09/05/2021 18:00
Μπορεί το Σύνταγμα της χώρας, όπως και τα περισσότερα Συντάγματα των δυτικών χωρών, να είναι σαφές και να ορίζει ξεκάθαρα πως ο εμβολιασμός είναι προαιρετικός και όχι υποχρεωτικός, τα χαμηλά ποσοστά των εμβολιασμών στο υγειονομικό προσωπικό της χώρας ανοίγουν εκ νέου τη συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν αυτοί να καταστούν υποχρεωτικοί για συγκεκριμένες πληθυσμιακές και επαγγελματικές ομάδες. Μπορεί ο εμβολιασμός κατά της νόσου να είναι υποχρεωτικός ή είναι μόνο προαιρετικός; Τι υποστηρίζουν τα διεθνή και τα εθνικά νομοθετικά κείμενα; Υπάρχουν «παραθυράκια» στον νόμο και πώς μπορούν αυτά να αξιοποιηθούν; Είναι εφικτό να καταστεί ο εμβολιασμός υποχρεωτικός στον γενικό πληθυσμό; Κορυφαίοι συνταγματολόγοι της χώρας μιλούν στη «ΜτΚ» για την ενδεχόμενη υποχρεωτικότητα του εμβολιασμοί κατά της COVID-19.
Παναγιώτης Μαντζούφας
Όπως υποστηρίζει ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Παναγιώτης Μαντζούφας «ο εμβολιασμός ξέρουμε ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περιοριστεί μία μεταδοτική επιδημία, που έχει πάρει τα χαρακτηριστικά πανδημίας. Αυτό είναι ένα ιατρικό δεδομένο που δεν αμφισβητείται. Θεωρούμε δηλαδή, πως μέσα από τον εμβολιασμό επιτυγχάνουμε ένα ιατρικό αποτέλεσμα, έναν υγειονομικό περιορισμό της επέκτασης μιας πανδημίας, που είναι υπερμεταδοτική μέσω των μεταλλάξεων. Αυτό σημαίνει πως από τη στιγμή που έχουμε τη δυνατότητα του εμβολιασμού, τίθεται το ζήτημα: πως θα αξιοποιηθεί αυτή η δυνατότητα για να πετύχουμε μια συλλογική ανοσία, δηλαδή ένα αποτέλεσμα όπου θα διακοπεί η ροή της μετάδοσης του ιού», εξηγεί ο κ. Μαντζούφας. Όπως λέει ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου «σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, και με τα Συντάγματα των περισσοτέρων δυτικών κρατών, κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, στοιχείο της οποίας είναι ο ατομικός αυτοκαθορισμός, όσον αφορά τις επιλογές θεραπευτικών μεθόδων επί τη βάση των οποίων μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει μια ασθένεια. Άρα δεν μπορούμε με φυσικό καταναγκασμό, δηλαδή με την επιβολή βίας, να υποχρεώσουμε κάποιον να υποστεί μια θεραπευτική πράξη. Εμείς επιλέγουμε πως θα θεραπευτούμε και παίρνουμε την ευθύνη της επιλογής αυτής. Άρα μπορούμε να αρνηθούμε να εβολιαστούμε και το κράτος αντιστοίχως δεν έχει την αρμοδιότητα να μας επιβάλει να εμβολιαστούμε. Γι’ αυτό οι νομοθεσίες των περισσότερων κρατών δεν επιβάλουν υποχρεωτικό εμβολιασμό ως γενική αρχή» ξεκαθαρίζει ο γνωστός συνταγματολόγος αναφερόμενος στην δυνατότητα να θεσπιστεί υποχρεωτικός ο εμβολιασμός του πληθυσμού κατά της COVID-19. Όπως λέει ο κ. Μαντζούφας το κράτος ωστόσο έχει γενική υποχρέωση να προστατεύει την υγεία των πολιτών, όπως έτσι ορίζεται στην τρίτη παράγραφο του άρθρου 21 του Συντάγματος της Ελλάδας. «Στο πλαίσιο λοιπόν, αυτής της μέριμνας, το κράτος πρέπει να παρέχει υπηρεσίες υγείας και κυρίως να προστατεύει την υγεία των πολιτών και να διενεργεί ιατρικές πράξεις με ασφάλεια, αυτές βέβαια που είναι ιατρικώς έγκυρες με βάσει τα πρωτόκολλα υγιεινής και τους γενικούς κανονισμούς που υπάρχουν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εθνικών κρατών» τονίζει. «Έχουμε δηλαδή δύο βασικά Συνταγματικά δικαιώματα που μπορούν να έρθουν σε σύγκρουση» υποστηρίζει ο κ. Μαντζούφας. «Πώς την επιλύουμε λοιπόν αυτή τη σύγκρουση; Είναι ένα Συνταγματικό πρόβλημα, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια γενικευμένη απάντηση. Πρέπει δηλαδή να βρεθεί τρόπος να εναρμονιστούν οι δύο αυτές βασικές αρχές: του αυτοκαθορισμού και της προστασίας της υγείας» ξεκαθαρίζει. «Εκείνο που κάνουν τα περισσότερα κράτη είναι να επιβάλλουν έμμεση ‘υποχρεωτικότητα’, συνδέοντας τη με ορισμένες κυρώσεις. Λένε δηλαδή, ‘δεν σε υποχρεώνω να εμβολιαστείς αλλά αν δεν εμβολιαστείς δεν θα μπορείς να παρέχεις εργασία’, ενδεχομένως να υπάρξουν περιορισμοί στην κίνηση κ.τ.λ.», αναφέρει. «Σε ορισμένες κατηγορίες, όπως οι υγειονομικοί στα δημόσια νοσοκομεία, η έμμεση αυτή υποχρεωτικότητα είναι τόσο ισχυρή που οδηγεί στο να μην παρέχεται μια υπηρεσία που παρέχεται στους περισσότερους» λέει ο κ. Μαντζούφας.
Αντώνης Μανιτάκης
Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ και πρώην υπουργός Αντώνης Μανιτάκης εξηγεί ότι: «η καθιέρωση με νόμο και πολύ με περισσότερο με κυβερνητική πράξη της υποχρέωσης εμβολιασμού όλου του πληθυσμού, χωρίς εξαίρεση παραβιάζει χωρίς αμφιβολία και το Σύνταγμα αλλά και τις διεθνείς συμβάσεις. Διότι, θίγει με τον τρόπο αυτό τον καθολικό και απόλυτο που επιβάλλεται την σωματική και ψυχική ακεραιότητα του ατόμου. Τη θίγει διότι επιβάλλει να κάνει κάτι, χωρίς τη συναίνεσή του. Ο συλλογισμός αυτός έχει σημασία, όχι τόσο για την περίπτωση του εμβολιασμού, όσο για τις περιπτώσεις άλλων ασθενειών που αν καθιερωνόταν η δυνατότητα επέμβασης στο σώμα ή στη ψυχική υγεία ενός ασθενούς ή ενός ατόμου, θα καθιέρωνε έναν τρόπο ολοκληρωτικού χαρακτήρα, χωρίς την προσωπική του συναίνεση. Αυτά συμβαίνουν μόνο στα δεσποτικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα» εξηγεί ο κ. Μανιτάκης. Και συνεχίζει: «Η αντισυνταγματικότητα μιας καθολικής γενικής απαγόρευσης που δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί άλλωστε ακόμα και από λόγους υγείας ή προστασίας της ζωής όλων των ατόμων τίθεται με ένα διαφορετικό τρόπο σε ό,τι αφορά ορισμένες ειδικές κατηγορίες προσώπων. Ειδικά γι’ αυτές που ασκούν καθήκοντα υγειονομικά στα νοσοκομεία, επειδή ακριβώς έχουν ταχθεί από το επάγγελμά τους να φροντίζουν την υγεία των ασθενών τους και να ενεργούν σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας που επιβάλλει το επάγγελμά τους, δεν θα μπορούσαν κατά τη γνώμη μου να αρνηθούν να εμβολιαστούν για οποιοδήποτε λόγο. Κάποιος μπορεί βέβαια να προβάλλει κάποιους λόγους που είναι αρκετά ισχυροί και μπορούν να δικαιολογηθούν. Σε αυτές τις κατηγορίες όμως, όπως επίσης και στους δασκάλους που έρχονται καθημερινά σε επαφή με τα παιδιά, ή τους εργαζόμενους που έρχονται σε επαφή με το κοινό, τους εργαζόμενους στα Μέσα Ενημέρωσης, είναι δυνατόν να επιβληθεί ένας εξαναγκαστικός εμβολιασμός κατ' εξαίρεση του κανόνα της απαγόρευσης του καθολικού εμβολιασμού. Και λέω εξαναγκασμός γιατί θα έπρεπε να προηγηθεί κάποια διαδικασία πειθαναγκασμού. Δεδομένης της πρακτικής της Πολιτείας για την αντιμετώπιση του ιού και της προστασίας των ατόμων και της ζωής τους βασίζεται στην ατομική ευθύνη του καθενός, στην συνείδηση του καθενός, ότι δηλαδή πρέπει ο ίδιος να συναισθανθεί την υποχρέωση που έχει απέναντι στον εαυτό του αλλά κυρίως απέναντι σε τρίτους» αναφέρει και συμπληρώνει «θα πρέπει σε αυτές τις περιπτώσεις να ασκείται μια διαδικασία πειθαναγκασμού, κι αν αυτή αποτύχει τότε είναι δυνατόν να επιβληθούν διοικητικές κυρώσεις στην άσκηση του επαγγέλματός τους, να προβλεφθούν δυσμενείς συνέπειες γι’ αυτούς που για εντελώς αδικαιολόγητους λόγους επειδή είναι αρνητές δεν δέχονται να εμβολιαστούν» τονίζει.
Ανδρέας Λοβέρδος
Υπέρ της επιβολής υποχρεωτικού εμβολιασμού στους υγειονομικούς του Εθνικού Συστήματος Υγείας, είναι ο συνταγματολόγος, πρώην υπουργός Υγείας και βουλευτής του ΚΙΝΑΛ, Ανδρέας Λοβέρδος. «Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού όσων εργάζονται στα νοσοκομεία της χώρας στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κορονοϊού είναι απολύτως συνταγματική. Η προστασία της δημόσιας υγείας είναι πρωταρχική υποχρέωση των κρατών. Αυτό στο ελληνικό κράτος ορίζεται βάσει της παραγράφου 3 του άρθρου 21 του Ελληνικού Συντάγματος. Είναι τα δικαιώματα των εργαζομένων στο μέτωπο της μάχης κατά της πανδημίας στα υγειονομικά συστήματα των κρατών μελών της ΕΕ και ειδικά της Ελλάδας; Είναι υποχρέωση όσων εργάζονται σε αυτό το μέτωπο να είναι οι ίδιοι υγιείς για να μπορέσουν να παράσχουν βοήθεια στο συνάνθρωπό τους και για να μην μεταδίδουν την ασθένεια; Οι άνθρωποι που εργάζονται στα Συστήματα Υγείας έχουν δικαιώματα αλλά έχουν και υποχρεώσεις. Κάμπτεται κάποιο από αυτά τα δικαιώματα της προσωπικής τους ελευθερίας, ενόψει της προστασίας της δημόσιας υγείας; Βεβαίως. Κάμπτεται η ελευθερία του να μην εμβολιάζονται. Όπως είναι γνωστό τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες ασκούνται υπό περιορισμούς βάσει της αρχής της αναλογικότητας. Δεν μπορώ να υποχρεώσω έναν που εργάζεται στο θυρωρείο ενός νοσοκομείου να εμβολιαστεί, αλλά έναν γιατρό και έναν νοσηλευτή που δίνουν τη μάχη ή συναλλάσσονται με εκείνους που δίνουν την μάχη κάμπτεται η ελευθερία που έχουν να μην εμβολιάζονται. Εδώ ισχύει το αγαθό της δημόσιας υγείας. Οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, σημαίνει ότι έχουμε όλοι δικαιώματα και υποχρεώσεις αλλά αν είναι να προστατευθεί το δημόσιο συμφέρον, αυτά περιορίζονται» εξηγεί ο κ. Λοβέρδος.
Νίκος Αλιβιζάτος
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Νίκος Αλιβιζάτος δήλωσε ότι είναι δεδομένες οι λύσεις ακόμα κι όταν στηρίζονται σε σοβαρές επιφυλάξεις. «Μπορεί να μην μπορείς να εξαναγκάσεις κάποιον να δεχτεί το εμβόλιο εάν δεν το θέλει, ωστόσο μπορείς να προβλέψεις ότι θα επιβληθούν κυρώσεις» αναφέρει ο καθηγητής.
Κώστας Χρυσόγονος
Σύμφωνα με τον επίσης συνταγματολόγο και πρώην ευρωβουλευτή, Κώστα Χρυσόγονο «δεν μπορεί να καταστεί ο υποχρεωτικός εμβολιασμός με την επιβολή ποινικών κυρώσεων, γιατί αυτό θα προσέκρουε στον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου. Μπορεί ωστόσο να προβλεφθεί κάποια μορφή περιορισμού κινήσεων για όσους δεν έχουν εμβολιαστεί. Για παράδειγμα, τα μέτρα περιορισμού στις μετακινήσεις να αρθούν για αυτούς που θα διαθέτουν πιστοποιητικό εμβολιασμού και να ισχύουν για όσους δεν διαθέτουν. Δεν μπορούν να επιβληθούν πρόστιμα για όσους δεν εμβολιαστούν. Για τους εργαζόμενους ο εμβολιασμός θα μπορούσε να παράξει κίνητρα, θέτοντας σε άλλο εργασιακό καθεστώς όσους δεν εμβολιάζονται. Και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί εδώ: δεν μιλάμε για απόλυση», λέει ο κ. Χρυσόγονος.
Τι υποστηρίζει το ΑΠΘ
Απάντηση στο εάν μπορεί να καταστεί υποχρεωτικός ο εμβολιασμός κατά της COVID-19 δίνει και το Εργαστήριο Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατόπιν ενδελεχών συζητήσεων μεταξύ των μελών του, όπως αυτή διατυπώνεται στην 4η Γνώμη του Εργαστηρίου. Πιο συγκεκριμένα για την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού αναφέρεται πως «Κατά τον παρόντα χρόνο και όσο διαρκεί η πανδημία του COVID-19, το υπουργείο Υγείας μπορεί να ορίσει ως υποχρεωτικό τον εμβολιασμό όλων των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και όλων όσοι στελεχώνουν δομές υγείας (δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) ή δομές περίθαλψης ευπαθώς ομάδων (ηλικιωμένων, ατόμων με χρόνιες παθήσεις ή ατόμων με αναπηρίες), ορίζοντας ταυτόχρονα ως άμεση συνέπεια της άρνησης εμβολιασμού τους την απομάκρυνσή τους από τον χώρο εργασίας τους χωρίς καμία οικονομική απαίτηση. Αντίστοιχα, η ύπαρξη πιστοποιητικού εμβολιασμού μπορεί να οριστεί ως αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος ή για τον διορισμό σε θέση νοσηλευτικού προσωπικού ή προσωπικού των πιο πάνω δομών. Και τούτο γιατί η δημόσια υγεία, που υπηρετείται εν προκειμένω από τη συλλογική ανοσία και τη μείωση της πίεσης στο σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας, αποτελεί ένα δημόσιο αγαθό και η υποχρέωση εμβολιασμού των συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων συνιστά καθήκον κοινωνικής αλληλεγγύης κατά την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 4 του Συντάγματος».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 9 Μαΐου 2021
Μπορεί το Σύνταγμα της χώρας, όπως και τα περισσότερα Συντάγματα των δυτικών χωρών, να είναι σαφές και να ορίζει ξεκάθαρα πως ο εμβολιασμός είναι προαιρετικός και όχι υποχρεωτικός, τα χαμηλά ποσοστά των εμβολιασμών στο υγειονομικό προσωπικό της χώρας ανοίγουν εκ νέου τη συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν αυτοί να καταστούν υποχρεωτικοί για συγκεκριμένες πληθυσμιακές και επαγγελματικές ομάδες. Μπορεί ο εμβολιασμός κατά της νόσου να είναι υποχρεωτικός ή είναι μόνο προαιρετικός; Τι υποστηρίζουν τα διεθνή και τα εθνικά νομοθετικά κείμενα; Υπάρχουν «παραθυράκια» στον νόμο και πώς μπορούν αυτά να αξιοποιηθούν; Είναι εφικτό να καταστεί ο εμβολιασμός υποχρεωτικός στον γενικό πληθυσμό; Κορυφαίοι συνταγματολόγοι της χώρας μιλούν στη «ΜτΚ» για την ενδεχόμενη υποχρεωτικότητα του εμβολιασμοί κατά της COVID-19.
Παναγιώτης Μαντζούφας
Όπως υποστηρίζει ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Παναγιώτης Μαντζούφας «ο εμβολιασμός ξέρουμε ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περιοριστεί μία μεταδοτική επιδημία, που έχει πάρει τα χαρακτηριστικά πανδημίας. Αυτό είναι ένα ιατρικό δεδομένο που δεν αμφισβητείται. Θεωρούμε δηλαδή, πως μέσα από τον εμβολιασμό επιτυγχάνουμε ένα ιατρικό αποτέλεσμα, έναν υγειονομικό περιορισμό της επέκτασης μιας πανδημίας, που είναι υπερμεταδοτική μέσω των μεταλλάξεων. Αυτό σημαίνει πως από τη στιγμή που έχουμε τη δυνατότητα του εμβολιασμού, τίθεται το ζήτημα: πως θα αξιοποιηθεί αυτή η δυνατότητα για να πετύχουμε μια συλλογική ανοσία, δηλαδή ένα αποτέλεσμα όπου θα διακοπεί η ροή της μετάδοσης του ιού», εξηγεί ο κ. Μαντζούφας. Όπως λέει ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου «σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, και με τα Συντάγματα των περισσοτέρων δυτικών κρατών, κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, στοιχείο της οποίας είναι ο ατομικός αυτοκαθορισμός, όσον αφορά τις επιλογές θεραπευτικών μεθόδων επί τη βάση των οποίων μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει μια ασθένεια. Άρα δεν μπορούμε με φυσικό καταναγκασμό, δηλαδή με την επιβολή βίας, να υποχρεώσουμε κάποιον να υποστεί μια θεραπευτική πράξη. Εμείς επιλέγουμε πως θα θεραπευτούμε και παίρνουμε την ευθύνη της επιλογής αυτής. Άρα μπορούμε να αρνηθούμε να εβολιαστούμε και το κράτος αντιστοίχως δεν έχει την αρμοδιότητα να μας επιβάλει να εμβολιαστούμε. Γι’ αυτό οι νομοθεσίες των περισσότερων κρατών δεν επιβάλουν υποχρεωτικό εμβολιασμό ως γενική αρχή» ξεκαθαρίζει ο γνωστός συνταγματολόγος αναφερόμενος στην δυνατότητα να θεσπιστεί υποχρεωτικός ο εμβολιασμός του πληθυσμού κατά της COVID-19. Όπως λέει ο κ. Μαντζούφας το κράτος ωστόσο έχει γενική υποχρέωση να προστατεύει την υγεία των πολιτών, όπως έτσι ορίζεται στην τρίτη παράγραφο του άρθρου 21 του Συντάγματος της Ελλάδας. «Στο πλαίσιο λοιπόν, αυτής της μέριμνας, το κράτος πρέπει να παρέχει υπηρεσίες υγείας και κυρίως να προστατεύει την υγεία των πολιτών και να διενεργεί ιατρικές πράξεις με ασφάλεια, αυτές βέβαια που είναι ιατρικώς έγκυρες με βάσει τα πρωτόκολλα υγιεινής και τους γενικούς κανονισμούς που υπάρχουν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των εθνικών κρατών» τονίζει. «Έχουμε δηλαδή δύο βασικά Συνταγματικά δικαιώματα που μπορούν να έρθουν σε σύγκρουση» υποστηρίζει ο κ. Μαντζούφας. «Πώς την επιλύουμε λοιπόν αυτή τη σύγκρουση; Είναι ένα Συνταγματικό πρόβλημα, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια γενικευμένη απάντηση. Πρέπει δηλαδή να βρεθεί τρόπος να εναρμονιστούν οι δύο αυτές βασικές αρχές: του αυτοκαθορισμού και της προστασίας της υγείας» ξεκαθαρίζει. «Εκείνο που κάνουν τα περισσότερα κράτη είναι να επιβάλλουν έμμεση ‘υποχρεωτικότητα’, συνδέοντας τη με ορισμένες κυρώσεις. Λένε δηλαδή, ‘δεν σε υποχρεώνω να εμβολιαστείς αλλά αν δεν εμβολιαστείς δεν θα μπορείς να παρέχεις εργασία’, ενδεχομένως να υπάρξουν περιορισμοί στην κίνηση κ.τ.λ.», αναφέρει. «Σε ορισμένες κατηγορίες, όπως οι υγειονομικοί στα δημόσια νοσοκομεία, η έμμεση αυτή υποχρεωτικότητα είναι τόσο ισχυρή που οδηγεί στο να μην παρέχεται μια υπηρεσία που παρέχεται στους περισσότερους» λέει ο κ. Μαντζούφας.
Αντώνης Μανιτάκης
Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ και πρώην υπουργός Αντώνης Μανιτάκης εξηγεί ότι: «η καθιέρωση με νόμο και πολύ με περισσότερο με κυβερνητική πράξη της υποχρέωσης εμβολιασμού όλου του πληθυσμού, χωρίς εξαίρεση παραβιάζει χωρίς αμφιβολία και το Σύνταγμα αλλά και τις διεθνείς συμβάσεις. Διότι, θίγει με τον τρόπο αυτό τον καθολικό και απόλυτο που επιβάλλεται την σωματική και ψυχική ακεραιότητα του ατόμου. Τη θίγει διότι επιβάλλει να κάνει κάτι, χωρίς τη συναίνεσή του. Ο συλλογισμός αυτός έχει σημασία, όχι τόσο για την περίπτωση του εμβολιασμού, όσο για τις περιπτώσεις άλλων ασθενειών που αν καθιερωνόταν η δυνατότητα επέμβασης στο σώμα ή στη ψυχική υγεία ενός ασθενούς ή ενός ατόμου, θα καθιέρωνε έναν τρόπο ολοκληρωτικού χαρακτήρα, χωρίς την προσωπική του συναίνεση. Αυτά συμβαίνουν μόνο στα δεσποτικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα» εξηγεί ο κ. Μανιτάκης. Και συνεχίζει: «Η αντισυνταγματικότητα μιας καθολικής γενικής απαγόρευσης που δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί άλλωστε ακόμα και από λόγους υγείας ή προστασίας της ζωής όλων των ατόμων τίθεται με ένα διαφορετικό τρόπο σε ό,τι αφορά ορισμένες ειδικές κατηγορίες προσώπων. Ειδικά γι’ αυτές που ασκούν καθήκοντα υγειονομικά στα νοσοκομεία, επειδή ακριβώς έχουν ταχθεί από το επάγγελμά τους να φροντίζουν την υγεία των ασθενών τους και να ενεργούν σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας που επιβάλλει το επάγγελμά τους, δεν θα μπορούσαν κατά τη γνώμη μου να αρνηθούν να εμβολιαστούν για οποιοδήποτε λόγο. Κάποιος μπορεί βέβαια να προβάλλει κάποιους λόγους που είναι αρκετά ισχυροί και μπορούν να δικαιολογηθούν. Σε αυτές τις κατηγορίες όμως, όπως επίσης και στους δασκάλους που έρχονται καθημερινά σε επαφή με τα παιδιά, ή τους εργαζόμενους που έρχονται σε επαφή με το κοινό, τους εργαζόμενους στα Μέσα Ενημέρωσης, είναι δυνατόν να επιβληθεί ένας εξαναγκαστικός εμβολιασμός κατ' εξαίρεση του κανόνα της απαγόρευσης του καθολικού εμβολιασμού. Και λέω εξαναγκασμός γιατί θα έπρεπε να προηγηθεί κάποια διαδικασία πειθαναγκασμού. Δεδομένης της πρακτικής της Πολιτείας για την αντιμετώπιση του ιού και της προστασίας των ατόμων και της ζωής τους βασίζεται στην ατομική ευθύνη του καθενός, στην συνείδηση του καθενός, ότι δηλαδή πρέπει ο ίδιος να συναισθανθεί την υποχρέωση που έχει απέναντι στον εαυτό του αλλά κυρίως απέναντι σε τρίτους» αναφέρει και συμπληρώνει «θα πρέπει σε αυτές τις περιπτώσεις να ασκείται μια διαδικασία πειθαναγκασμού, κι αν αυτή αποτύχει τότε είναι δυνατόν να επιβληθούν διοικητικές κυρώσεις στην άσκηση του επαγγέλματός τους, να προβλεφθούν δυσμενείς συνέπειες γι’ αυτούς που για εντελώς αδικαιολόγητους λόγους επειδή είναι αρνητές δεν δέχονται να εμβολιαστούν» τονίζει.
Ανδρέας Λοβέρδος
Υπέρ της επιβολής υποχρεωτικού εμβολιασμού στους υγειονομικούς του Εθνικού Συστήματος Υγείας, είναι ο συνταγματολόγος, πρώην υπουργός Υγείας και βουλευτής του ΚΙΝΑΛ, Ανδρέας Λοβέρδος. «Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού όσων εργάζονται στα νοσοκομεία της χώρας στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του κορονοϊού είναι απολύτως συνταγματική. Η προστασία της δημόσιας υγείας είναι πρωταρχική υποχρέωση των κρατών. Αυτό στο ελληνικό κράτος ορίζεται βάσει της παραγράφου 3 του άρθρου 21 του Ελληνικού Συντάγματος. Είναι τα δικαιώματα των εργαζομένων στο μέτωπο της μάχης κατά της πανδημίας στα υγειονομικά συστήματα των κρατών μελών της ΕΕ και ειδικά της Ελλάδας; Είναι υποχρέωση όσων εργάζονται σε αυτό το μέτωπο να είναι οι ίδιοι υγιείς για να μπορέσουν να παράσχουν βοήθεια στο συνάνθρωπό τους και για να μην μεταδίδουν την ασθένεια; Οι άνθρωποι που εργάζονται στα Συστήματα Υγείας έχουν δικαιώματα αλλά έχουν και υποχρεώσεις. Κάμπτεται κάποιο από αυτά τα δικαιώματα της προσωπικής τους ελευθερίας, ενόψει της προστασίας της δημόσιας υγείας; Βεβαίως. Κάμπτεται η ελευθερία του να μην εμβολιάζονται. Όπως είναι γνωστό τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες ασκούνται υπό περιορισμούς βάσει της αρχής της αναλογικότητας. Δεν μπορώ να υποχρεώσω έναν που εργάζεται στο θυρωρείο ενός νοσοκομείου να εμβολιαστεί, αλλά έναν γιατρό και έναν νοσηλευτή που δίνουν τη μάχη ή συναλλάσσονται με εκείνους που δίνουν την μάχη κάμπτεται η ελευθερία που έχουν να μην εμβολιάζονται. Εδώ ισχύει το αγαθό της δημόσιας υγείας. Οι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, σημαίνει ότι έχουμε όλοι δικαιώματα και υποχρεώσεις αλλά αν είναι να προστατευθεί το δημόσιο συμφέρον, αυτά περιορίζονται» εξηγεί ο κ. Λοβέρδος.
Νίκος Αλιβιζάτος
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Νίκος Αλιβιζάτος δήλωσε ότι είναι δεδομένες οι λύσεις ακόμα κι όταν στηρίζονται σε σοβαρές επιφυλάξεις. «Μπορεί να μην μπορείς να εξαναγκάσεις κάποιον να δεχτεί το εμβόλιο εάν δεν το θέλει, ωστόσο μπορείς να προβλέψεις ότι θα επιβληθούν κυρώσεις» αναφέρει ο καθηγητής.
Κώστας Χρυσόγονος
Σύμφωνα με τον επίσης συνταγματολόγο και πρώην ευρωβουλευτή, Κώστα Χρυσόγονο «δεν μπορεί να καταστεί ο υποχρεωτικός εμβολιασμός με την επιβολή ποινικών κυρώσεων, γιατί αυτό θα προσέκρουε στον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου. Μπορεί ωστόσο να προβλεφθεί κάποια μορφή περιορισμού κινήσεων για όσους δεν έχουν εμβολιαστεί. Για παράδειγμα, τα μέτρα περιορισμού στις μετακινήσεις να αρθούν για αυτούς που θα διαθέτουν πιστοποιητικό εμβολιασμού και να ισχύουν για όσους δεν διαθέτουν. Δεν μπορούν να επιβληθούν πρόστιμα για όσους δεν εμβολιαστούν. Για τους εργαζόμενους ο εμβολιασμός θα μπορούσε να παράξει κίνητρα, θέτοντας σε άλλο εργασιακό καθεστώς όσους δεν εμβολιάζονται. Και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί εδώ: δεν μιλάμε για απόλυση», λέει ο κ. Χρυσόγονος.
Τι υποστηρίζει το ΑΠΘ
Απάντηση στο εάν μπορεί να καταστεί υποχρεωτικός ο εμβολιασμός κατά της COVID-19 δίνει και το Εργαστήριο Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατόπιν ενδελεχών συζητήσεων μεταξύ των μελών του, όπως αυτή διατυπώνεται στην 4η Γνώμη του Εργαστηρίου. Πιο συγκεκριμένα για την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού αναφέρεται πως «Κατά τον παρόντα χρόνο και όσο διαρκεί η πανδημία του COVID-19, το υπουργείο Υγείας μπορεί να ορίσει ως υποχρεωτικό τον εμβολιασμό όλων των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και όλων όσοι στελεχώνουν δομές υγείας (δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) ή δομές περίθαλψης ευπαθώς ομάδων (ηλικιωμένων, ατόμων με χρόνιες παθήσεις ή ατόμων με αναπηρίες), ορίζοντας ταυτόχρονα ως άμεση συνέπεια της άρνησης εμβολιασμού τους την απομάκρυνσή τους από τον χώρο εργασίας τους χωρίς καμία οικονομική απαίτηση. Αντίστοιχα, η ύπαρξη πιστοποιητικού εμβολιασμού μπορεί να οριστεί ως αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος ή για τον διορισμό σε θέση νοσηλευτικού προσωπικού ή προσωπικού των πιο πάνω δομών. Και τούτο γιατί η δημόσια υγεία, που υπηρετείται εν προκειμένω από τη συλλογική ανοσία και τη μείωση της πίεσης στο σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας, αποτελεί ένα δημόσιο αγαθό και η υποχρέωση εμβολιασμού των συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων συνιστά καθήκον κοινωνικής αλληλεγγύης κατά την έννοια του άρθρου 24, παράγραφος 4 του Συντάγματος».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 9 Μαΐου 2021
ΣΧΟΛΙΑ