Στην άβυσσο της αβεβαιότητας παραμένει και το 2021 η ναυαρχίδα της ελληνικής οικονομίας με τις προβλέψεις για την πορεία του κλάδου το τρέχον έτος να αναθεωρούνται συνεχώς με τις μνήμες να είναι ακόμα νωπές από την περσινή χρονιά που θύμιζε μαρτύριο της σταγόνας.

Η ομαλή πορεία του εμβολιασμού, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στις μεγάλες τουριστικές αγορές (Αγγλία, Γερμανία, Ρωσία) θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την επανάκαμψη του στυλοβάτη της ελληνικής οικονομίας. Την ίδια στιγμή, η συζήτηση η οποία έχει ανοίξει για το πιστοποιητικό εμβολιασμού βάζει μία νέα μεταβλητή στην επιστροφή της κανονικότητας στην τουριστική βιομηχανία.

Το 2021 ξεκινάει επίσης με πολλούς αστάθμητους παράγοντες και ερωτηματικά. Μετά την πανωλεθρία που υπέστη ο κλάδος την περασμένη χρονιά, η ενίσχυση της ρευστότητας είναι καθοριστικός παράγοντας που θα κρίνει την επιβίωση πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το ποσοστό της ανεργίας αλλά και την ανάταξη της οικονομικής δραστηριότητας. Κοινός παρονομαστής για ξενοδόχους, αερομεταφορείς, ακτοπλόους αλλά και επιχειρηματίες από το χώρο της εστίασης και ψυχαγωγίας είναι η κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών στην ίδια την ιδέα του ταξιδιού, αν και προβλέπεται πως θα αρχίσει σταδιακά να αποκαθίσταται.

Η παραγωγή, η ευρεία διάθεση, η αποδοχή των εμβολίων και η ταχύτητα των εμβολιασμών θεωρούνται καταλύτες για την δυναμική επάνοδο του τουρισμού μετατρέποντας έτσι το μεγάλο μειονέκτημα του 2020 της Ελλάδας σε ισχυρό πλεονέκτημα το 2021, αλλά και στα έτη που θα ακολουθήσουν.

Με τον τουριστικό κλάδο και τις συναφείς με αυτόν δραστηριότητες να συνεισφέρουν περίπου 30% στο ΑΕΠ, η επιστροφή της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιδόσεις του τουρισμού. Άλλωστε, ο κυριότερος λόγος της ελεύθερης πτώσης του ΑΕΠ το 2020 ήταν οι σαρωτικές επιπτώσεις της κατάρρευσης των τουριστικών εσόδων τα οποία σημείωσαν βουτιά σχεδόν 14 δισ. ευρώ (από 18 δισ. το 2019 διαμορφώθηκαν σε 4,2 δισ. ευρώ στο εντεκάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου του 2020). Πτώση κατά 1.74 δισ. ευρώ (-70,4%) παρατηρήθηκε και στις ταξιδιωτικές πληρωμές, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 733 εκατ. ευρώ. Η μείωση των ταξιδιωτικών εισπράξεων οφείλεται στην πτώση της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης κατά 76,3%, καθώς η μέση δαπάνη ανά ταξίδι αυξήθηκε κατά 2,7%. Οι καθαρές εισπράξεις από την παροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιών αντιστάθμισαν κατά 20,7% το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και συνέβαλαν κατά 49,8% στο σύνολο των καθαρών εισπράξεων από υπηρεσίες.

Το σαθρό παραγωγικό μοντέλο της χώρας και η αποκλειστική του εξάρτηση από την τουριστική βιομηχανία κλονίστηκε συθέμελα με την οικονομία να στροβιλίζεται σε υφεσιακή περιδίνηση διαρκείας. Στην καλύτερη περίπτωση και εφόσον όλα κυλήσουν ομαλά, εκτιμάται πως φέτος δύναται να καλυφθεί το 60% του απολεσθέντος τζίρου του 2019.

Αυτό, βέβαια δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι αν η σεζόν το 2021, εξελιχθεί ικανοποιητικά, ο τουρισμός θα έχει καταφέρει να ανακτήσει τη δυναμική που είχε πριν την επέλαση του κορονοϊού.

Η κατάσταση θα εξελιχτεί ακόμα πιο δύσκολα τους επόμενους μήνες, αλλά αν αξιοποιηθούν κατάλληλα τα χρήματα από το ταμείο ανάκαμψης, η τουριστική βιομηχανία μπορεί να ανακάμψει πλήρως από το 2022 και μετά, με τις αφίξεις να επανέρχονται στα επίπεδα του 2019 (33 εκατ. τουρίστες), ενδεχομένως και το 2025.

Ανοιχτά μόλις ένα στα πέντε ξενοδοχεία

Οι δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας στα ελληνικά ξενοδοχεία αποτυπώνονται ανάγλυφα σε έρευνα του ΙΤΕΠ.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, μόνο ένα από τα πέντε ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας κατάφεραν να μείνουν ανοιχτά φέτος σε σχέση με αυτά που λειτουργούσαν την ίδια περίοδο του 2019. Από τα 3.965 ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας της χώρας, μετά την πρώτη καραντίνα, επαναλειτούργησε το 59% αυτών (2.328 ξενοδοχεία) και από αυτά το 63% αναγκάστηκε να ξανακλείσει μέχρι το τέλος του 2020. Ανοιχτά παρέμειναν τον Δεκέμβριο του 2020 τελικά μόνον 863 ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας που αποτελούν το 22% του συνόλου.

Η μέση περίοδος λειτουργίας των εποχιακών ξενοδοχείων το 2020 συρρικνώθηκε στους 3,2 μήνες και των συνεχούς λειτουργίας στους 7 μήνες, απόρροια των συνθηκών εκτάκτου ανάγκης. Η μέση πληρότητα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου στο σύνολο του ξενοδοχειακού δυναμικού κινήθηκε σε χαμηλές πτήσεις, στο 23,1%. Οι συνολικές πωλήσεις δωματίων του τριμήνου Ιουλίου-Σεπτεμβρίου του 2020 ήταν λιγότερες από τις αντίστοιχες πωλήσεις μόνο του Σεπτεμβρίου του 2019.

Τα έσοδα των ξενοδοχείων το 2020 σχεδόν εξανεμίστηκαν, καθώς μειώθηκαν κατά 78% σε σχέση με το 2019.Οι δράσεις χρηματοδοτικής στήριξης του ξενοδοχειακού κλάδου, κάλυψαν μέχρι στιγμής το 1/3 κατά μέσο όρο των συνολικών αναγκών ρευστότητας των ξενοδοχείων. Οι θέσεις εργασίας διασώθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, λόγω της έκτακτης στήριξης που έλαβαν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Το έλλειμμα του κλάδου διευρύνθηκε κατά 900 εκατ. ευρώ, σαν επακόλουθο του ανείσπρακτου τζίρου του περασμένου έτους που φτάνει τα 278.365.800 ευρώ αλλά και της πτώσης κατά 83,3% των προκαταβολών για το 2021.

«Καθηλωμένες» οι αφίξεις

Ο αεροπορικός κλάδος ήταν από τα μεγαλύτερα θύματα της υγειονομικής κρίσης με πολλές αεροπορικές να καταφεύγουν στην κρατική στήριξη για να κρατηθούν όρθιες.

Ο αριθμός των ταξιδιωτών που διακινήθηκαν το 2020, συγκριτικά με το 2019, στους αερολιμένες της Θεσσαλονίκης, της Κέρκυρας, των Χανίων, της Κεφαλονιάς, της Ζακύνθου, του Ακτίου, της Καβάλας, της Ρόδου, της Κω, της Σάμου, της Μυτιλήνης, της Μυκόνου, της Σαντορίνης και της Σκιάθου συρρικνώθηκε σε ποσοστό 71,4%, σε 8.611.780 επιβάτες. Από αυτούς, 5.994.180 αντιστοιχούν σε επιβάτες εξωτερικού, όπου καταγράφεται υποχώρηση κατά 74,2% το 2020 συγκριτικά με το 2019.

Όσον αφορά την κίνηση εσωτερικού, μειώθηκε κατά 62,1%, σε 2.617.600 άτομα. Τη μεγαλύτερη υποχώρηση εμφανίζει το αεροδρόμιο της Σκιάθου, από το οποίο το 2020 διακινήθηκαν κατά 80,1% λιγότεροι επιβάτες συγκριτικά με το 2019, δηλαδή μόλις 88.900 άτομα. Ακολουθούν τα αεροδρόμια της Καβάλας (-77,5%), των Χανίων (-76,4%), της Ζακύνθου (-76,2%), της Κεφαλονιάς και της Σαντορίνης (-75,1%) και του Ακτίου (-74,2%). Στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» η επιβατική κίνηση περιορίστηκε το 2020 κατά 66,4%, σε 2,3 εκατ. άτομα, από 6,8 εκατ. το 2019.

Η πανδημία έβαλε απότομο φρένο στην ανοδική πορεία που κατέγραφαν στο σύνολό τους τα τουριστικά μεγέθη της χώρας έως το 2019, όπως τονίζεται στη δεύτερη έκδοση των Ετήσιων Εκθέσεων Ανταγωνιστικότητας και Διαρθρωτικής Προσαρμογής στον Τομέα του Τουρισμού των 13 περιφερειών της χώρας που έδωσε στη δημοσιότητα το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των εκθέσεων, οι επισκέψεις στις 13 περιφέρειες της χώρας την περίοδο 2017-2019 αυξήθηκαν κατά 18% (από 31 εκατ. σε 36,6 εκατ.). Αντίστοιχα, οι τουριστικές εισπράξεις στην Ελλάδα την ίδια περίοδο αυξήθηκαν κατά 24% (από 14,2 δισ. ευρώ το 2017 σε 17,7 δισ. ευρώ το 2019).

H «ΜτΚ» δίνει το λόγο στους τουριστικούς παράγοντες, οι οποίοι εκφράζουν τη γνώμη τους για το πιστοποιητικό του εμβολιασμού προχωρώντας και τις πρώτες εκτιμήσεις για την πορεία της φετινής σεζόν.

«Η πρόταση του πρωθυπουργού για το πιστοποιητικό είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, θεωρώ ότι έτσι θα λυθούν τα προβλήματα που είχαμε πέρσι το καλοκαίρι, αυτός που θέλει να ταξιδέψει κοιτάει πρώτα την ασφάλειά του», επισημαίνει ο πρόεδρος του επιμελητηρίου Χαλκιδικής, Γιάννης Κουφίδης.

«Δεν γίνεται να θέλουμε να έρθουν τουρίστες αν δεν είμαστε ασφαλείς και COVID free», προσθέτει. «Ελπίζουμε σε αναπλήρωση εσόδων αλλά δεν μπορούμε να «Ελπίζουμε σε αναπλήρωση εσόδων αλλά δεν γίνεται να μιλάμε με νούμερα όταν η κατάσταση είναι τόσο ρευστή, αν μέχρι τον Ιούνιο έχει κυλήσει ομαλά το πρόγραμμα του εμβολιασμού σε εμάς και στους κυριότερους πελάτες μας θα μπορέσουμε να έχουμε έναν καθαρούς Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο για να δουλέψουμε», υποστηρίζει.

«Καμία επιχείρηση που είναι κλειστή με μηδενικό τζίρο δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένη με τα μέτρα στήριξης, θα ζητάει και άλλα, οι παρεμβάσεις που υπήρξαν βοήθησαν να κρατηθούν στη ζωή οι τουριστικές επιχειρήσεις στον νομό, το στοίχημα είναι να μη χαθεί και η φετινή σεζόν», σημειώνει. «Τα στοιχεία που έχουμε από τις νέες εγγραφές και διαγραφές στο επιμελητήριο είναι ενθαρρυντικά μέχρι στιγμής», συμπληρώνει.

«Δεν μπορούμε να επιβάλλουμε από μόνοι μας το πιστοποιητικό εμβολιασμού, πρέπει να κινηθούμε μαζί με τα κράτη και τις αεροπορικές εταιρείες. Και πέρσι είχαμε την ίδια διάθεση να κάνουμε τεστ σε όποιον μπαίνει στη χώρα αλλά αποδείχτηκε ότι δεν μπορούσε να γίνει στην πράξη», τονίζει ο πρόεδρος της ένωσης ξενοδόχων Θεσσαλονίκης, Ανδρέας Μανδρίνος.

«Ελάχιστα ξενοδοχεία είναι ανοιχτά στη Θεσσαλονίκη αυτή τη στιγμή, υπάρχουν και κάποιοι που έκλεισαν οριστικά αλλά η πραγματική εικόνα θα αποτυπωθεί όταν ανοίξουν τα ξενοδοχεία», συμπληρώνει. «Τα μέτρα στήριξης είναι ικανοποιητικά, ωστόσο δεν γνωρίζουμε τη λήξη αυτής της κρίσης και τι θα απαιτηθεί έως τότε για να επιβιώσουν τα ξενοδοχεία», καταλήγει.

Θετικά σημάδια

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδιών, παρά τα διαδοχικά lockdown, αναθερμαίνεται το ενδιαφέρον για ταξίδια κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021, καθώς τα εμβόλια έχουν αρχίσει να βελτιώνουν την ψυχολογία των ταξιδιωτών. Μάλιστα η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη δημοφιλέστερη θέση μεταξύ των δέκα κορυφαίων προορισμών που επιλέγουν οι τουρίστες. Την ίδια στιγμή, η εμπιστοσύνη στα αεροπορικά ταξίδια επανέρχεται σταδιακά, κάτι που αποτελεί θετική ένδειξη για την πορεία της τουριστικής κίνησης.

Το 52% των Ευρωπαίων δηλώνει τώρα ότι είναι πρόθυμο να ταξιδέψει αεροπορικώς, σε σύγκριση με το 49% τον Σεπτέμβριο. Ταυτόχρονα, ένα χαμηλότερο ποσοστό (17%) θεωρεί ότι η πτήση ενέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία του, από 20% τον Σεπτέμβριο του 2020.

Το 67% των ερωτηθέντων αισθάνεται ασφαλές και αρκετά χαλαρό να απολαύσει το ταξίδι του όταν ισχύουν αυστηρά πρωτόκολλα. Μόνο το 22% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι τέτοια μέτρα μπορούν σε κάποιο βαθμό να καταστρέψουν την ταξιδιωτική εμπειρία, ενώ ένα άλλο 11% δηλώνει ότι δεν του κάνει καμία διαφορά.

Τα μέτρα καραντίνας, η αύξηση των κρουσμάτων COVID-19 στον ταξιδιωτικό προορισμό, τα επίπεδα νοσηλευομένων και η πιθανότητα να ασθενήσουν στις διακοπές εξακολουθούν να αποτελούν τις κορυφαίες ανησυχίες για το 15% των Ευρωπαίων.

Ένεση ρευστότητας στην Αegean

Η κυβέρνηση, με τη σύμφωνη γνώμη της Κομισιόν, δεδομένων των ασφυκτικών συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία για τον κλάδο των αερομεταφορών επέλεξε να ενισχύσει την Aegean βάζοντας συγκεκριμένους όρους. Ειδικότερα, στην περίπτωση της αεροπορικής εταιρείας το κράτος απαιτεί ως προϋπόθεση την άμεση επένδυση των ιδιωτών μετόχων, προκειμένου να προχωρήσει και η οποιαδήποτε κρατική στήριξη.

Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε αποζημίωση προς την Aegean της τάξης των 120 εκατ. ευρώ για τη χρονική περίοδο κατά την οποία λόγω των κυβερνητικών αποφάσεων για ολικό lockdown της χώρας, αλλά και συνολικά των περιορισμών σε όλη την Ευρώπη, η εταιρεία είχε πρακτικά μηδενικά έσοδα, με την προϋπόθεση, να βάλουν το χέρι στην τσέπη και οι μέτοχοι. Η ιδιωτική συμμετοχή αναμένεται να γίνει παράλληλα και πιθανότατα με τη διενέργεια αύξησης μετοχικού κεφαλαίου κατ’ ελάχιστον 60 εκατ. ευρώ, δηλαδή 50% της κρατικής αποζημίωσης, εφόσον τελικά το ποσό που θα καταβάλει το δημόσιο ανέλθει στα 120 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον, το δημόσιο θα λάβει warrants (δικαιώματα προαίρεσης για μετοχές της εταιρείας) που του παρέχουν τη δυνατότητα να επιλέξει μετά την πάροδο διαστήματος που μένει να διευκρινιστεί να ασκήσει το δικαίωμα αγοράς των μετοχών αυτών σε τιμή χαμηλότερη από την τιμή στην οποία θα διαπραγματεύεται η μετοχή στο μέλλον, με αυτονόητα οικονομικά οφέλη για τα δημόσια έσοδα.