21/10/2023 22:00
«Το Κουτί» ανοίγει κάνοντας ένα «επιστημονικό ζάπινγκ» στην ιστορία της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης με μια πλούσια έκδοση που στις σελίδες της κουβαλά πέντε ολόκληρα χρόνια κόπου και μόχθου επιστημόνων οι οποίοι ασχολούνται με πάθος, μεράκι, αγάπη, κέφι με το αντικείμενο της τηλεόρασης.
Το βιβλίο, που κυκλοφόρησε μόλις πρότινος, περιλαμβάνει άρθρα μιας μεγάλης ομάδας πανεπιστημιακών τα οποία γράφτηκαν από το 2018. «Το Κουτί ‘ξεκλειδώνει’ με επιστημονικό τρόπο από μια μεγάλη ομάδα 28 συναδέλφων τη χρονιά που έκλεισε προσωρινά, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, το δημοφιλέστερο τηλεοπτικό κανάλι, το Μέγκα, κάτω από ένα κλίμα γενικής αμηχανίας αλλά και ορισμένων που με μεγάλη χαρά έβλεπαν σε αυτή την εξέλιξη το περιβόητο χτύπημα στη διαπλοκή. Τόσο εγώ όσο και ο Γρηγόρης Πασχαλίδης νιώσαμε πραγματικά ότι κάτι έπρεπε να ειπωθεί επιστημονικά επιτέλους για το πιο σημαντικό και ταυτόχρονα το πιο υποτιμημένο μέσο της ελληνικής πραγματικότητας», λέει στη «ΜτΚ» ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ με ειδίκευση στην κοινωνιολογία των ΜΜΕ Βασίλης Βαμβακάς.
Η δουλειά που έπρεπε να γίνει από όλους τους συνεργάτες ήταν δουλειά ιστορικού και κοινωνιολογικού βάθους. «Χρειάστηκε αρκετή προσπάθεια που δύσκολα θα ερχόταν σε πέρας χωρίς το συλλογικό της χαρακτήρα. Το βιβλίο ήταν έτοιμο από το 2022 όμως πέσαμε και στην εκδοτική κρίση και έπρεπε να περιμένουμε ένα χρόνο για την έκδοσή του από τις εκδόσεις Archive (Οξύ), που θεώρησαν σημαντικό να επιτευχθεί ή έκδοση ενός μεγάλου σε σελίδες βιβλίου παρά το μεγάλο κόστος του», προσθέτει ο κ. Βαμβακάς.
Οι δυο γραμμές εξήγησης της τηλεοπτικής κουλτούρας στην Ελλάδα
Στην επιστημονική και δημοσιογραφική συζήτηση όσον αφορά την ελληνική ιδιωτική τηλεόραση, επικράτησαν δύο βασικά σχήματα ερμηνείας, εδώ και χρόνια, όπως τονίζει ο Βασίλης Βαμβακάς. «Αυτό της ‘εμπορικότητας’ που οδηγεί σχεδόν νομοτελειακά στην ευτέλεια του τηλεοπτικού προϊόντος και εκείνο της ‘διαπλοκής’ που έκανε να φαντάζει το ελληνικό παράδειγμα ιδιωτικής τηλεόρασης ως μια μοναδική και ύποπτη περίπτωση. ‘Το Κουτί’, θεωρεί ότι αυτές οι δύο γραμμές εξήγησης της τηλεοπτικής κουλτούρας στην Ελλάδα είναι εντελώς μερικές, λένε τη μισή ιστορία και σε πολλές περιπτώσεις συσκοτίζουν τους λόγους που αυτή έγινε το κυρίαρχο μέσο καθρεφτίσματος της ελληνικής κοινωνίας της ύστερης μεταπολίτευσης».
«Το Κουτί» με άλλα λόγια, υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο από ένα χαζοκούτι ή ένα εργαλείο προπαγάνδας. «Υπήρξε το μέσο που ενσωμάτωσε και αναπαρήγαγε σε πολλαπλές μορφές τις πολλαπλές αντιφάσεις της σύγχρονης Ελλάδας. Εμείς αυτές τις αντιφάσεις επιδιώκουμε να αναδείξουμε, θεωρώντας το Κουτί, ένα ‘μαγικό’ πράγματι μέσο στο οποίο μπορούμε να συναντήσουμε και να μελετήσουμε επιστημονικά πολλαπλές εκδοχές της ατομικής και συλλογικής μας ταυτότητας, άλλοτε επικαλυπτόμενες άλλοτε αλληλοαναιρούμενες. Τόσο τις σκοτεινές, αρχαϊκές και αντιδημοκρατικές όσο και τις φιλελεύθερες, εξωστρεφείς και καινοτόμες», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
«Να μην δαιμονοποιούμε ούτε να καθαγιάζουμε τα τηλεοπτικά είδωλα»
Για εκείνον το ζήτημα της ποιότητας της ελληνικής τηλεόρασης πάντοτε θα έρχεται και θα επανέρχεται. «Το ενδιαφέρον κοινωνιολογικά είναι να βλέπουμε σε κάθε εποχή τι και από ποιους προσδιορίζεται κάτι ως ποιοτικό. Παλιότερα οι σειρές του Παπακαλιάτη θεωρούνταν μάλλον μη ποιοτικές δραματικές ερωτικές ιστορίες. Σήμερα που το Netflix αγόρασε την τελευταία σειρά του, θεωρείται μάλλον από όλους παράδειγμα της ποιοτικής τηλεόρασης. Το σημαντικό είναι να μη δαιμονοποιούμε ούτε να καθαγιάζουμε τα τηλεοπτικά είδωλα. Το βασικό είναι να κατανοούμε την απήχησή τους και την πολλαπλή μυθολογική τους λειτουργία στην εποχή της ρευστότητας και της αβεβαιότητας κοινωνικών αξιών και πρακτικών που είναι η εποχή μετά το 1989 οπότε και κυριαρχεί η ιδιωτική τηλεόραση».
Ο ΤΟΜΟΣ
«Το Κουτί» είναι το τρίτο μέρος μιας «τριλογίας» συνεπιμέλειας βιβλίων για την ελληνική τηλεόραση (το πρώτο ήταν τα 50 χρόνια ελληνική τηλεόραση πάλι με τον Γρηγόρη Πασχαλίδη και το δεύτερο οι αμερικανικές σειρές στην Ελλάδα με την Αγγελική Γαζή). «Σε αυτή την προσπάθεια δεκάδες συνάδελφοι ‘συστρατεύτηκαν’ και έδειξαν ότι η ελληνική επιστημονική κοινότητα μπορεί να σκεφτεί έξω από τα ‘κουτιά’ που είχε φτιάξει στο παρελθόν για την τηλεοπτική κουλτούρα και να συμπορευτεί με τάσεις που υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία εδώ και πολύ καιρό». Εξάλλου, μετά «Το Κουτί» όσο τον αφορά ακολουθεί ένα βιβλίο προσωπικό μετά από καιρό. Πάλι σε συνεργασία με τις εκδόσεις Archive. «Προσεχώς περισσότερα…», σημειώνει.
Ανήσυχος, μεθοδικός, επίμονος ο Βασίλης Βαμβακάς έχει πάντα ως βασικό του ενδιαφέρον την κοινωνιολογική μελέτη της σύγχρονης Ελλάδας, από τη μεταπολίτευση και ύστερα. «Τα ΜΜΕ αποτελούν για μένα πηγές για να κατανοήσω καλύτερα την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Όχι την πραγματικότητα των σκληρών δεδομένων τόσο πολύ, όσο την πραγματικότητα που καταγράφεται ως βίωμα, ως μαρτυρία, ως εικόνα πάντα με έναν τρόπο υποκειμενικό αλλά καθόλου ατομικό», καταλήγει.
Δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία της Κυριακής
«Το Κουτί» ανοίγει κάνοντας ένα «επιστημονικό ζάπινγκ» στην ιστορία της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης με μια πλούσια έκδοση που στις σελίδες της κουβαλά πέντε ολόκληρα χρόνια κόπου και μόχθου επιστημόνων οι οποίοι ασχολούνται με πάθος, μεράκι, αγάπη, κέφι με το αντικείμενο της τηλεόρασης.
Το βιβλίο, που κυκλοφόρησε μόλις πρότινος, περιλαμβάνει άρθρα μιας μεγάλης ομάδας πανεπιστημιακών τα οποία γράφτηκαν από το 2018. «Το Κουτί ‘ξεκλειδώνει’ με επιστημονικό τρόπο από μια μεγάλη ομάδα 28 συναδέλφων τη χρονιά που έκλεισε προσωρινά, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, το δημοφιλέστερο τηλεοπτικό κανάλι, το Μέγκα, κάτω από ένα κλίμα γενικής αμηχανίας αλλά και ορισμένων που με μεγάλη χαρά έβλεπαν σε αυτή την εξέλιξη το περιβόητο χτύπημα στη διαπλοκή. Τόσο εγώ όσο και ο Γρηγόρης Πασχαλίδης νιώσαμε πραγματικά ότι κάτι έπρεπε να ειπωθεί επιστημονικά επιτέλους για το πιο σημαντικό και ταυτόχρονα το πιο υποτιμημένο μέσο της ελληνικής πραγματικότητας», λέει στη «ΜτΚ» ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ με ειδίκευση στην κοινωνιολογία των ΜΜΕ Βασίλης Βαμβακάς.
Η δουλειά που έπρεπε να γίνει από όλους τους συνεργάτες ήταν δουλειά ιστορικού και κοινωνιολογικού βάθους. «Χρειάστηκε αρκετή προσπάθεια που δύσκολα θα ερχόταν σε πέρας χωρίς το συλλογικό της χαρακτήρα. Το βιβλίο ήταν έτοιμο από το 2022 όμως πέσαμε και στην εκδοτική κρίση και έπρεπε να περιμένουμε ένα χρόνο για την έκδοσή του από τις εκδόσεις Archive (Οξύ), που θεώρησαν σημαντικό να επιτευχθεί ή έκδοση ενός μεγάλου σε σελίδες βιβλίου παρά το μεγάλο κόστος του», προσθέτει ο κ. Βαμβακάς.
Οι δυο γραμμές εξήγησης της τηλεοπτικής κουλτούρας στην Ελλάδα
Στην επιστημονική και δημοσιογραφική συζήτηση όσον αφορά την ελληνική ιδιωτική τηλεόραση, επικράτησαν δύο βασικά σχήματα ερμηνείας, εδώ και χρόνια, όπως τονίζει ο Βασίλης Βαμβακάς. «Αυτό της ‘εμπορικότητας’ που οδηγεί σχεδόν νομοτελειακά στην ευτέλεια του τηλεοπτικού προϊόντος και εκείνο της ‘διαπλοκής’ που έκανε να φαντάζει το ελληνικό παράδειγμα ιδιωτικής τηλεόρασης ως μια μοναδική και ύποπτη περίπτωση. ‘Το Κουτί’, θεωρεί ότι αυτές οι δύο γραμμές εξήγησης της τηλεοπτικής κουλτούρας στην Ελλάδα είναι εντελώς μερικές, λένε τη μισή ιστορία και σε πολλές περιπτώσεις συσκοτίζουν τους λόγους που αυτή έγινε το κυρίαρχο μέσο καθρεφτίσματος της ελληνικής κοινωνίας της ύστερης μεταπολίτευσης».
«Το Κουτί» με άλλα λόγια, υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο από ένα χαζοκούτι ή ένα εργαλείο προπαγάνδας. «Υπήρξε το μέσο που ενσωμάτωσε και αναπαρήγαγε σε πολλαπλές μορφές τις πολλαπλές αντιφάσεις της σύγχρονης Ελλάδας. Εμείς αυτές τις αντιφάσεις επιδιώκουμε να αναδείξουμε, θεωρώντας το Κουτί, ένα ‘μαγικό’ πράγματι μέσο στο οποίο μπορούμε να συναντήσουμε και να μελετήσουμε επιστημονικά πολλαπλές εκδοχές της ατομικής και συλλογικής μας ταυτότητας, άλλοτε επικαλυπτόμενες άλλοτε αλληλοαναιρούμενες. Τόσο τις σκοτεινές, αρχαϊκές και αντιδημοκρατικές όσο και τις φιλελεύθερες, εξωστρεφείς και καινοτόμες», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
«Να μην δαιμονοποιούμε ούτε να καθαγιάζουμε τα τηλεοπτικά είδωλα»
Για εκείνον το ζήτημα της ποιότητας της ελληνικής τηλεόρασης πάντοτε θα έρχεται και θα επανέρχεται. «Το ενδιαφέρον κοινωνιολογικά είναι να βλέπουμε σε κάθε εποχή τι και από ποιους προσδιορίζεται κάτι ως ποιοτικό. Παλιότερα οι σειρές του Παπακαλιάτη θεωρούνταν μάλλον μη ποιοτικές δραματικές ερωτικές ιστορίες. Σήμερα που το Netflix αγόρασε την τελευταία σειρά του, θεωρείται μάλλον από όλους παράδειγμα της ποιοτικής τηλεόρασης. Το σημαντικό είναι να μη δαιμονοποιούμε ούτε να καθαγιάζουμε τα τηλεοπτικά είδωλα. Το βασικό είναι να κατανοούμε την απήχησή τους και την πολλαπλή μυθολογική τους λειτουργία στην εποχή της ρευστότητας και της αβεβαιότητας κοινωνικών αξιών και πρακτικών που είναι η εποχή μετά το 1989 οπότε και κυριαρχεί η ιδιωτική τηλεόραση».
Ο ΤΟΜΟΣ
«Το Κουτί» είναι το τρίτο μέρος μιας «τριλογίας» συνεπιμέλειας βιβλίων για την ελληνική τηλεόραση (το πρώτο ήταν τα 50 χρόνια ελληνική τηλεόραση πάλι με τον Γρηγόρη Πασχαλίδη και το δεύτερο οι αμερικανικές σειρές στην Ελλάδα με την Αγγελική Γαζή). «Σε αυτή την προσπάθεια δεκάδες συνάδελφοι ‘συστρατεύτηκαν’ και έδειξαν ότι η ελληνική επιστημονική κοινότητα μπορεί να σκεφτεί έξω από τα ‘κουτιά’ που είχε φτιάξει στο παρελθόν για την τηλεοπτική κουλτούρα και να συμπορευτεί με τάσεις που υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία εδώ και πολύ καιρό». Εξάλλου, μετά «Το Κουτί» όσο τον αφορά ακολουθεί ένα βιβλίο προσωπικό μετά από καιρό. Πάλι σε συνεργασία με τις εκδόσεις Archive. «Προσεχώς περισσότερα…», σημειώνει.
Ανήσυχος, μεθοδικός, επίμονος ο Βασίλης Βαμβακάς έχει πάντα ως βασικό του ενδιαφέρον την κοινωνιολογική μελέτη της σύγχρονης Ελλάδας, από τη μεταπολίτευση και ύστερα. «Τα ΜΜΕ αποτελούν για μένα πηγές για να κατανοήσω καλύτερα την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Όχι την πραγματικότητα των σκληρών δεδομένων τόσο πολύ, όσο την πραγματικότητα που καταγράφεται ως βίωμα, ως μαρτυρία, ως εικόνα πάντα με έναν τρόπο υποκειμενικό αλλά καθόλου ατομικό», καταλήγει.
Δημοσιεύτηκε στη Μακεδονία της Κυριακής
ΣΧΟΛΙΑ