Η πτώση όλων των μεγάλων πόλεων του Αφγανιστάν, με αποκορύφωμα την Καμπούλ αιφνιδίασε τους πάντες. Όχι επειδή συνέβη -εξάλλου ήταν γνωστό ότι οι ΗΠΑ είχαν συνάψει συμφωνία με τους Ταλιμπάν κι ότι μέχρι το τέλος Αυγούστου τα αμερικανικά στρατεύματα θα αποχωρούσαν- αλλά λόγω της ταχύτητας με την οποία συνέβη.

Αμερικανοί αναλυτές εκτιμούσαν ότι οι Ταλιμπάν θα ανακτούσαν τον έλεγχο μέχρι το τέλος του 2021 και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είχε την ίδια ενημέρωση από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Κάποιοι ρίσκαραν και μία συγκεκριμένη πρόβλεψη. «Οι Ταλιμπάν θα μπορούσαν να επανακαταλάβουν την Καμπούλ στις 13 Νοεμβρίου, δηλαδή ακριβώς 20 χρόνια μετά την εκδίωξη τους από τις αμερικανικές δυνάμεις το 2001» έγραφε το Forbes στις 13 Αυγούστου, δύο ημέρες πριν την κατάληψη της Καμπούλ.

Όμως ο πρόεδρος Αφγανιστάν, Άσραφ Γάνι κυριολεκτικά «το ’σκασε», εγκαταλείποντας της χώρα του για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπου μετέβη. Ο ίδιος δήλωσε ότι έφυγε προκειμένου να αποτρέψει ένα αιματοκύλισμα, διέψευσε τις πληροφορίες ότι πήρε μεγάλα ποσά χρημάτων μαζί του, κατά την αναχώρησή του, και εμφανίστηκε πρόθυμος… να επιστρέψει.

Οι προθέσεις των Ταλιμπάν

Μια από τις πρώτες κινήσεις των Ταλιμπάν ήταν να κηρύξουν «αμνηστία» σε όλο το Αφγανιστάν, χωρίς να είναι σαφές ποιους ακριβώς αφορά. «Θα ήθελα να διαβεβαιώσω τη διεθνή κοινότητα ότι δεν θα βλάψουμε κανέναν. Δεν θέλουμε να έχουμε κανένα πρόβλημα με τη διεθνή κοινότητα» διαβεβαίωσε ο εκπρόσωπος της οργάνωσης, Ζαμπιουλάχ Μουτζαχίντ στην πρώτη συνέντευξη Τύπου των Ταλιμπάν υποστηρίζοντας ότι «δεν θα φιλοξενήσουμε ξένους μαχητές» όπως είχε συμβεί είκοσι χρόνια πριν με την Αλ Κάιντα.

Οι ισλαμιστές αντάρτες, αν και έκαναν σαφές ότι το καθεστώς στο Αφγανιστάν δεν θα είναι δημοκρατία αλλά ο νόμος της Σαρία, προσπάθησαν να εμφανιστούν πιο μετριοπαθείς σε σχέση με το παρελθόν. Διαβεβαίωσαν ότι «υπάρχει τεράστια διαφορά στους τομείς εμπειρίας, ωριμότητας και οράματος, σε σύγκριση με όσα ίσχυαν πριν από 20 χρόνια». Την περίοδο 1996-2001, οι Ταλιμπάν κυβέρνησαν με σκληρότητα και αυταρχισμό, πραγματοποιώντας δημόσιες εκτελέσεις και καταπιέζοντας βάναυσα τα δικαιώματα των γυναικών.

«Θα επιτρέψουμε στις γυναίκες να εργάζονται και να σπουδάζουν, εντός του πλαισίου μας. Οι γυναίκες θα είναι πολύ ενεργές μέσα στην κοινωνία μας», διαβεβαίωσε ο Μουτζαχίντ. Διαβεβαίωση που δεν έπεισε γυναίκες όπως η 27χρονη Ζαρίφα Γκαφάρι, η πρώτη και νεότερη εκλεγμένη δήμαρχος στο Αφγανιστάν. «Κάθομαι εδώ και περιμένω να έρθουν. Δεν υπάρχει κανείς να βοηθήσει εμένα ή την οικογένειά μου. Απλώς κάθομαι μαζί τους και με το σύζυγό μου. Και θα έρθουν για ανθρώπους σαν εμένα και θα με σκοτώσουν. Δεν μπορώ να αφήσω την οικογένειά μου. Έτσι κι αλλιώς, πού να πάω;» έγραψε. Ένα πολύ απλό παράδειγμα αλλά με ιδιαίτερη σημειολογία ήταν ο βανδαλισμός αφισών που απεικόνιζαν γυναίκες σε προσόψεις εμπορικών καταστημάτων και σε ινστιτούτο αισθητικής.

Ως προς τα ΜΜΕ οι Ταλιμπάν δεσμεύτηκαν για τη λειτουργία τους, εφόσον όμως δεν λειτουργούν εναντίον του καθεστώτος. Για όσους συνεργάστηκαν με τους αμερικάνους και την προηγούμενη κυβέρνηση, δήλωσαν ότι «κανείς δεν πρόκειται να τους χτυπήσει την πόρτα και να τους ρωτήσει για ποιον δούλευαν», ότι ακριβώς δηλαδή συνέβη στην πράξη.

Ξέσπασαν διαδηλώσεις

Και παρότι οι Ταλιμπάν διακήρυξαν ότι «θέλουμε να διασφαλίσουμε πως το Αφγανιστάν δεν θα είναι πλέον πεδίο μάχης και διενέξεων», την περασμένη Τετάρτη, στην πρώτη μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας από τότε που οι Ταλιμπάν κατέλαβαν τον έλεγχο της χώρας, που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Τζαλαλαμπάντ, τουλάχιστον τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν και περί τους δέκα τραυματίστηκαν.

Την επομένη, ημέρα εορτασμού της εθνικής ανεξαρτησίας του Αφγανιστάν από τους βρετανούς το 1919, οι διαδηλώσεις κατά των Ταλιμπάν εξαπλώθηκαν και σε άλλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης και της Καμπούλ. Σύμφωνα με μάρτυρα που επικαλείται το πρακτορείο Reuters υπήρξαν δεκάδες νεκροί από στρατιωτικά πυρά στην πόλη Ασανταμπάντ.

Οι διαδηλωτές εμφανίστηκαν κρατώντας την επίσημη σημαία του Αφγανιστάν και σχίζοντας την λευκή σημαία των Ταλιμπάν. Σε μια κίνηση με αντίστοιχο συμβολισμό, στην πόλη Μπαμιάν δεκάδες Ταλιμπάν ανατίναξαν το άγαλμα του θρυλικού ηγέτη των Σιιτών Αμπντού Μαζαρί, που είχε πολεμήσει εναντίον τους στον εμφύλιο πόλεμο τη δεκαετία του ’90.

Σύμφωνα με το Associated Press, αξιωματούχος του ΟΗΕ προειδοποίησε για τρομερές ελλείψεις σε τρόφιμα το επόμενο διάστημα. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις χορηγήσεις στο Αφγανιστάν εξαιτίας της αβεβαιότητας ως τη διακυβέρνηση της χώρας μετά την κατάληψή της από τους Ταλιμπάν, λόγω της έλλειψη σαφήνειας στη διεθνή κοινότητα ως προς την αναγνώριση της κυβέρνησης του Αφγανιστάν.

«Μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης, όλα θα είναι πιο ξεκάθαρα. Εργαζόμαστε σοβαρά για τον σχηματισμό κυβέρνησης και στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε τη νομοθεσία στον λαό» ανέφερε ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν στην πρώτη συνέντευξη τύπου. Τον σχηματισμό κυβέρνησης περιμένει και η διεθνής κοινότητα, που προς το παρόν παραμένει μουδιασμένη.

Μοχτάρ Ρεζάι

Πρόεδρος της Κοινότητας Αφγανών Μεταναστών και Προσφύγων

Οι Ταλιμπάν θα ολοκληρώσουν τη γενοκτονία της φυλής Χαζάρα

Ποιο συναίσθημα κυριαρχεί στην κοινότητα των Αφγανών στην Ελλάδα; «Φόβος, φόβος, φόβος. Και μια αίσθηση κενού. Δεν ξέρουμε τι μας γίνεται. Κανείς δεν ξέρει προς τα που πηγαίνει η χώρα» λέει ο Μοχτάρ Ρεζάι, πρόεδρος της Κοινότητας Αφγανών Μεταναστών και Προσφύγων στην Ελλάδα, αντιπρόεδρος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων και μέλος του δ.σ. του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών.

Όσοι είναι εκτός Αφγανιστάν ανησυχούν για τις οικογένειές τους, έχασαν την επικοινωνία και φοβούνται ότι τους έχουν πιάσει οι Ταλιμπάν. Όσοι δούλευαν στο στρατό, ήταν δημόσιοι υπάλληλοι, ήταν τεχνικοί και δούλευαν με Αμερικάνους φοβούνται για τη ζωή τους. «Παρότι οι Ταλιμπάν λένε ότι ‘δεν θα τους κάνουμε τίποτα’, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη προς το ψευτοκράτος. Εδώ και λίγες μέρες ψάχνουν σπίτι-σπίτι, για το ποιος ήταν τι. Ήδη πέντε δημοσιογράφοι αγνοούνται» λέει.

Δημοκρατία, έστω και εντός εισαγωγικών

Όπως λέει, μέσα σε ένα 24ωρο άλλαξε η εικόνα της χώρας. «Τα προηγούμενα είκοσι χρόνια υπήρχε, έστω και εντός εισαγωγικών, δημοκρατία. Οι Αμερικάνοι τον πρώτο καιρό ήταν στους δρόμους, μετά αποσύρθηκαν στα στρατόπεδα, σε εκπαιδεύσεις και μάχες. Εννοείται ότι όταν ένας ξένος έρχεται και δίνει εντολές στη χώρα σου δεν αισθάνεσαι καλά, αλλά κόσμος είχε κουραστεί από τον εμφύλιο και τους Ταλιμπάν και ήθελε να ηρεμήσει. Υπήρχε η ελπίδα για δημοκρατία και ελευθερία. Αλλά αυτό δεν κράτησε. Οι Αμερικάνοι κι ο πρόεδρος του Αφγανιστάν πούλησαν την χώρα» λέει με οργή.

Δηλώνει αιφνιδιασμένος από τις εξελίξεις.«Είμαστε απογοητευμένοι και από τη Δύση, και από τους ανθρώπους που βρίσκονταν στην εξουσία οι οποίοι έδωσαν εντολή στον στρατό του Αφγανιστάν να μην πολεμήσει».

Κινδυνεύει η φυλή Χαζάρα και οι γυναίκες

Ο κ. Ρεζάι πιστεύει ότι με βάση το πώς συμπεριφέρθηκαν οι Ταλιμπάν τη δεκαετία του ’90, αυτοί που κινδυνεύουν περισσότεροι είναι Αφγανοί από τη φυλή των Χαζάρα, που είναι σιίτες, όπως και ο ίδιος. «Μιλάμε για κανονική γενοκτονία, που έχει αρχίσει εδώ και χρόνια. Θέλουν να εξαφανίσουν τη φυλή Χαζάρα από τη χώρα» λέει. Και φυσικά οι γυναίκες, κάθε εθνικότητας. «Θα χαθούν δικαιώματα των γυναικών, που είχαν κατακτήσει με την παρουσία των Αμερικάνων και του ΝΑΤΟ. Παρά τις διαβεβαιώσεις των Ταλιμπάν, ο ίδιος δεν πιστεύει ότι άλλαξαν τρόπο σκέψης για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία.

Σε αυτούς που λένε ότι θα πρέπει οι ίδιοι οι Αφγανοί να πολεμήσουν για τη χώρα τους -μεταξύ αυτών και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν- σχολιάζει ότι «αφού πήραν αυτά που πήραν, από ουράνιο, κοιτάσματα, πολύτιμους λίθους και τα έκαναν σαλάτα, παρέδωσαν τη χώρα στους Ταλιμπάν». Πώς βλέπει το μέλλον; Είτε οι Ταλιμπάν θα κυριαρχήσουν, είτε «αν αποδειχθούν ανίκανοι» η χώρα θα οδηγηθεί σε εμφύλιο - δυο εξελίξεις που είναι η μία χειρότερη από την άλλη. «Αν η κυβέρνηση ήταν στη θέση της και προστάτευε τους πολίτες δεν θα είχαμε εμφύλιο. Αλλά φαίνεται ότι δεν υπήρχε καμία σκέψη για προστασία των πολιτών» εκτιμά.

Γκουλάμπ Ραχίμι

Αφγανός μεταφραστής

«Ξαναγυρνάμε είκοσι χρόνια πίσω»

Ο Γκουλάμπ Ραχίμι έφυγε από το Αφγανιστάν όταν ήταν 13 χρονών, αναζητώντας καλύτερη τύχη αρχικά στο Ιράν. Στα 18 του πήρε το δρόμο που ακολούθησαν χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες. Μέσω Τουρκίας βρέθηκε στη Λέσβο και μετά παγιδεύτηκε στην Ειδομένη, στην προσπάθειά του να φτάσει στη Γερμανία. «Έχασα ό,τι είχα και δεν είχα, εκτός από τον εαυτό μου» λέει. Ο 23χρονος σήμερα Γκουλάμπ Ραχίμι έχει φτιάξει τη ζωή του στη Θεσσαλονίκη. Τελείωσε το λύκειο, έμαθε ελληνικά και αγγλικά, παρακολούθησε μία σχολή μαγείρων και εργάζεται ως διερμηνέας σε μη κυβερνητική οργάνωση.

«Είχα όνειρο να γυρίσω, σε μία δημοκρατική χώρα»

«Είχα τόσα όνειρα… Ήθελα πάρα πολύ να γυρίσω πίσω και να ζήσω εκεί. Αλλά σε μία χώρα όπως ήταν πριν μία εβδομάδα, σε μία δημοκρατική χώρα. Είχαμε πόλεμο, εντάξει, αλλά με αυτό δεν είχαμε πρόβλημα» λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι θέμα χρόνου να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος. «Μεγαλώσαμε με πόλεμο. Και πάλι θα πολεμήσουμε, γιατί μας ενδιαφέρει η ελευθερία περισσότερο από την ειρήνη». Όπως λέει, την περίοδο των Ταλιμπάν «είχαμε ηρεμία χωρίς ελευθερία», ενώ μετά την έλευση των αμερικανικών δυνάμεων «είχαμε ελευθερία αλλά όχι ηρεμία. Όμως δεν μπορούμε να ωριμάσουμε ως χώρα χωρίς ελευθερία».

«Πιστέψαμε στη Δύση και μας πρόδωσε»

Μας μιλά με πάθος, με θυμό, με οργή για όσα συμβαίνουν στην πατρίδα του. Κάποια στιγμή η φωνή του σπάει, το χέρι του τρέμει. Σταματάμε την κουβέντα και τα δάκρυα τρέχουν από τα μάτια του ποτάμι. «Με όλους τους Αφγανούς που μίλησα αυτές τις ημέρες έκλαιγαν όλοι… Προσπαθήσαμε πολύ, αντιμετωπίσαμε δυσκολίες, χάσαμε φίλους και συγγενείς, για να έχουμε πραγματική δημοκρατία. Και τώρα ξαναγυρνάμε είκοσι χρόνια πίσω. Θα αρχίσει ξανά εμφύλιος πόλεμος…» λέει.

Ο ίδιος πιστεύει ότι σε αυτό που συμβαίνει στη χώρα παίζουν ρόλο οι κακοί της γείτονες, το Ιράν και το Πακιστάν- «λίγοι Ταλιμπάν είναι Αφγανοί, οι περισσότεροι είναι Πακιστανοί, Ιρανοί»- αλλά και οι δυνάμεις της Δύσης. «Οι Αμερικάνοι έφυγαν ξαφνικά και μας άφησαν μόνους. Τα καλύτερα όπλα τα έδωσαν στους Ταλιμπάν. Από τη μία έφτιαχναν από την άλλη χαλούσαν. Σαν χώρα μας σκότωσαν. Μας πρόδωσαν. Το λάθος μας είναι ότι τους πιστέψαμε».

Οι γονείς του και πέντε αδέρφια του ζουν στη συνοριακή περιοχή με το Ιράν και η επικοινωνία είναι δύσκολη. «Δεν μπορεί να έρθει κανένας από το Αφγανιστάν, όλα τα σύνορα είναι στα χέρια των Ταλιμπάν και δεν θα αφήσουν κανέναν. Ήδη σκοτώνουν κόσμο για εκδίκηση, κλέβουν όπλα και τα πηγαίνουν στο Πακιστάν, επαναλαμβάνεται ό,τι είχε γίνει το 1975».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22 Αυγούστου 2021