Στις 11 Απριλίου του 1973 αναγγέλθηκε η ίδρυση του Τμήματος Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Όπως φράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, προέκυψε ουσιαστικά από τη διχοτόμηση του Τμήματος Φυσιογνωσίας, στα Τμήματα Βιολογίας και Γεωλογίας και λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 1973-1974. Φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια στην προαγωγή των βιολογικών επιστημών καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων, από τη Γενετική, την Αναπτυξιακή και Μοριακή Βιολογία, την Οικολογία και τη Βιολογία Διατήρησης ως τη Ζωολογία και τη Βοτανική.

«Στην επιστήμη της Βιολογίας συντελέστηκε μία έκρηξη και στον προηγούμενο και στον αιώνα που διανύουμε, μετά το 1953 και την περιγραφή της διπλής έλικας του DNA, με απίστευτη παραγωγή εργασιών. Εμείς έπρεπε να παρακολουθούμε τις εργασίες και να τις μεταδίδουμε στους φοιτητές» τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Θεόδωρος Αμπατζόπουλος, ο οποίος άρχισε τις σπουδές του κατά την τρίτη χρονιά αυτόνομης λειτουργίας του Τμήματος Βιολογίας και από το 1990 ασκεί διδακτικό και ερευνητικό έργο. «Δημιουργήθηκαν πάρα πολλά καινούρια μαθήματα, τα οποία συνδέονται με τα πρόσφατα επιτεύγματα και στόχος μας ήταν να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μία κατάσταση εφαρμογών πάνω σε αυτές τις μεθοδολογίες, οι οποίες ήρθαν από το εξωτερικό και αναπτύχθηκαν και εδώ με μεγάλη επιτυχία» εξήγησε.

Σημαντικός σταθμός στην πορεία του Τμήματος, σύμφωνα με τον κ. Αμπατζόπουλο, ήταν η εισαγωγή της Εξελικτικής Βιολογίας ως μαθήματος κορμού στο πρόγραμμα σπουδών από τον αείμνηστο καθηγητή Κωνσταντίνο Καστρίτση, ο οποίος είχε έρθει από την Αμερική. Η Ζωολογία, η Βοτανική, η Γενετική, η Βιοχημεία, η Συστηματική Βοτανική είχαν αρχίσει τότε να χρησιμοποιούν την Εξελικτική Βιολογία σαν ένα καινοτόμο τότε, εργαλείο. Αναφερόμενος στον κλάδο της Μοριακής Βιολογίας, της Μοριακής Εξέλιξης, της Μοριακής Γενετικής, ο ίδιος τους χαρακτήρισε ως αιχμή του δόρατος για τις καινούριες αναζητήσεις. Σήμερα πια, όπως επισήμανε, οι σπουδές και οι ερευνητικές δραστηριότητες στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ είναι εστιασμένες στον κλασικό κλάδο και στις εφαρμογές σε άλλες επιστήμες.

«Ο Βιολόγος, πρέπει να ξέρει τι σημαίνει βιοποικιλότητα και να ταυτοποιεί διαφορετικά είδη και προτάσεις ζωής. Εμείς θεωρούμε ότι κάθε άτομο, κάθε είδος, κάθε πληθυσμός είναι μία καινούρια πρόταση. Υπάρχουν άπειρα είδη, τα οποία δεν έχουν ταυτοποιηθεί» υπογράμμισε ο κ. Αμπατζόπουλος. «Οι έρευνες επικεντρώνονται στην ταυτοποίηση της βιοπικιλότητας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πεδίο πολύ σημαντικό γιατί υπάρχει κίνδυνος να φτάσουμε τον πλανήτη σε μια κατάσταση που να είναι αφιλόξενος πλέον για τα είδη τα οποία δημιουργήθηκαν εδώ και εκατομμύρια χρόνια», συμπλήρωσε.

Οι εφαρμογές της Βιολογίας σε κλάδους της Ιατρικής που θα οδηγήσουν σε εξατομικευμένη ιατρική προσέγγιση είναι ένα πεδίο, στο οποίο δίνεται επίσης ιδιαίτερη βαρύτητα στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ. «Το κάθε άτομο είναι διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο υπάρχει, το όνειρό μας να είναι να μπορέσουμε να φθάσουμε στο σημείο στο οποίο θα γνωρίζαμε όλο το γονιδίωμα ενός ανθρώπου για να δώσουμε τα κατάλληλα φάρμακα, τα οποία θα ήταν απόλυτα χρήσιμα για εκείνο» τόνισε ο κ. Αμπατζόπουλος.

Με τις εφαρμογές της Βιολογίας σε επιστήμες και κλάδους της ιατρικής θα μπορούσαν να εξεταστούν καταστάσεις όπως η τάση, η επιρρέπεια που έχει κάποιος για νεοπλασίες, καρκινογενέσεις. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να βλέπεις από το γονιδίωμα, αν κάποιος έχει κάποια πρωτο-ογκογονίδια, τα οποία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αργότερα σημαντικό πρόβλημα» πρόσθεσε.

Αναφερόμενος στην Εξωβιολογία, ο κ. Αμπατζόπουλος εκτίμησε ότι η αναζήτηση ύπαρξης ζωής σε πλανήτες ακόμη και στο Μεσοδιάστημα προς το παρόν δεν έχει οδηγήσει σε ενθαρρυντικά στοιχεία και παρατήρησε ότι απαιτεί τεράστια κονδύλια.

Γνωριμία με το Τμήμα Βιολογίας - DNA Day

Εδώ και πάνω από 10 χρόνια, το Τμήμα Βιολογίας διοργανώνει τη DNA Day με αφορμή τον εορτασμό - στις 25 Απριλίου - της ανακάλυψης της διπλής έλικας του DNA (1953) και της ολοκλήρωσης της χαρτογράφησης του γονιδιώματος του ανθρώπου (2003) και δέχεται επισκέψεις σχολείων. Οι μαθητές ξεναγούνται στους χώρους του Τμήματος, εργάζονται στα εργαστήριά του, ανακαλύπτουν τους δρόμους του DNA, της γενετικής και της ζωής ενώ έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν την επιστήμη της Βιολογίας με διαδραστικό τρόπο, από κοντά.

Απαντώντας στην ερώτηση αν η κοινωνία μπορεί να κατανοήσει το έργο που συντελείται στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ, ο κ. Αμπατζόπουλος επισήμανε ότι «οι επιστήμες, οι διαφορετικοί κλάδοι έχουν εξειδικευθεί τόσο πολύ που τελικά οι επιστήμονες αποκτούν μια τελείως διαφορετική γνώση και γλώσσα και απομονώνονται απ' όλους τους υπόλοιπους».

Επιπλέον εξέφρασε το παράπονο ότι επί 50 χρόνια η Πολιτεία δεν φρόντισε να εξασφαλίσει επαγγελματικά δικαιώματα στους Βιολόγους. «Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχουν κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα. Οι Βιολόγοι εργάζονται σε πάρα πολλούς τομείς, έχουν πετύχει πάρα πολλά και όμως δεν έχουν κατοχυρώσει επαγγελματικά δικαιώματα με αποτέλεσμα να χρειάζονται οπωσδήποτε κάποιες άλλες ειδικότητες, κυρίως της Ιατρικής για να επιβεβαιώνουν την πιστότητα, των αποτελεσμάτων των αναλύσεων. Είναι ένα μεγάλο παράπονο, το κράτος ίδρυσε ένα Τμήμα και δεν έχει κατοχυρώσει τα επαγγελματικά δικαιώματα στους χιλιάδες φοιτητές που έχουν αποφοιτήσει.

Το φθινόπωρο εκδήλωση και έκθεση με θέμα «Βιολογία και Τέχνες»

Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυσή του, το Τμήμα Βιολογίας προγραμματίζει σειρά εκδηλώσεων με πρώτη την επετειακή ημερίδα «Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ: Μισός Αιώνας Εξελικτικής Βιολογίας» που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Απριλίου με προσκεκλημένους ομιλητές πανεπιστημιακούς από άλλα Τμήματα και Σχολές του ΑΠΘ. «Το Τμήμα στο πλαίσιο της προσπάθειας να είναι όσο το δυνατόν πιο εξωστρεφές όλα αυτά τα χρόνια, -άλλοτε το πετύχαμε, άλλοτε όχι - αποφάσισε να διοργανώσει σειρά εκδηλώσεων και στην πρώτη επετειακή ημερίδα κάλεσε καταξιωμένους επιστήμονες από άλλα Τμήματα και Σχολές» τόνισε ο κ. Αμπατζόπουλος.

«Θεωρήσαμε ομόφωνα στην οργανωτική επιτροπή, στην οποία είχα τον συντονισμό ότι «είναι καλύτερο να αφήνεις τους άλλους να μιλούν για σένα παρά να παρουσιάζεις τον εαυτό σου». Έτσι λοιπόν, οι προσκεκλημένοι ομιλητές σε αυτή την εκδήλωση χρησιμοποίησαν καθαρά την Εξελικτική Βιολογία σαν εργαλείο, καθώς την χρησιμοποιούν στις αναζητήσεις τους και την έχουν αναδείξει γενικά σαν σημαντικό παράγοντα που μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην επίλυση προβλημάτων ή να δώσει απαντήσεις που με τη σειρά τους ανοίγουν νέους ορίζοντες στην επιστημονική σκέψη και έρευνα» σημείωσε.

Στην επετειακή ημερίδα ο καθηγητής της Σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Φίλιππος Αραβανόπουλος, παρουσίασε θέματα που αφορούν τη βελτίωση των καλλιεργούμενων κυρίως φυτών, αλλά και το πώς τέτοιες πρακτικές θα μπορούσαν να επηρεάσουν ή να επηρεαστούν από την κλιματική αλλαγή.

Ο καθηγητής του Τμήματος Νομικής του ΑΠΘ Άγγελος Κορνηλάκης αναφέρθηκε στην Εξελικτική Βιολογία, τη Συνεργατικότητα και τη Διανεμητική Δικαιοσύνη και ο καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ Χρήστος Ουζούνης περιέγραψε τη σχέση ή συνέργεια που αναπτύχθηκε μεταξύ της Εξελικτικής βιολογίας και της Επιστήμης των Υπολογιστών.

«Δημιουργήθηκε ένας καινούριος κλάδος από τη συγχώνευση ή τη συνέργεια των δύο κλάδων, ένας νέος επιστημονικός κλάδος, ο οποίος ονομάζεται Βιοπληροφορική ή Υπολογιστική Βιολογία. Ο συγκεκριμένος κλάδος εξετάζει κυρίως τις εφαρμογές της Βιοπληροφορικής, δηλαδή των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Βιολογία, κυρίως για την αποκρυπτογράφηση, ταυτοποίηση, εμφάνιση, καταγωγή των ειδών που είναι πάρα πολύ σημαντικοί πυλώνες καθώς βρίσκονται στις απόλυτες προτεραιότητες της εξέλιξή της ως επιστήμης» ανέφερε ο καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ.

Η κορυφαία εκδήλωση για τον εορτασμό των 50 χρόνων του Τμήματος Βιολογίας αναμένεται να πραγματοποιηθεί στα τέλη Νοεμβρίου ή στις αρχές Δεκεμβρίου. Νωρίτερα το φθινόπωρο σχεδιάζεται εκδήλωση με θέμα "η Βιολογία στις Τέχνες" σε συνεργασία με τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ ενώ θα πραγματοποιηθεί και μία μεγάλη έκθεση με έργα φοιτητών και αποφοίτων στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου.