Στα λεξικά της παγκόσμιας διπλωματίας, περίοπτη θέση κατέχουν κάποιες ημερομηνίες συνοδευόμενες πάντοτε από ονόματα πόλεων, που μαρτυρούν τις σημαντικές συμφωνίες που κλείστηκαν εκεί καaι πέρασαν στην ιστορία.

Κι αν οι περισσότερες απ’ αυτές είναι κτήμα όλων μας, αφού πέρασαν στα βιβλία της ιστορίας και διδάσκονται στα σχολεία, υπάρχουν κάποιες λέξεις με γεωγραφική προέλευση που είναι σχετικά άγνωστες στο ευρύ κοινό, αλλά ιδιαίτερα οικείες στους διπλωμάτες.

Η περιβόητη (ή διαβόητη) «Φινλανδοποίηση»

Κι αν η Φινλανδία είναι μια χώρα άριστης οργάνωσης και ζηλευτού επιπέδου που σπάνια πρωταγωνιστεί στους παγκόσμιους τίτλους ειδήσεων, υπάρχει ένας επίσημος όρος που έχει το όνομά της και οι απόψεις για το εάν είναι για καλό ή όχι, διίστανται.

Ο λόγος περί «φινλανδοποίησης», μιας έννοιας που περιγράφει τη στάση και τη στρατηγική της χώρας στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου απέναντι στη γειτονική της Ρωσία (και προφανώς και τις ΗΠΑ) και η οποία ήρθε στην επικαιρότητα, καθώς πολλοί είναι πλέον οι αναλυτές που υποστηρίζουν πως εκεί βρίσκεται η λύση της εκτόνωσης της ουκρανικής κρίσης, προτείνοντας ουσιαστικά η Ουκρανία να γίνει Φινλανδία...

Συγκεκριμένα, για δεκαετίες, η Φινλανδία επιβίωσε ως ανεξάρτητη και μη κατειλημμένη δημοκρατία στη σκιά της Σοβιετικής Ένωσης, παραδίδοντας στο Κρεμλίνο τεράστια επιρροή στην πολιτική της και τηρώντας μια λεπτή ουδετερότητα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτό το μοντέλο - γνωστό στους διπλωματικούς κύκλους ως «Φινλανδοποίηση» - χρησιμοποιείται τώρα ως πιθανή λύση στην αντιπαράθεση για την Ουκρανία, μια ιδέα που θα εξουδετέρωνε ουσιαστικά την κυριαρχία της και πιθανώς θα επέτρεπε στη Ρωσία μια νέα σφαίρα επιρροής για μια νέα εποχή. Αλλά για τους Φινλανδούς, πόσο μάλλον για τους Ουκρανούς, δεν είναι μια ακόμη πρόταση που μπαίνει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ελαφρά τη καρδία, ως μια πολιτική του Παλαιού Κόσμου που κάποτε μείωσε τα μικρότερα έθνη της ηπείρου σε πιόνια σε ένα παιχνίδι που δεν είχαν κανέναν έλεγχο. Σύμφωνα με τους «New York Times» εάν κάποιος σήμερα ρωτήσει τους πολίτες της σκανδιναβικής χώρας τι πιστεύουν για τη «Φινλανδοποίηση» οι της παλιότερης γενιάς θα τον κοιτάξουν άγρια, ενώ οι νεότεροι μάλλον δε θα καταλάβουν την ερώτηση.

«Για τους Φινλανδούς η λέξη έχει αρνητική χροιά καθώς έχει να κάνει με μια πολύ δύσκολη περίοδο στην ιστορία της χώρας» τόνισε στους «Times» ο Mika Aaltola, διευθυντής του Φινλανδικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων. Ενώ αυτή η πολιτική βοήθησε το κράτος στην άκρη της Αρκτικής να αποφύγει τη μοίρα των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες ήταν κατεχόμενες ως μέρος του σοβιετικού μπλοκ, η ανεξαρτησία της Φινλανδίας είχε μεγάλο κόστος, αφού έβαλε έναν ξένο στα εσωτερικά της. Αυτό άλλαξε ουσιαστικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου πριν από περισσότερα από 30 χρόνια, καθιστώντας τη «Φινλανδοποίηση» έναν απαρχαιωμένο όρο που δεν ισχύει πλέον και θεωρείται μάλιστα μάλλον προσβλητικός.

Η σημερινή Φινλανδία είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συναλλάσσεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη με τους δικούς της όρους. Είναι χώρα-σύμβολο για την έλλειψη διαφθοράς, για το κοινωνικό κράτος και είναι βαθιά δυτική, με ισχυρές συνεργασίες αν και δεν είναι μέλος στο ΝΑΤΟ.

Αν μη τι άλλο, η απειλή της Ρωσίας για την Ουκρανία ενθάρρυνε τους Φινλανδούς να συζητήσουν πιο ανοιχτά από πριν εάν το ΝΑΤΟ έχει νόημα γι' αυτούς, και η κάποτε κάθετη αντίθεσή τους μοιάζει να μαλακώνει. Αλλά και οι Φινλανδοί γνωρίζουν ξεκάθαρα ότι έχουν μια λεπτή σχέση με τη Ρωσία και προσέχουν να μην προκαλούν άσκοπα τον Βλαντιμίρ Β. Πούτιν. Ωστόσο, αυτό απέχει πολύ από τις παραχωρήσεις που έκαναν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ωστόσο, το μοντέλο της «Φινλανδοποίησης» μπήκε ξανά στη δημόσια συζήτηση όταν ο Εμανουέλ Μακρόν ρωτήθηκε από έναν δημοσιογράφο κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Μόσχα εάν είναι μια πιθανότητα για την Ουκρανία. Απάντησε: «Ναι, είναι μια από τις επιλογές στο τραπέζι».

Ο Γάλλος πρόεδρος προσπάθησε αργότερα να αναιρέσει τη δήλωσή του, όμως όπως λένε οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές ο σπόρος της «Φινλανδοποίησης» φυτεύτηκε, ακόμη κι αν οι «νονοί» αποτάσσονται εκείνη τη στρατηγική τους.

Στην πραγματικότητα, ο όρος, που αρχικά επινοήθηκε τη δεκαετία του 1960 από τους Γερμανούς (Finnlandisierung), εμφανίστηκε για τελευταία φορά το 2014, κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Κριμαία, όταν οι παλιοί Ψυχροπολεμιστές τον πρότειναν ως πιθανή λύση και τότε. («Θα πρέπει να ακολουθήσουν μια στάση συγκρίσιμη με αυτή της Φινλανδίας», έγραψε ο Χένρι Κίσινγκερ στην Washington Post, ενώ ο Zbigniew Brzezinski έγραψε «το φινλανδικό μοντέλο είναι ιδανικό για την Ουκρανία».)

Αλλά οι Φινλανδοί υποστηρίζουν ότι αυτό το μοντέλο επιβράβευσε τους πολιτικούς που έκαναν τα χατίρια των Ρώσων, έκανε παρίες όσους αντιστέκονταν στη ρωσική επιρροή και έφερε στη χώρα ομάδα σοβιετικών κατασκόπων στη χώρα που συνεργάζονταν στενά με τη φινλανδική ελίτ.

«Μη γίνετε σαν κι εμάς»

Ο δρ. Aaltola, ο ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, πιστεύει ότι η «Φινλανδοποίηση» δεν είναι καλή ούτε για την Ουκρανία, ούτε για τη Φινλανδία, και ενώ είπε ότι η περίοδος εκείνη ήταν εποχή σταθερότητας για τη χώρα του, η επανεισαγωγή του μοντέλου σε μια χώρα που συνορεύει με τη Ρωσία, δεν θα μπορούσε παρά να επισπεύσει την επιστροφή του και στη Φινλανδία. «Οι Φινλανδοί νιώθουν ότι αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία δεν μένει στην Ουκρανία», είπε.

Στο ρεπορτάζ τους οι «Times» (οι οποίοι παρότι έδωσαν αγώνα για την εκλογή του Μπάιντεν και την απομάκρυνση του Τραμπ, ασκούν σκληρή κριτική στον πλανητάρχη για τα το επικίνδυνο παιχνίδι και την εξώθηση του Πούτιν στα άκρα) λένε πως ο κίνδυνος υποχώρησης και χαλαρής στάσης στα θέλω του Πούτιν εμφανίζεται συχνά στη Φινλανδία, με τους κατοίκους της χώρας να πιστεύουν πως ο μόνος λόγος που ο «Τσάρος» εμφανίζεται να τους σέβεται είναι η σπουδαία πολεμική τους παράδοση, το γεγονός πως «τρέχουν» ακριβά εξοπλιστικά προγράμματα σε αντίθεση με τους Σουηδούς που έχουν αφοπλιστεί σε μεγάλο βαθμό και η ισχυρή εθνική τους ταυτότητα και η στράτευση πίσω από αυτήν.

Μάλιστα, για πρώτη φορά οι Φινλανδοί συζητάνε ανοιχτά και σε καλό κλίμα για το ΝΑΤΟ, κάτι που λέει πολλά για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν το παρελθόν τους και τις στρατηγικές επιλογές του χθες.

Πηγή: BBC, New York Times

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 13.02.2022