στο μέλλον», υπογραμμίζει ο ίδιος και προσθέτει, ότι «το πρόβλημα στην Ελλάδα δεν είναι μόνο η ερημοποίηση, αλλά και η αστικοποίηση (μεγάλο ρόλο σε αυτό παίζει και ο τουρισμός)καθώς και η διάβρωση των εδαφών (π.χ. από πλημμύρες)».

Το σήμα για την έναρξη του «Waste4Soil» δόθηκε από τη Θεσσαλονίκη

Το σήμα για την έναρξη των εργασιών του Waste4Soil, δόθηκε από τη Θεσσαλονίκη και τις εγκαταστάσεις του ΕΚΕΤΑ. Όπως τονίστηκε το πρόγραμμα έχει διάρκεια έως και τις 31 Μαϊου του 2027 και χρηματοδοτείται από την ΕΕ και τη European research Executive Agency στο πλαίσιο του Horizon Europe.

Σκοπός του «Waste4Soil», είναι η ανάπτυξη 10 τεχνολογικών και μεθοδολογικών λύσεων για την ανακύκλωση οκτώ τύπων υπολειμμάτων επεξεργασίας τροφίμων (κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, δημητριακά, ελαιόλαδο, κρασί, φρούτα /λαχανικά και επεξεργασμένα τρόφιμα), σε τοπικά βιολογικής βάσης εδαφοβελτιωτικά, για την ενίσχυση της ποιότητας του εδάφους.

Ανταποκρινόμενοι πλήρως στις επιταγές της Ευρωπαϊκής Αποστολής «A Soil Deal for Europe», οι εταίροι του έργου Waste4Soil θα εγκαταστήσουν επτά ζωντανά εργαστήρια σε όλη την Ευρώπη (Ελλάδα, Φινλανδία, Ισπανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ιταλία και Σλοβενία), για να μελετήσουν την αξιοποίηση των υπολειμμάτων της επεξεργασίας τροφίμων ως εδαφοβελτιωτικά.

Τα ...Ζωντανά εργαστήρια (LL,Living Labs)

Τα ζωντανά εργαστήρια, σύμφωνα με τον κ. Πανόπουλο, είναι δίκτυα συνεργασίας μεταξύ ερευνητών από το χώρο τον ακαδημαϊκό και της έρευνας, αγροτών, διαχειριστών γης, τεχνικών εταιριών, βιομηχανιών τροφίμων, οργανισμών διαχείρισης απορριμάτων και πολιτών, για τη μεταφορά τεχνικών και τεχνολογιών και τη δημιουργία καινοτόμων λύσεων, από διάφορα επίπεδα τεχνολογικής ετοιμότητας (λιγότερο ή περισσότερο ώριμες τεχνολογίες), από το εργαστήριο και το ερευνητικό επίπεδο, στο πραγματικό περιβάλλον και σε πραγματική κλίμακα και συνθήκες (εφαρμογή στο χωράφι).

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Πανόπουλο, το ελληνικό ζωντανό εργαστήριο είναι το ΕΚΕΤΑ και ο καθορισμός των επιμέρους στοιχείων του LL θα γίνει στους πρώτους μήνες της υλοποίησης του έργου. «Το ελληνικό LL θα εστιάσει στην αξιοποίηση των υπολειμμάτων που προκύπτουν από εργοστάσια παραγωγής βιοαερίου τα οποία επεξεργάζονται, με διεργασίες αναερόβιας χώνευσης, απορρίψεις προϊόντων και παραπροϊόντων γάλακτος και άρτου, φρούτων ή λαχανικών», σημείωσε ο κ. Πανόπουλος.

Από την επεξεργασία των προαναφερόμενων θα προκύψουν εδαφοβελτιωτικά, που είναι υλικά τα οποία έχουν τα απαραίτητα και κατάλληλα συστατικά (π.χ. οργανικό άνθρακα και θρεπτικά) για τη βελτίωση της σύστασης και της δομής του εδάφους, ώστε να μπορεί να κρατήσει την απαραίτητη υγρασία και να μη χάνει τα θρεπτικά στοιχεία. «Τα εδαφοπβελτιωτικά υλικά αναμιγνύονται με τα ανώτερα στρώματα του εδάφους και προσφέρουν το κατάλληλο υπόστρωμα για υγιείς και αποδοτικές καλλιέργειες», σημείωσε ο ίδιος και πρόσθεσε ότι «η επισταμένη παρακολούθηση της ποιότητας και των χαρακτηριστικών του εδάφους καθοδηγούν την εφαρμογή των εδαφοβελτιωτικών».

Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρηματολογώντας για την σπουδαιότητα των ζωντανών εργαστηρίων, ο κ. Πανόπουλος επισήμανε ότι μέσω αυτών θα προκύψουν «οι πολυπόθητες τεχνολογικές λύσεις άμεσα προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις των χρηστών (αγρότες, βιομηχανίες τροφίμων, διαχειριστές απορριμμάτων), οι οποίες θα μπορέσουν να υλοποιηθούν άμεσα, με γνώμονα τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας των εδαφών».

Ποιοι είναι οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Αποστολής «A Soil Deal for Europe»

Η υλοποίηση του «Waste4Soil», σύμφωνα με τον κ. Πανόπουλο, απαντά στους βασικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Αποστολής «A Soil Deal for Europe» που έχει ως στόχο την εξυγίανση των αγροτικών και αστικών εδαφών της Ευρώπης μέχρι το 2030 μέσω της δημιουργίας 100 ζωντανών εργαστηρίων (living labs), καθώς και «έργων - φάρων» (lighthouse projects / ανάδειξη καλών πρακτικών).

Όπως αναφέρεται και στη περιγραφή της δράσης της ΕΕ «A Soil Deal for Europe», τo έδαφος είναι ένας ευαίσθητος πόρος που χρειάζεται να διαχειριστεί κανείς προσεχτικά και να προφυλαχθεί για τις μελλοντικές γενιές. Ένα εκατοστό εδάφους μπορεί να πάρει εκατοντάδες χρόνια να σχηματιστεί, αλλά μπορεί να χαθεί απλά σε μία καταιγίδα ή ένα βιομηχανικό ατύχημα.

Μέσω αυτής της Ευρωπαϊκής δράσης, η μετάβαση προς ένα πιο υγιές έδαφος, σχεδιάστηκε να προσεγγιστεί μέσω της δημιουργίας ενός δικτύου από ζωντανά εργαστήρια (Living Labs), τα οποία θα πλαισιώνονται από ερευνητές, αγρότες, δασολόγους, μηχανικούς, διαχειριστές γης και φυσικά πολίτες, ώστε όλοι σαν μια γροθιά να συνδημιουργήσουν και να εφαρμόσουν καινοτομίες για το έδαφος και την διασφάλιση της καλής τους ποιότητας.

H Ευρωπαϊκή Αποστολή για το έδαφος (Mission Soil Deal for Europe), έχει ορίσει ως στόχο, για τον περιορισμό της υποβάθμισης των εδαφών, τη δημιουργία 100 ζωντανών εργαστηρίων, με κοινούς στόχους την αντιμετώπιση της ερημοποίησης, τη διατήρηση της οργανικής ύλης στο έδαφος, την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης εδαφών σε αστικά περιβάλλοντα και τη μείωση της ρύπανσης του εδάφους και την επαναφορά του εδάφους σε υγιή κατάσταση.

Στους στόχους της ευρωπαϊκής αποστολής συγκαταλέγονται η αποτροπή διάβρωσης εδαφών, η βελτίωση της δομής του εδάφους και της βιοποικιλότητας, η μείωση του αποτυπώματος άνθρακα των εδαφών και η βελτίωση της εκπαίδευσης της κοινωνίας γύρω από τα θέματα που αφορούν στο έδαφος και το πόσο σημαντικό είναι για τον άνθρωπο η διατήρηση ενός υγιούς εδάφους.