Για να σχεδιάσει το ταξίδι του από τη Θεσσαλονίκη προς μια άλλη ελληνική πόλη ή νησί, ο Δημήτρης χρειάζεται περίπου έναν μήνα. Όχι για να διαλέξει το ξενοδοχείο ή το εστιατόριο «για το οποίο μιλούν όλοι» είτε το πιο ωραία διακοσμημένο διαμέρισμα AirBNB, αλλά για να βεβαιωθεί για κάποια αυτονόητα πράγματα: ότι θα μπορεί να χρησιμοποιήσει το μέσο μεταφοράς που τον βολεύει, να γευτεί το πρωινό του ξενοδοχείου για το οποίο έχει προπληρώσει και να έχει πρόσβαση στο κρεβάτι του δωματίου του ή ακόμα και στην τουαλέτα. Ο Δημήτρης Αντωνίου κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο εδώ και περίπου δύο δεκαετίες, από το 2006, όταν ήταν μαθητής λυκείου, και μετά από επανειλημμένες δυσάρεστες εκπλήξεις στα ταξίδια του, έχει λάβει πλέον τα μέτρα του, ώστε να είναι βέβαιος ότι το κατάλυμα στο οποίο θα μείνει κατά τις διακοπές του ή σε ένα επαγγελματικό ταξίδι πληροί όντως τις προδιαγραφές προσβασιμότητας.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, πλέον ζητάει από το προσωπικό του ξενοδοχείου ή τον ιδιοκτήτη του διαμερίσματος βραχυχρόνιας μίσθωσης φωτογραφίες των χώρων του καταλύματος, αλλά και τις διαστάσεις τους μετρημένες με μεζούρα ή αν έχει κάποιον γνωστό ή γνωστή στην περιοχή τού ζητάει να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την κατάσταση, ώστε να μην βρεθεί στη θέση να φτάσει σε έναν προορισμό και να μην έχει πρόσβαση σε βασικές υποδομές ή στις υπηρεσίες, για τις οποίες έχει πληρώσει.

«Οι μετακινήσεις με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι από μόνες τους ένα τεράστιο πρόβλημα στην Ελλάδα, όταν κινείσαι με αμαξίδιο. Είτε γιατί τα αναβατόρια και οι ανελκυστήρες στους χώρους των σταθμών των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς πολύ συχνά δεν λειτουργούν είτε γιατί τα οχήματα δεν διαθέτουν όλα ράμπες είτε για άλλους λόγους. Όμως, και το ίδιο το κατάλυμα είναι μεγάλο άγχος. Για παράδειγμα, πολύ συχνά οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων AirBNB ορίζουν μόνοι τους τι θεωρούν προσβάσιμο. Μπορεί να θεωρούν το κατάλυμα προσβάσιμο επειδή έχει ασανσέρ και όταν φτάσεις εκεί να διαπιστώσεις ότι το αμαξίδιο δεν χωράει να μπει στον ανελκυστήρα. Ή να μην μπορείς καν να φτάσεις και να ξαπλώσεις στο κρεβάτι σου, γιατί δεν υπάρχει χώρος για ελιγμούς του αμαξιδίου. Αντίστοιχα, σε ξενοδοχεία μού έχει συμβεί να υπάρχει ράμπα αλλά να μην μπορώ να τη χρησιμοποιήσω, γιατί η κλίση είναι πολύ απότομη. Έχει ακόμα συμβεί, η είσοδος του καταλύματος να είναι μεν προσβάσιμη, αλλά να μην υπάρχει τρόπος να φτάσω στην αίθουσα του πρωινού για να πάρω ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους και όχι στο δωμάτιό μου το πρωινό, για το οποίο έχω πληρώσει. Ή ακόμα να μην μπορώ να έχω πρόσβαση στην τουαλέτα του δωματίου μου, γιατί η πόρτα της είναι πολύ στενή», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δημήτρης Αντωνίου και προσθέτει πως, χωρίς να έχει επίσημα στατιστικά στοιχεία, από την εμπειρία του, εκτιμά πως λιγότερο από το 10% των ξενοδοχείων στην Ελλάδα είναι όντως προσβάσιμα κι αυτά είναι συνήθως μονάδες των υψηλότερων κατηγοριών, με υψηλό κόστος διαμονής. «Ξενοδοχείο 100% προσβάσιμο σε όλους τους χώρους του δεν έχω εντοπίσει ακόμα» συμπληρώνει.

Κατά τον Δημήτρη Αντωνίου, όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν δύσκολο για ένα άτομο με αμαξίδιο να ταξιδεύει μόνο του, τη στιγμή που αυτό θα ήταν απόλυτα εφικτό αν τα μέσα μαζικής μεταφοράς λειτουργούσαν καλύτερα και τα καταλύματα είχαν προσβάσιμες υποδομές («μια σωστά σχεδιασμένη ράμπα στη θέση δύο σκαλοπατιών δεν στοιχίζει ακριβά»). Γι' αυτό απαιτείται αφενός στενότερη εποπτεία της εφαρμογής της νομοθεσίας περί προσβασιμότητας από την Πολιτεία και αφετέρου οι ίδιοι οι επιχειρηματίες του χώρου να εξετάσουν την επένδυση σε τέτοιες υποδομές, αν όχι με κοινωνικούς ακόμα και με καθαρά επιχειρηματικούς όρους. «Οι άνθρωποι με αναπηρία δεν ταξιδεύουν μόνοι τους, ταξιδεύουν με την παρέα τους, άτομα που είτε έχουν αναπηρία είτε όχι. Άρα, το ξενοδοχείο που δεν είναι προσβάσιμο, δεν χάνει έναν φιλοξενούμενο μόνο, χάνει όλη την παρέα του μαζί. Η απόσβεση τέτοιων επενδύσεων, που μάλιστα δεν απαιτούν πολλά χρήματα, είναι πολύ γρήγορη» σημειώνει ο Δημήτρης (σ.σ. η αγορά του προσβάσιμου τουρισμού ουδόλως μικρή είναι, αφού πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ή περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού και ίσο ποσοστό εκείνου της ΕΕ, έχουν κάποια μορφή αναπηρίας).

Μέτριο το επίπεδο προσβασιμότητας ατόμων με αναπηρία στις τουριστικές επιχειρήσεις πέντε περιοχών της Β. Ελλάδας

Μέτριο εμφανίζεται το επίπεδο των υποδομών προσβασιμότητας Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) στις τουριστικές επιχειρήσεις πέντε περιφερειακών ενοτήτων της βόρειας Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Σέρρες, Πέλλα και Φλώρινα), σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου «ΑLTER TRIP» του προγράμματος INTERREG IPA CBC Ελλάδας- Βόρειας Μακεδονίας 2014-2020. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις του κλάδου (φιλοξενία, εστίαση, αθλήματα και αναψυχή) εμφανίζονται πρόθυμες να επενδύσουν στις μονάδες τους για την ευκολότερη πρόσβαση των ΑμεΑ σε αυτές, αλλά και να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους πάνω σε θέματα προσβασιμότητας, σύμφωνα με την έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 524 τουριστικών επιχεριήσεων στους πέντε νομούς και επιπλέον βασίστηκε σε ερωτηματολόγιο που απάντησαν 134 εξ αυτών. Τα παραπάνω επισήμανε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ Δημήτρης Κουρκουρίδης, εκ μέρους του Ινστιτούτου Επιχειρηματικών και Εκθεσιακών Ερευνών και Ανάπτυξης, που πραγματοποίησε την έρευνα.

Κατά τον δρα Κουρκουρίδη, σχεδόν οκτώ στις δέκα επιχειρήσεις (77%) των πέντε περιοχών σπανίως χρειάζεται να εξυπηρετήσουν κάποιο άτομο με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα (π.χ., ανθρώπους με πατερίτσες), έναντι περίπου δύο στις δέκα (17%), που το κάνουν συχνά. Πάνω από τις μισές τουριστικές επιχειρήσεις του δείγματος (ποσοστό 51%) διαθέτουν προσβάσιμη είσοδο, υπό την έννοια της ύπαρξης ράμπας για τα αναπηρικά αμαξίδια, ενώ το 6% έχει προβλέψει κάποιον άλλον τρόπο, για να διευκολύνει τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Στο 66% των επιχειρήσεων υπάρχει η δυνατότητα ελεύθερης κίνησης ενός αναπηρικού αμαξιδίου. Πάντως, όπως επισημαίνει ο δρ Κουρκουρίδης, επικαλούμενος και την εμπειρία από άλλες ξενοδοχειακές μονάδες, ακόμα και όταν υπάρχουν κάποιες υποδομές προσβασιμότητας, αυτό δεν σημαίνει υποχρεωτικά πως η επιχείρηση είναι προσβάσιμη και ότι ένα άτομο με αναπηρία μπορεί να κινηθεί αυτόνομα στους χώρους της.

Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει ράμπα που οδηγεί μέχρι και τον ανελκυστήρα, αλλά τα κουμπιά του ασανσέρ να βρίσκονται σε ύψος που δεν μπορεί να τα προσεγγίσει ένας άνθρωπος σε αναπηρικό αμαξίδιο ή ενώ η είσοδος ενός εστιατορίου να είναι προσβάσιμη, το ύψος του τραπεζιού ή των καθισμάτων του να μην είναι τα ιδανικά. Επιπλέον, σε πολλά καφέ και εστιατόρια, τα τραπεζοκαθίσματα είναι τοποθετημένα τόσο «πυκνά», ώστε ένα αμαξίδιο δεν μπορεί να κινηθεί ανάμεσά τους. Πέραν του φαινομένου των προσβάσιμων, αλλά τελικά μη προσβάσιμων -σε ορισμένες περιπτώσεις- υποδομών, πολλές είναι οι επιχειρήσεις που εξαιρούνται από τις προβλέψεις της νομοθεσίας για την προσβασιμότητα: για παράδειγμα, καταστήματα εστίασης εμβαδού κάτω των 100 τετραγωνικών μέτρων δεν υποχρεούνται να έχουν τουαλέτα για ΑμεΑ, λέει ο δρ Κουρκουρίδης, ενώ πολλές φορές ακόμα και οι υπόχρεοι δεν γνωρίζουν τη νομοθεσία (το 64% των ερωτηθέντων απάντησε πως δεν γνωρίζει τι προβλέπει ο νόμος για την προσβασιμότητα). Κι επειδή αναπηρία δεν είναι μόνο η μειωμένη κινητικότητα, ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι πάνω από τις μισές επιχειρήσεις (51%) δεν γνωρίζουν αν ...το ίδιο το σάιτ της επιχείρισής τους είναι προσβάσιμο, π.χ., σε άτομα με προβλήματα όρασης.

Ωστόσο, ενδιαφέρον παρουσιάζει, κατά τον δρα Κουρκουρίδη, το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες θέλουν να επενδύσουν στην προσβασιμότητα: το 26% «πολύ», το 14% «πάρα πολύ» και το 34% «μετρίως», ενώ η επιθυμία για εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα προσβασιμότητας είναι επίσης αυξημένη, με το 69% των ερωτηθέντων να δηλώνουν ότι θέλουν να εκπαιδεύσουν το ανθρώπινο δυναμικό τους (σήμερα, το επίπεδο γνώσης του προσωπικού των τουριστικών επιχειρήσεων για το θέμα είναι μέτρια σε ποσοστό 40%, πολύ καλή 26%, λίγο καλή 17%, καθόλου καλή 14% ή εξαιρετική 3%)._