Πληθαίνουν οι φήμες πως ο τουριστικός τζίρος θα είναι πεσμένος φέτος (28,5 δισ. € τα άμεσα και έμμεσα οφέλη του για την εθνική οικονομία το 2023, σύμφωνα τουλάχιστον με τον ΣΕΤΕ). Η σχετική φημολογία ξεκινά από μάλλον μικρούς επαγγελματίες δραστηριοποιημένους σε δημοφιλείς προορισμούς, και επιτείνεται λόγω των αναπάντεχα φθηνών αεροπορικών εισιτηρίων στο θεωρούμενο πιο φορτωμένο κομμάτι της σεζόν. Ο κυβερνητικός αντίλογος είναι πως η κίνηση έχει διασπαρεί σε περισσότερα σημεία της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας (π.χ. φέτος ακούστηκε αρκετά η Κάρπαθος) και πως τα μεγάλα ριζόρτ εξακολουθούν να έχουν υψηλές πληρότητες. Ως επιβεβαίωση των παραπάνω ισχυρισμών αναφέρονται τα αυξημένα φορολογικά έσοδα, όπως καταγράφονται από τις συνδεδεμένες με το TAXIS ταμειακές μηχανές. Βεβαίως τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.

Μπορεί μεν να παρουσιάζονται αυξημένες εισπράξεις, όμως αυτό που πραγματικά ενδιαφέρει μία επιχείρηση είναι το καθαρό κέρδος της. Όσοι προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες καλούνται φέτος -σε σχέση με πέρσι- να πληρώσουν σαφώς περισσότερα σε μισθοδοσία (εκτός του αυξημένου βασικού ημερομισθίου, εκ των πραγμάτων καλούνται να προσφέρουν βελτιωμένη σίτιση και διαμονή), σε τρόφιμα (μπορεί να έπεσε ο πληθωρισμός, αλλά δεν μηδένισε), σε ενοίκια και φυσικά σε ηλεκτρική ενέργεια. Αναπόφευκτα μετακυλούν αυτά τα κόστη σε ντόπιους και ξένους, των οποίων η αγοραστική δύναμη είναι σημαντικά μειωμένη. Ειδικά οι Βορειοευρωπαίοι δεν υπάρχει περίπτωση να αυξήσουν το μπάτζετ των διακοπών τους προς όφελος των Ελλήνων μαγαζατόρων, μα αντίθετα θα περικόψουν δαπάνες: το φαγητό σε ταβέρνα θα αντικατασταθεί από πιτόγυρο, τα κοκτέιλ από ρακόμελα, το μεγάλο νοικιασμένο αμάξι από μικρό, το τετράστερο ξενοδοχείο από τριάστερο, το οκταήμερο παραμονής από πενθήμερο κοκ.

Όπως λοιπόν καταλαβαίνετε, το οικονομικό αποτύπωμα της τρέχουσας τουριστικής περιόδου θα φανεί αργότερα, και προφανώς θα επηρεάσει την εσωτερική αγορά κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Εάν δεν βάλουν αρκετά στην άκρη, εργαζόμενοι και επιχειρηματίες θα είναι φειδωλοί στα έξοδά τους, πλήττοντας έτσι την κατανάλωση μα και τις επενδύσεις. Σε περίπτωση συνολικά χαμηλού τζίρου ιδιαίτερα χαμένος θα αποδειχθεί ο ευρύτερος οικοδομικός κλάδος: ενόψει της επόμενης χρονιάς θα είναι μειωμένες οι ανακαινίσεις και οι επεκτάσεις μονάδων.

Σε κεντρικό επίπεδο ο σχεδιασμός

Μέσα από την παραπάνω σύντομη ανάλυση υπενθυμίζονται γνωστές χρόνιες παθογένειες της εθνικής… βαριάς βιομηχανίας: πολύ μικρή σεζόν, μονοδιάστατο προϊόν (ήλιος-θάλασσα), χαώδης ποιοτική διαφορά ανάμεσα σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, οριακά επαρκείς (αν όχι εντελώς ανεπαρκείς) υποδομές στις πλέον αναγνωρίσιμες τουριστικές περιοχές, τοπικοί άρχοντες ανίκανοι να κάνουν πιο ελκυστικές τις τοποθεσίες τους. Είναι αυτές που υποχρεώνουν πλείστους εμπλεκομένους να σκέπτονται μόνο βραχυπρόθεσμα και να… βγάζουν από τη μύγα ξύγκι, αν πρόκειται να υπάρχουν και το επόμενο καλοκαίρι. Κι αν θέλουμε να παρατηρήσουμε κάπου συγκεντρωμένες όλες τούτες τις κακοδαιμονίες, δεν χρειάζεται παρά να πάμε μία βόλτα στην πολυαγαπημένη μας Κασσάνδρα.

Μπορεί η τοπική δημοτική αρχή να μιλά συστηματικά για την ανάγκη διάθεσης δεκάδων εκατομμυρίων που τάχα θα αντιμετωπίσουν την έλλειψη νερού, όμως ο ανύπαρκτος οδικός φωτισμός στο Πρώτο Πόδι είναι η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ανεπάρκειας: σε ένα δίκτυο κατασκευασμένο πριν 60 σχεδόν χρόνια και με σχεδόν ανύπαρκτη διαγράμμιση, κάθε βράδυ βασιλεύει το σκότος. Όσοι οδηγοί το τολμούν (κυρίως οι αμάθητοι αλλοδαποί) κινούνται έντρομοι, αναρωτώμενοι πότε θα πεταχτεί από τους μονίμως ακούρευτους θάμνους κάποιος πεζός ή μηχανάκι. Υπό τέτοιες συνθήκες οι βραδινές μετακινήσεις καθίστανται πιο αραιές, κι αν δεν γίνονται μετακινήσεις δεν ξοδεύονται λεφτά. Όταν διαδοχικοί δήμαρχοι Κασσάνδρας δεν καταφέρνουν να εξασφαλίσουν έστω ασφάλεια για τους παραθεριστές, δεν είναι να απορεί κανείς για την ανικανότητά τους να ασφαλτοστρώσουν τη μικρή ανηφόρα από Πολύχρονο προς Κασσανδρινό. Θα πρέπει να θεωρείται… επιστημονική φαντασία το να προωθήσουν οι ίδιοι άνθρωποι τη ζεύξη του Τορωναίου και του Θερμαϊκού με πορθμεία ώστε να ενοποιηθούν τουριστικά Πιερία και Χαλκιδική (μέσω της προσφοράς πολύ περισσότερων καθημερινών επιλογών στους επισκέπτες). Το ίδιο ισχύει για την ανάδειξη αρχαιοτήτων (μοναδική εξαίρεση τα ερείπια του ιερού του Άμμωνα Δία), για την ανάπλαση περισσότερων παραδοσιακών οικισμών, για την καταπολέμηση του κυκλοφοριακού χάους στην Καψόχωρα, για την ενθάρρυνση των δασικών εξορμήσεων, για την καθαριότητα, ακόμη και για την ορθή συντήρηση των εγκαταστάσεων υδροδότησης και αποχέτευσης. Μιλάμε για πρόσωπα απελπιστικά κοντόφθαλμα, με φαινομενικά μοναδικό στόχο το χτίσιμο όλης της ακτογραμμής μεταξύ Pallini και Γλαρόκαβου. Το ότι αυτή η εξέλιξη θα χαντακώσει δια παντός μία τόσο όμορφη περιοχή τους είναι αδιάφορο • αυτό που μετράει είναι οι δουλίτσες κοντοχωριανών τους κατασκευαστών, υπεργολάβων, παντοπωλών και μαντρατζήδων. Από ’κει και πέρα, έχει ο Θεός.

Βλέποντας και τις υπερβολές στις πολύ πιο προηγμένες Κυκλάδες, εύκολα αντιλαμβανόμαστε πόσο γελοία είναι η εκχώρηση σχεδιασμού της περιφερειακής τουριστικής πολιτικής σε δημάρχους που ούτε μπορούν, ούτε θέλουν να σκεφτούν μακροπρόθεσμα και ανοιχτόμυαλα. Η ανάπτυξη τόπων όπως η Χαλκιδική, η Πιερία, η Καβάλα, το Πήλιο, η Εύβοια, η Δυτική Ελλάδα, το Ανατολικό Αιγαίο και οι ορεινές ζώνες θα πρέπει να σχεδιάζεται και να δρομολογείται σχολαστικά σε κεντρικό επίπεδο, διότι η εν λόγω βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί πρωτίστως εθνικό συμφέρον. Εάν αφεθεί στις διαθέσεις των κατά τόπους… ελίτ, κάθε υποσχόμενη μα ευάλωτη περιοχή θα καταδικαστεί εσαεί να φιλοξενεί παστωμένους φτωχούς Ανατολικοευρωπαίους και τίποτε παραπάνω. Εν κατακλείδι είναι γελοίο να παραδίδει τέτοιες αρμοδιότητες στους ΟΤΑ το ίδιο κράτος που θεωρεί αποκλειστικά κεντρικό ζήτημα τον διορισμό δασκάλων και αγροτικών γιατρών στη μεθόριο. Το επιτελικό κράτος δεν επιτρέπεται να οριοθετείται μονάχα εντός του Μαξίμου, μα να λειτουργεί υπέρ του συνόλου.

Τεχνητή Νοημοσύνη

Εκτός του διαδικτύου και του Google Maps, η δική μας βερσιόν επιτελικού κράτους επιθυμεί να αξιοποιήσει και την Τεχνητή Νοημοσύνη υπέρ της δημόσιας διοίκησης (πρόσφατη σχετική ενημερωτική εκδήλωση φιλοξενήθηκε στο κεντρικό κτίριο της ΠΚΜ). Πράγματι, μέσα από τη διαδικασία machine learning, τα εγκατεστημένα συστήματα του Δημοσίου θα μπορούσαν να γίνουν πολύ πιο αποτελεσματικά, ενώ η παράλληλη εισαγωγή τεχνολογιών blockchain θα μπορούσε να μειώσει τους χρόνους πιστοποίησης εγγράφων κάθε είδους. Φυσικά η γραφειοκρατία δεν θα εξαφανιστεί εάν δεν αλλάξει ριζικά η φιλοσοφία λειτουργίας υπηρεσιών και φορέων της γενικής κυβέρνησης, ωστόσο είναι αλήθεια ότι θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά. Δυστυχώς όμως υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος.

Πέραν του πόσο ενεργοβόρα και ηθικά αμφιλεγόμενη είναι, η κορυφαία αρνητική επίπτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι η μελλοντική εξαφάνιση μπόλικων θέσεων εργασίας, και μάλιστα θέσεων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Όσοι τώρα έχουμε παιδιά στο Γυμνάσιο αναρωτιόμαστε αν μετά λίγα χρόνια θα υπάρχει ακόμη ζήτηση για δικηγόρους, αρχιτέκτονες, διακοσμητές, αναλυτές, προγραμματιστές, στατιστικούς, γιατρούς ορισμένων ειδικοτήτων, ψυχολόγους κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ. Λογικά θα παραμένουν περιζήτητοι οι υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι, οι διάφοροι εμπειροτέχνες, οι νοσηλευτές και γενικά όσοι προσφέρουν εξατομικευμένες υπηρεσίες (ειδικά σε ηλικιωμένους ή/και πλουσίους), αλλά το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα εξακολουθεί πεισματικά να παράγει χαρτογιακάδες χωρίς προοπτικές, χωρίς καν πολυχρηστικές οριζόντιες δεξιότητες. Για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα τα επαγγέλματα του μέλλοντος είναι μάλλον ασήμαντες λεπτομέρειες.

Ωστόσο μπορούμε πάντα να ελπίζουμε ότι άλλοι θα φροντίσουν για μας, πριν από μας. Αν και υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν 147 δισ. $ για τη συνεχή εξέλιξή της, η -υπό την πίεση των κατά 0,25% υψηλότερων ιαπωνικών επιτοκίων- τελευταία πτώση μετοχών υψηλής τεχνολογίας (χαρακτηριστική η NVIDIA) ίσως εν μέρει οφείλεται σε απογοήτευση των επενδυτών από την ως τώρα ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Ίσως οφείλεται στη διαπίστωση ότι -υπό αμιγώς οικονομικούς όρους- η περαιτέρω ενσωμάτωση περισσότερο θα βλάψει την κατανάλωση και τις επενδύσεις παρά θα τις ευνοήσει. Ίδωμεν. Πέραν εκείνου της πολιτικής, το 2024 θα μπορούσε να αναδειχθεί καθοριστικό και για το πεδίο της πραγματικής οικονομίας, καθώς τυχόν κατάρρευση του Nasdaq (ανέβηκε 18,6% το πρώτο φετινό εξάμηνο, με αρκετούς να μιλούν πια για φούσκα ανάλογη εκείνης των εταιρειών dot.com) είναι ικανή να προκαλέσει ολέθριους κραδασμούς σε ολόκληρη την κεφαλαιαγορά, δηλαδή και στα τόσο κρίσιμα για την Ελλάδα κρατικά ομόλογα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 11.08.2024