Στην καλύτερη οργάνωση της παραγωγικής αλυσίδας στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και άλλων μεσογειακών πόλεων, μέσω καινοτόμων πρακτικών κυκλικής οικονομίας στοχεύει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, μέσω του ερευνητικού προγράμματος INNOMED-UP.

Σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία, η Ελλάδα βρίσκεται στη 18η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την οικονομία. Παράλληλα, κάθε δευτερόλεπτο που περνάει, 563 μπουκάλια πετάγονται στη Μεσόγειο Θάλασσα και μόλις 10% των συνολικών απορριμμάτων που συλλέγονται από αυτήν ανακυκλώνεται. Η δυσκολία στη διαχείριση των αποβλήτων στις πόλεις της Μεσογείου και η σπατάλη πόρων, που προκύπτουν από τα παραπάνω καθιστά αναγκαία την δημιουργία δικτύων κυκλικής οικονομίας και την προώθηση της πρακτικής της αποκαλούμενης «ανωκύκλωσης» (upcycle). Του τρόπου, δηλαδή, ανακύκλωσης υλικών και αντικειμένων, ώστε να προκύπτουν νέα αντικείμενα, μεγαλύτερης αξίας.

Σε αυτή την ανάγκη «απαντά» το ερευνητικό έργο INNOMED-UP, φέρνοντας κοντά από τη μία, τις χώρες του βορρά και του νότου της Μεσογείου και από την άλλη, πανεπιστήμια και μικρομεσαίες επιχειρήσεις από τον χώρο της Πολιτιστικής και Δημιουργικής Βιομηχανίας.

«Η διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ Μεσογειακού Νότου και Βορρά προβλέπεται να λειτουργήσει ως αμοιβαία διασυνοριακή ωφέλεια, μέσω της υιοθέτησης προηγμένων τεχνολογιών και πολιτικών διαχείρισης απορριμμάτων εκ μέρους του Βορρά από την μία και μέσω της εμπέδωσης συνεργατικών δικτύων του Νότου από την άλλη», ανέφερε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ και επιστημονική υπεύθυνη του ευρωμεσογειακού έργου ENI CBC MED, το οποίο επέλεξε το INNOMED-UP πρώτο μεταξύ των προτάσεων που είχαν υποβληθεί προς επιλογή.

Όπως επεσήμανε, η διάδοση των μεθόδων και πρακτικών της κυκλικής οικονομίας με μια διαδικασία «mentoring» και η ανάπτυξη συνεργασιών μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα και πέραν της βιωσιμότητας των πόλεων, καθώς μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ανάπτυξη, στην αλληλοκατανόηση και εν τέλει την ειρήνη.

Η πολυετής ερευνητική ενασχόληση της ερευνητικής ομάδας του ΕΜΠ, που διευθύνει το έργο INNOMED-UP, με τα δημιουργικά και πολιτιστικά επαγγέλματα έχει αναδείξει το γεγονός ότι στις πόλεις της Μεσογείου υπάρχουν ενεργές και ισχυρές δικτυώσεις μικροκαλλιτεχνικών, χειροτεχνικών και δημιουργικών επιχειρήσεων. Επιδιώκεται λοιπόν, να αξιοποιηθούν αυτά τα δίκτυα ως προς την διαχείριση υλικών τους, ώστε οι δευτερογενείς ύλες, που προκύπτουν από μία δραστηριότητα να μπορούν να αποτελούν πρώτη ύλη για μια άλλη.

Έτσι, παραδοσιακές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και νεότεροι δημιουργοί στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας συνεργάζονται σε ένα κυκλικό σύμπλεγμα για να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους και να προωθήσουν την κυκλικότητα χρησιμοποιώντας τα «έξυπνα» εργαλεία που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος. Τα εργαλεία αυτά είναι ένας «έξυπνος» κάδος για τη συλλογή των αποβλήτων και ένα «έξυπνο» ποδήλατο για τη μεταφορά τους από το σημείο συλλογής τους στο σημείο ανακατασκευής τους.

Κάποιες από τις Μικρομεσαίες Πολιτιστικές Δημιουργικές Επιχειρήσεις, που συνεργάζονται με διάφορους τρόπους με το έργο φιλοξενούν ήδη ή αναμένεται να φιλοξενήσουν τους «έξυπνους» κάδους, που έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει το ΕΜΠ, και εκεί θα συλλέγονται δευτερογενή υλικά από παραγωγικές δραστηριότητες, όπως είναι τα ρετάλια υφάσματος και δέρματος, πλαστικό, χαρτί και μεταλλικά αντικείμενα. Οι «έξυπνοι» κάδοι επικοινωνούν μέσω «έξυπνης» τεχνολογίας με την ηλεκτρονική πλατφόρμα του έργου, που συλλέγει και διαμοιράζει την πληροφορία με ανοιχτό τρόπο. Ένα «έξυπνο» ποδήλατο (επίσης κατασκευής του ΕΜΠ) ειδοποιείται να συλλέγει και μοιράζει τα υλικά σε επαγγελματίες, που θα τα χρησιμοποιήσουν για τις δικές τους κατασκευές.

Οι προτάσεις του προγράμματος και τα εργαλεία του είναι προϊόντα έρευνας και πειραματισμού. Σύμφωνα με την κ. Αυγερινού-Κολώνια, «μπορούν να αξιοποιηθούν αφενός για μια καινοτόμο και έξυπνη οργάνωση της μικρομεσαίας δημιουργικής επιχειρηματικότητας που επιβιώνει στα κέντρα των Μεσογειακών πόλεων και αφετέρου για τη διάδοση και εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας, ώστε να υποστηριχθεί η ποιότητα ζωής, η κοινωνική συμπερίληψη, η συνεργασία και η βιωσιμότητα εν τέλει των μεσογειακών πόλεων».

Λίγα λόγια για το INNOMED-UP

Το έργο INNOMED-UP ("Promoting UPcycling in Circular Economy through INNovation and education for creative industries in MEDiterranean cities") είναι ένα ευρωμεσογειακό έργο που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το πρόγραμμα ENI CBC MED, με προϋπολογισμό ύψους 3,1 εκατ. ευρώ. Υλοποιείται σε επτά πόλεις της Μεσογείου: την Αθήνα (Ελλάδα), το Πράτο και το Παλέρμο (Ιταλία), την Τύνιδα (Τυνησία), τη Χεβρώνα και την Ναμπλούς (Παλαιστίνη) και το Ιρμπιντ (Ιορδανία). Εκτός από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, που είναι ο συντονιστής του έργου, στο εταιρικό σχήμα συμμετέχουν επίσης η μελετητική ΕΠΕΜ Α.Ε., οι δήμοι του Πράτο και της Τύνιδας, το πανεπιστήμιο του Birzeit και οι ΜΚΟ Future Pioneers (Ιορδανία) και CRESM (Σικελία).

Έξι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Αθήνας έχουν επιβραβευθεί, μετά από διαγωνιστική δημόσια διαδικασία, από το ΕΜΠ, με ποσά που ήδη αξιοποιούνται για την παραγωγή καινοτόμων πιλοτικών προϊόντων, την απόκτηση εξοπλισμού κυκλικής οικονομίας και για την κατάρτιση σε σχετικά θέματα με την κυκλική παραγωγή και διάθεση των προϊόντων.

Στο δίκτυο συνεργασίας (cluster) της Αθήνας, συμμετέχουν δέκα επιχειρήσεις, που θα φιλοξενήσουν τον έξυπνο κάδο, οι έξι επιχειρήσεις που επιβραβεύθηκαν και πέντε συνεργαζόμενοι φορείς, με τους οποίους το ΕΜΠ έχει συγγράψει Μνημόνια Συνεργασίας και συνδράμουν στις δράσεις του έργου και στην επικοινωνία των αποτελεσμάτων. Οι συνεργαζόμενοι φορείς είναι: το Ινστιτούτο Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ, το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας, η Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής του Δήμου Αθηναίων (ΕΑΤΑ Α.Ε.), ο Σύλλογος Αργυροχρυσοχόων Αθήνας και ο Εμπορικός Σύλλογος της Αθήνας.