Σήμερα είναι μια μέρα που ταιριάζει πολύ στο σινεμά. Γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Κοινωνικής Δικαιοσύνης που καθιέρωσε ο ΟΗΕ το 2007, προωθώντας τις δράσεις κατά της φτώχειας, της ανεργίας και κάθε μορφής κοινωνικού αποκλεισμού. Ο κινηματογράφος, από τη φύση του ουμανιστική τέχνη, έσκυψε εκ των πραγμάτων πάνω σε αυτά τα θέματα. Στη φετινή, βέβαια, χρονιά δεν είχαμε πολλές ανάλογες ταινίες και αυτό μπορεί να θεωρηθεί παράδοξο, επειδή βρισκόμαστε στην περίοδο μιας τρομερής ύφεσης που κόμισε και ανεργία και φτώχεια, κάτι που το βλέπουμε συνεχώς και στη χώρα μας. Παράλληλα, η κοινωνική πρόνοια έχει σχεδόν εξαφανιστεί μαζί με την κατάργηση των περισσοτέρων εργατικών δικαιωμάτων. Το σύγχρονο σινεμά, πάντως, μας μεταφέρει ως άλλοθι τις παράπλευρες απώλειες φτώχειας, ανεργίας και άλλων προβλημάτων, όπως η κατάθλιψη, πρόσφατη αγωνιστική ταινία είχε λογικά την υπογραφή του Κεν Λόουτς στο συνταρακτικό Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ.

ΔΙΕΚΔΙΚΩΝΤΑΣ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Το σινεμά, πάντως, στάθηκε στο ύψος του και διαχρονικά μας πρόσφερε ορισμένα αριστουργήματα σπάνιας αισθητικής, ιδεολογίας, που υπερασπίζονται το δικαίωμα στην εργασία και στη στοιχειωδώς καλή οικονομική κατάσταση, που μεταφέρει και μια ποιότητα ζωής, απαλύνοντας πολλές δευτερογενείς παρενέργειες. Κορυφαίοι δημιουργοί υπέγραψαν φιλμ μεγάλης ιστορικής αξίας, εμβληματικά, αγαπημένα, που με αγωνιστικότητα και πάθος στηρίζουν αυτά τα δικαιώματα.

ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ

Αν ανατρέξουμε στις κορυφαίες ταινίες που καταγράφουν και απαιτούν αυτά τα δικαιώματα, θα καταλήξουμε στην ακόλουθη λίστα:

Κλέφτης ποδηλάτων. Το οσκαρικό εμβληματικό φιλμ του Βιτόριο ντε Σίκα, που αναφέρεται ταυτόχρονα στην ανεργία και τη φτώχεια.

Λούστρο παπουτσιών. Άλλη μια οσκαρική ταινία του Βιτόριο ντε Σίκα σχετικά με τη μεταπολεμική Ιταλία και την ανέχεια, που ταλαιπωρεί ακόμα και πιτσιρίκια, οδηγώντας τα στη συνειδητοποίηση.

Salaam Bombay. Το βραβευμένο ινδικό φιλμ της Μίρα Ναΐρ για την εξαθλίωση των μικρών παιδιών.

Η πόλη του Θεού του Φερνάντο Μεϊρέγιες, για την απερίγραπτη φτώχεια στις παραγκουπόλεις, που οδηγεί τους ανήλικους εκ των πραγμάτων στην παραβατικότητα.

Πισότε, το χαμίνι του Σάο Πάολο. Το συγκλονιστικό φιλμ του Έκτορ Μπαμπένκο για την εξαθλίωση των παιδιών στη Βραζιλία.

Βροχή από πέτρες. Το σπάνιο αριστούργημα του Κεν Λόουτς. Ένας άνεργος εργάτης κάνει το παν για να βρει τα χρήματα που απαιτούνται έτσι ώστε η κόρη του να αποκτήσει την κατάλληλη ενδυμασία για την πρώτη της μετάληψη. Συγκλονιστικό από κάθε πλευρά.

ΖΩΗ ΣΤΑ ΑΚΡΑ

Slumdog millionaire. Πρόκειται για το οσκαρικό φιλμ του Ντάνι Μπόιλ, που μας μεταφέρει στην Ινδία της τρομερής φτώχειας, των απόβλητων και των τηλεπαιχνιδιών.

Γη χωρίς ψωμί. Κατ’εξαίρεση, επιλέγω στη λίστα ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του Λουίς Μπουνιουέλ. Μας μεταφέρει στην περιοχή Las Hurdes της Ισπανίας, που σήμερα είναι ιδιαίτερα τουριστική, όμως στο μεσοπόλεμο οι κάτοικοί της ζούσαν σε κατάσταση τρομερής υπανάπτυξης, με ολική ανεργία.

Η γη τρέμει. Το νεορεαλιστικό βραβευμένο αριστούργημα του Λουκίνο Βισκόντι, που μας μεταφέρει σε μια παραθαλάσσια περιοχή της Ιταλίας όπου η ασχολία των κατοίκων είναι οι αλυκές. Τρομερή φτώχεια, ανεργία κι εκμετάλλευση κατακλύζουν τον δοσμένο κοινωνικό χώρο.

Πικρό ψωμί, του Γρηγόρη Γρηγορίου, που ενόχλησε πολύ το κατεστημένο της εποχής. Ασχολείται, με εξαιρετική νεορεαλιστική γραφή, με τη μιζέρια, την εξαθλίωση και τη βαριά δουλειά στην οικοδομή.

Συνοικία το όνειρο, του Αλέκου Αλεξανδράκη. Μια ταινία που επίσης ενόχλησε στην εποχή της, κυνηγήθηκε και λογοκρίθηκε. Μας μεταφέρει στην υποβαθμισμένη αθηναϊκή γειτονιά του Ασυρμάτου, όπου παρακολουθούμε ιστορίες πολλών ανθρώπων στα όρια της πολλαπλής εξαθλίωσης.

Βίαιοι, βρώμικοι και κακοί. Η βραβευμένη πολύκροτη ταινία του Έτορε Σκόλα με τον Νίνο Μανφρέντι. Μας μεταφέρει σε μια τενεκεδούπολη λίγο έξω από τη Ρώμη, όπου λούμπεν τρόπος ζωής, ανέχεια και βία συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σκηνικό.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Μάμα Ρόμα. Σχεδόν ντοκιμαντερίστικο, ποιητικό χρονικό της αθλιότητας που επικρατούσε τη δεκαετία του ’60 στα περίχωρα της Ρώμης, με τη σκηνοθετική ιδιοφυία του Πιερ Πάολο Παζολίνι.

Ακατόνε. Στο ίδιο ύφος, ήθος και στυλ, και πάλι με τον Φράνκο Τσίτι, ο Παζολίνι αναδεικνύει έναν κόσμο γεμάτο από ανεργία, κηφήνες, φτώχεια και εξαθλίωση.

Τα σταφύλια της οργής. Από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζον Στάινμπεκ, με βασικό πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα. Ο Τζον Φορντ, σε ένα εκπληκτικό οδοιπορικό φτώχειας και ανεργίας.

Άνθρωποι και ποντίκια. Σημειώνουμε την προπολεμική ασπρόμαυρη εκδοχή του Λούις Μάιλστοουν και τη σύγχρονη έγχρωμη του Γκάρι Σινίζ. Και πάλι από μυθιστόρημα του Τζον Στάινμπεκ, μια συγκλονιστική περιπλάνηση δύο τύπων, εκ των οποίων ο ένας είναι διανοητικά ανάπηρος, μέσα στην ανέχεια.

Το σκιάχτρο. Το βραβευμένο στις Κάννες αριστουργηματικό οδοιπορικό του Τζέρι Σάτσμπεργκ. Τζιν Χάκμαν και Αλ Πατσίνο είναι καταπληκτικοί στους ρόλους δύο μοναχικών περιθωριακών ανέργων, που περιπλανώνται αναζητώντας την ελπίδα της ουτοπίας.

Όμως, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι ουτοπία, αλλά παντοτινό αίτημα…