Να μην χαθεί η ευκαιρία που γέννησε για τη χώρα μας η πανδημία μέσω της αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης επιχειρεί η Ελλάδα, με τους εμπλεκόμενους κυβερνητικούς παράγοντες και φορείς να δίνουν μάχη με τον χρόνο προκειμένου να ενταχθούν στον κατάλογο όσο το δυνατόν περισσότερα έργα και δράσεις με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2026. Οι ευκαιρίες ανάπτυξης της χώρας μας συνολικά αλλά και ειδικότερα ανά τομέα, όπως έχουν τεθεί από το Μέγαρο Μαξίμου, αλλά και ανά περιοχή για μετάβαση στη νέα εποχή, αυτό που η κυβέρνηση ονόμασε «Ελλάδα 2.0» είναι πολλές. 

Βασική προϋπόθεση ωστόσο αποτελεί στο... τρένο να προλάβουν να επιβιβαστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι πριν να είναι αργά. Κι αυτό γιατί, τα κριτήρια που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αξιοποίηση και την εκταμίευση των 32 δισεκατομμυρίων ευρώ που εξασφάλισε η Ελλάδα, είναι αυστηρά και πολύ συγκεκριμένα, ενώ οι χρόνοι είναι πολύ πιεστικοί με το τελεσίγραφο από τις Βρυξέλλες να είναι σαφές: «μόνο έργα με ώριμες μελέτες θα ενταχθούν και θα χρηματοδοτηθούν». Ζητούμενο παραμένει η ισόρροπη ανάπτυξη και η μείωση της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας, καθώς σε ό,τι αφορά το Ταμείο δεν ορίστηκαν κριτήρια για την περιφερειακή ανάπτυξη αλλά και την κοινωνική συνοχή, όπως συμβαίνει με τα ευρωπαϊκά προγράμματα.

Η Ελλάδα, ήταν η δεύτερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που κατέθεσε, σύμφωνα με τα αρμόδια κυβερνητικά χείλη, αυτά του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών, Θεόδωρου Σκυλακάκη, ολοκληρωμένη πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σχέδιο 4.104 σελίδων συνολικά περιλαμβάνει 106 επενδυτικά προγράμματα και 67 μεταρρυθμίσεις, πλήρως κοστολογημένες, όπως δήλωσε ο κ. Σκυλακάκης. 

Το εθνικό σχέδιο που κατατέθηκε στις Βρυξέλλες πάντως, ακόμα δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας, όπως καταγγέλλουν εκπρόσωποι των κομμάτων της αντιπολίτευσης, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «στη Βουλή κατατέθηκε μια παρουσίαση σε powerpoint και μια σύνοψη του σχεδίου σε 200 σελίδες». Από όσα έχουν γίνει γνωστά απουσιάζουν από τον κατάλογο τα εμβληματικά έργα και πρότζεκτ στη Θεσσαλονίκη, την ώρα που γίνεται ειδική μνεία σε μεγάλα έργα της Αθήνας, με τους αιρετούς της πόλης να ελπίζουν να μην επιβεβαιωθούν όσοι θέλουν τη Θεσσαλονίκη ως «φτωχό συγγενή». Μια πρώτη... ψυχρολουσία πάντως υπήρξε όταν έγινε γνωστό πως η Επιτροπή έκοψε έργα υποδομών που επρόκειτο να δώσουν λύση σε προβλήματα που απασχολούν εδώ και δεκαετίες την πόλη και την ευρύτερη περιοχή, όπως για παράδειγμα ο αυτοκινητόδρομος Θεσσαλονίκης-Έδεσσας, ο οποίος εν τέλει θα γίνει μέσω ΣΔΙΤ.

Όπως αναφέρουν στη «ΜτΚ» κυβερνητικοί κύκλοι «Το σχέδιο ‘Ελλάδα 2.0’ διαμορφώθηκε για να δώσει στη χώρα μία νέα μεγάλη ώθηση για το μέλλον. Στη διαμόρφωση του πάρθηκαν υπόψιν πολλές από τις χρόνιες υστερήσεις που κράτησαν μέχρι τώρα την Ελλάδα πίσω από τις άλλες αναπτυγμένες Ευρωπαϊκές χώρες. Τα έργα έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που δίνουν σε όλες τις περιφέρειες τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε αυτά. Πολλά έργα είναι ήδη σχεδιασμένα με την τοπική και περιφερειακή τους διάσταση, ενώ άλλα έχουν μεν οριζόντιο χαρακτήρα και είναι ανοιχτά, αλλά απομένει στις περιφερειακές οντότητες να πάρουν μέρος είτε με την χωρική τους διάσταση, είτε με την πληθυσμιακή τους, είτε τέλος με την παραγωγική τους δυναμική» εξηγούσαν χαρακτηριστικά οι ίδιοι κύκλοι.

Έργα στην Υγεία

Μεταξύ των έργων που θα υλοποιηθούν μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και σύμφωνα με πληροφορίες έχουν λάβει ήδη το «πράσινο φως» είναι οι ανακαινίσεις και ο εκσυγχρονισμός του εξοπλισμού των κέντρων υγείας και των νοσοκομείων σε όλη τη χώρα. Ενδεικτικά, αναφέρονται τα νοσοκομεία Άγιος Παύλος, Γ. Παπανικολάου, Παπαγεωργίου, Θεαγένειο, Άγιος Δημήτριος και το Παλαιό Νοσοκομείο Ειδικών Παθήσεων Νομού Θεσσαλονίκης. Αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει και για τις μονάδες υγείας στην ευρύτερη περιοχή της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όπως είναι τα νοσοκομεία Χαλκιδικής, Πέλλας, Γιαννιτσών, Ημαθίας, Κατερίνης, Έδεσσας, Γουμένισσας, Σερρών, Κιλκίς.

Στα έργα του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» γίνεται ειδική αναφορά το Γενικό Νοσοκομείο Παπανικολάου, όπου πρόκειται να δημιουργηθούν νέες υποδομές. Όπως άλλωστε έγινε γνωστό κατά την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη για τα εγκαίνια της νέας Μονάδας Εντατικής Θεραπείας δωρεά της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» με πρόεδρο τη Γιάννα Αγγελοπούλου, αναμένεται να δημιουργηθούν νέα κτίρια για τη στέγαση των εργαστηρίων Κυτταρικής και Γενετικής Θεραπείας και Αιματολογικής Κλινικής, προκειμένου να «συμβαδίσει η παροχή υπηρεσιών του με τις αυξημένες απαιτήσεις φροντίδας ασθενών, καθώς και τις σύγχρονες βιοϊατρικές τεχνολογίες», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο κείμενο της παρουσίασης.

Αναβάθμιση δικαστηρίων και αντιπλημμυρικά

Επίσης, πληροφορίες θέλουν να έχουν λάβει το «πράσινο φως» έργα αναβάθμισης των δικαστικών μεγάρων σε Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Έδεσσα και Σέρρες. Ήδη στο Ταμείο Ανάκαμψης έχουν ενταχθεί και έχουν ανακοινωθεί αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή του Ωραιοκάστρου συνολικού ύψους 13.500.000 ευρώ, όπως και σε άλλα σημεία της Κεντρικής Μακεδονίας αλλά και η δημιουργία Κέντρου Φροντίδας. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Ωραιοκάστρου, Παντελή Τσακίρη υπάρχει δέσμευση για ένταξη του έργου ψηφιοποίησης της πολεοδομίας και της δημοτικής περιουσίας, συνολικού προϋπολογισμού 1.000.000 ευρώ.

Με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης αναμένεται να δοθεί επίσης λύση στο χρόνιο ζήτημα της διάνοιξης της οδού Πόντου στην Καλαμαριά, η αποζημίωση των ιδιοκτητών της οποίας αποτελεί «βραχνά» εδώ και δεκαετίες. Στην πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού στον προσφυγικό δήμο, το ζήτημα συζητήθηκε αναλυτικά και σύμφωνα με τα λεγόμενα του δημάρχου της περιοχής Γιάννη Δαρδαμανέλη υπήρξε δέσμευση για λύση του προβλήματος. Εκτιμάται πως το ύψος των αποζημιώσεων για απαλλοτριώσεις ανέρχεται σε 15.000.000 ευρώ.

Σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ» γίνονται προσπάθειες ώστε με αξιοποίηση πόρων του Ταμείου να πραγματοποιηθεί η ανάπλαση της περιφερειακής τάφρου Θεσσαλονίκης, ένα έργο συνολικού προϋπολογισμού 7.000.000 ευρώ. Στο δήμο Θερμαϊκού επίσης, προβλέπεται η αντικατάσταση όλων των αγωγών αμιάντου και η δημιουργία δικτύων αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων στην Επανομή (η εκκρεμότητα χρονολογείται εδώ και 15 χρόνια) ενώ αντίστοιχη πρόταση υπάρχει για την ολοκληρωμένη διαχείριση αστικών λυμάτων στο δήμο Νέας Προποντίδας. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των αστικών αποβλήτων της περιοχής, που περιλαμβάνει επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων, χωριστή συλλογή των ανακυκλώσιμων υλικών και υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων, σε μία από τις πιο τουριστικές περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας.

Δενδοφυτεύσεις και... αναπλάσεις

Η απουσία πάντως εμβληματικών έργων στην Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Ελλάδας από την σχετική λίστα που έχει δοθεί στη δημοσιότητα, προβληματίζει. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ στο σχέδιο που παρουσιάστηκε υπάρχουν έργα όπως: η ολοκλήρωση του οδικού άξονα Ε65, η κατασκευή του Βόρειου Οδικού Άξονα της Κρήτης, η ανάπλαση των πρώην βασιλικών κτημάτων Τατοΐου, η ανακαίνιση του ΟΑΚΑ, αναπλάσεις στην Αθήνα, όπως στον Ελαιώνα, στη Δυτική Αθήνα, στο νότιο παραλιακό μέτωπο Αττικής (για τη Θεσσαλονίκη υπάρχει μια γενική αναφορά «αναπλάσεις στη Θεσσαλονίκη» χωρίς να γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα έργα) τα εμβληματικά έργα που αφορούν τη Βόρεια Ελλάδα είναι... μετρημένα στα δάχτυλα.

Μεταξύ άλλων, των έργων που περιλαμβάνονται στην «Ελλάδα 2.0» είναι η αναδάσωση και οι δενδροφυτεύσεις στο περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου αλλά και στη Χαλκιδική, όπως και η αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου από τον Πειραιά έως και τη Θεσσαλονίκη. Στον κατάλογο των έργων προβλέπεται επίσης και η δημιουργία Περιφερειακού Κέντρου Πολιτικής Προστασίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Πολιτισμός

Στον τομέα του Πολιτισμού στο Ταμείο Ανάκαμψης επιδιώκεται να ενταχθούν πέντε πολιτιστικές διαδρομές, οι δύο από αυτές αφορούν τη Βόρεια Ελλάδα. Πρόκειται για τη διαδρομή «Στα βήματα του Αποστόλου Παύλου» και η «Πολιτιστική Εγνατία Οδός». Σύμφωνα με τον σχεδιασμό στην πρώτη περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα εξής έργα: συντήρηση ξύλινης γέφυρας στην Αμφίπολη, ενεργειακή αναβάθμιση και ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας, αποκατάσταση του Ιερού Ναού της Παναγίας Χαλκέων, αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης της Αχεροποίητου, ανάδειξη, στερέωση αποκατάσταση των Ιερών Ναών Αγίας Άννας και Χριστού Παντοκράτορα όπως και του Μπέη Χαμάμ στη Βέροια και έργα αποκατάστασης στη Νικόπολη. Σε ό,τι αφορά την πολιτιστική διαδρομή «Πολιτιστική Εγνατία Οδός» μεταξύ άλλων έργων προβλέπεται η αποκατάσταση του λουτρού Μπέη Χαμάμ, η συντήρηση τοιχογραφιών σε μνημεία της Unesco και οι εργασίες ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου της Ροτόντα. Μεταξύ άλλων, προβλέπονται επενδύσεις για την προστασία εμβληματικών μνημείων και τόπων από την κλιματική αλλαγή, όπως είναι ο αρχαιολογικός τόπος στο Δίον στην Πιερία.

Πληροφορίες επίσης αναφέρουν πως ορισμένα από τα 800 λεωφορεία που θα προμηθευτεί το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και υπάρχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης θα δοθούν στην Θεσσαλονίκη για την ενίσχυση του συγκοινωνιακού έργου του ΟΑΣΘ.

Ασαφές το κανονιστικό πλαίσιο

Σύμφωνα με στέλεχος της δημόσιας διοίκησης που εξειδικεύεται σε ευρωπαϊκά προγράμματα «το μεγάλο πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχει μέχρι σήμερα σαφές κανονιστικό πλαίσιο σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και την χρηματοδότηση των προτάσεων που θα υποβληθούν, προκειμένου να γνωρίζουμε ποια είναι αυτά και που θα γίνουν». Όπως λέει ο ίδιος τα έργα θα πρέπει να έχουν ώριμες μελέτες, να συμβασιοποιηθούν το αργότερο μέχρι το 2023 με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2026. Οι διαδικασίες δε, για την συμβασιοποίηση έργων αναμένεται να τρέξουν με εντατικούς ρυθμούς με τον μέσο χρόνο να προσδιορίζεται στους επτά μήνες, την ώρα που σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί και διάστημα τριών ή και τεσσάρων ετών. «Σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλονίκη από τον κατάλογο που είναι γνωστός απουσιάζουν τα ονομαστικά έργα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως δεν θα γίνουν σημαντικά έργα στην περιοχή στο πλαίσιο των οριζόντιων δράσεων» λέει αναφέροντας τον εκσυγχρονισμό του δικτύου της ηλεκτρικής ενέργειας, εκτεταμένες αναδασώσεις, παρεμβάσεις στο αρδρευτικό δίκτυο περιοχών κ.ά. «Πολλές κατηγορίες ακουμπούν τη Θεσσαλονίκη. Δυνητικά θα μπορούσαν να ενταχθούν έργα όπως η ανάπλαση της πλατείας Αριστοτέλους, το γήπεδο του ΠΑΟΚ, η ανάπλαση της πλατείας Διοικητηρίου και το δεύτερο στάδιο που αφορά τις αναπλάσεις στο υπό κατασκευή Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά» εξηγεί ο ίδιος παράγοντας.

Οι περισσότεροι πάντως, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δηλώνουν στη «ΜτΚ» πως είναι «χαμένοι στην μετάφραση». Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που οι δήμοι του νομού Θεσσαλονίκης επέλεξαν άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως είναι το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και το νέο ΕΣΠΑ 2021-2017 για να εντάξουν και να ολοκληρώσουν τα έργα τους. Μιλώντας στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας και δήμαρχος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου αναφέρει ότι «οι οριζόντιες δράσεις όπως αναφέρονται στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι εκείνες που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση» συμπληρώνοντας πως πρόκειται για δράσεις «περιβαλλοντικές, εξοικονόμησης ενέργειας μέσα από παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια, αστικές αναπλάσεις, ασφαλτοστρώσεις στις πόλεις κ.ά.». «Πολλά από τα έργα τα οποία έχουν ώριμες μελέτες και δεν μπορούν να ενταχθούν στο ‘Αντώνης Τρίτσης’ θα ενταχθούν στο Ταμείο Ανάκαμψης» υποστηρίζει ο κ. Παπαστεργίου. Η αλήθεια είναι, πως έργα όπως η ψηφιοποίηση αρχείων, η μετατροπή πόλεων σε «έξυπνες», ο εκσυγχρονισμός συστημάτων σε δήμους και περιφέρειες αναμένεται να ενταχθούν οριζοντίως σε κάποια από τις δράσεις που έχουν ανακοινωθεί.

Οι προοπτικές για Κεντρική Μακεδονία και Θεσσαλονίκη

Ως μια «μεγάλη πρόκληση και ευκαιρία» που έχει μπροστά της η χώρα χαρακτήρισε ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, το Ταμείο Ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ, που συνδυαστικά θα φέρουν στην οικονομία της Ελλάδας 72 δισ. τα επόμενα χρόνια σε πρόσφατη παρέμβασή του στο πλαίσιο εκδήλωσης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας στην οποία συμμετείχε και ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θεόδωρος Σκυλακάκης. «Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ είναι ευκαιρία, γιατί θα έχουμε τη δυνατότητα να μετασχηματίσουμε την οικονομία μας. Είναι όμως και πρόκληση, γιατί θα πρέπει να το κάνουμε γρήγορα και αποτελεσματικά, με την εμπλοκή όλων των επιπέδων διακυβέρνησης, ευρωπαϊκού, εθνικού και περιφερειακού» είπε ο κ. Τζιτζικώστας. Επισήμανε επίσης ότι το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει να συνδυαστεί με όλα τα υπόλοιπα χρηματοδοτικά προγράμματα, το ΕΣΠΑ 2021-2027, το «Αντώνης Τρίτσης», το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, μαζί με τη μόχλευση πόρων από την ιδιωτική οικονομία, ώστε «πρώτον το αποτέλεσμα να είναι πολλαπλασιαστικό, και δεύτερον να μπορούν μια σειρά από έργα, να ενταχθούν ή να μεταφερθούν από το ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα στο άλλο και να υπάρχει πάντα εναλλακτική οδός», όπως είπε.

Μιλώντας στη «ΜτΚ» ο αντιδήμαρχος Οικονομικών του δήμου Θεσσαλονίκης, Μιχάλης Κούπκας εξηγεί πως «η Θεσσαλονίκη πρέπει να βγει απόλυτα κερδισμένη από το Ταμείο Ανάκαμψης και να αξιοποιήσει στο μέγιστο τις ευκαιρίες του. Προτεραιότητα της δικής μας προσπάθειας που θα εντάξουμε στο Ταμείο είναι μεγάλα έργα υποδομής που θα αλλάξουν το πρόσωπο και τις προοπτικές της πόλης και θα συμπαρασύρουν σε θετική κατεύθυνση μία σειρά άλλων παραμέτρων όπως μετακινήσεις, περιβάλλον, ποιότητα ζωής. Επίσης αναπλάσεις του δημοσίου χώρου που θα αποτυπώσουν στο αστικό περιβάλλον τις νέες φιλοδοξίες της». Ο κ. Κούπκας συνεχίζει λέγοντας πως ο δήμος Θεσσαλονίκης στοχεύει σε ψηφιακή μεταρρύθμιση με μείωση της γραφειοκρατίας, ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και της διοικητικής διαδικασίας, μετατροπή της πόλης σε smartcity, επένδυση στην διαχείριση απορριμμάτων, ενίσχυση της ανακύκλωσης και μακροπρόθεσμα σε ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας. «Στοχεύουμε σε εξωστρέφεια στην πράξη, προσέλκυση επενδύσεων, εταιρειών, και εργαζομένων και προώθηση και εμβάθυνση της μητροπολιτικής συνεργασίας. Πρόκειται για τη δική μας βιωμένη εμπειρία και το δικό μας έργο αυτά τα δύο περίπου χρόνια. Είναι απολύτως ευθυγραμμισμένες με την υλοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας και με τους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης όσο και με το εθνικό πλαίσιο. Όπως ακριβώς το Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει σχεδιαστεί ώστε να λειτουργεί σε συνάφεια και συμπληρωματικά με το νέο ΕΣΠΑ, έτσι λειτουργεί και η δική μας πρόταση -η δική μας προσπάθεια» καταλήγει ο κ. Κούπκας.