Κυβερνητικοί αξιωματούχοι εκδηλώνουν, εμμέσως, ή διαρρέουν την ανησυχία τους για ένα θερμό επεισόδιο που θα προκαλέσει ο Ερντογάν ως τις τουρκικές εκλογές που, όπως έγινε γνωστό, θα διεξαχθούν στις 14 Μαΐου. Στόχος, ο Τούρκος Πρόεδρος να επηρεάσει ευμενώς προς την υποψηφιότητά του το εκλογικό σώμα της γειτονικής χώρας. Και ένας από τους λόγους που η κυβέρνηση προβληματίζεται για την ημερομηνία διεξαγωγής των ελληνικών εκλογών ήταν και αυτός. Ποια ημερομηνία θα περιόριζε το ενδεχόμενο τουρκικής πρόκλησης;

Η κυβερνητική ανησυχία, ίσως και γενικότερα ανησυχία ολόκληρου του πολιτικού συστήματος, είναι αβάσιμη. Η Τουρκία για πολλούς λόγους δεν θα προχωρήσει σε θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα. Ο σπουδαιότερος, η αβεβαιότητα που περικλείει μία επιχείρηση ως προς την έκβασή της. Η μορφή εκδήλωσης ενός θερμό επεισόδιο είναι λίγο πολύ προβλέψιμη και στη μορφή αυτή μπορούν να ανταποκριθούν άριστα οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Όσο και αν ατυχείς ενέργειες και εκδηλώσεις και εκ μέρους της κυβέρνησης και στο εσωτερικό τους έχουν δημιουργήσει προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά είναι διαχειρίσιμα βοηθούντος, κυρίως, του χρόνου.

Η Τουρκία έχει καταφέρει να αποκτήσει βαθμούς αυτονομίας στην εξωτερική της πολιτική από κέντρα από τα οποία στο παρελθόν ήταν περισσότερο εξαρτημένη αλλά αυτό την έχει οδηγήσει σε μία όξυνση των σχέσεών της με τη δύση, γεγονός που δεν την ευνοεί για στρατιωτικές περιπέτειες. Επιπροσθέτως, σε στρατιωτικό επίπεδο, έχει διαμορφωθεί μία ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των δύο πλευρών του Αιγαίου που δεν ευνοεί τους τυχοδιωκτισμούς της Άγκυρας.

Ο… ορίζοντας της σύγκρουσης

Το ενδεχόμενο μίας ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης, στο μέλλον, έχει την δυναμική του και δεν έχει να κάνει με τις τουρκικές εκλογές. Τα γεωπολιτικά συμφέροντα των δύο χωρών είναι αντικρουόμενα και αυτή η αντίθεση κάποια στιγμή, αν δεν υπάρξει εκτόνωσή της, θα εκδηλωθεί. Αλλά αυτή η σύγκρουση δεν έχει λογικό ορίζοντα ως τον Μάιο.

Το προηγούμενο, όχι μακρινό διάστημα, υπήρξε τουρκικό σχέδιο με επίκεντρο τη νήσο Κίναρο αλλά δεν ευδοκίμησε γιατί «κάηκε». Σχετική αναφορά έγινε στην διαδικτυακή τηλεόραση Ανιχνεύσεις web tv από τον γεωπολιτικό αναλυτή και πρώην αξιωματούχο της ΕΥΠ Σάββα Καλεντερίδη. Έκτοτε, το σχέδιο εγκαταλείφθηκε. Εν ολίγοις, η συγκυρία δεν ευνοεί την Τουρκία για εξωτερικές περιπέτειες.

Οι εσωτερικές περιπέτειες στην πορεία για τις τουρκικές εκλογές είναι άλλη ιστορία. Με ευκολία που έπρεπε να εκπλήσσει την συναλλασσόμενη μαζί του Ευρώπη, ο Ερντογάν απέκλεισε, χρησιμοποιώντας την δικαιοσύνη, τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου από την δυνατότητα διεκδίκησης ρόλου στις εκλογές, εκβιάζει και τρομοκρατεί την αντιπολίτευση και μεθοδεύει να βγάλει εκτός νόμου το κουρδικό κόμμα HDP.

Παρόλα αυτά οι δημοσκοπήσεις τον ανησυχούν αν και ως τελευταία επιλογή θα έχει τη νοθεία στις εκλογές. Ο Ερντογάν δεν θα παραδώσει την εξουσία.

Ο Τούρκος, πρόεδρος, όπως είπε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, δυσκολεύεται να ξεχωρίσει το Συμβούλιο της Ευρώπης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωρίζει, όμως, πολύ καλά τον τουρκικό λαό και δίνει μεγάλη σημασία στους συμβολισμούς.

Θα κάνει τις εκλογές, όπως εξαγγέλθηκε, στις 14 Μαΐου διότι την ημερομηνία αυτή, το 1950 κέρδισε τις εκλογές στη χώρα του ο Μεντερές.

Ο Μεντερές ήταν ο πρώτος Τούρκος πολιτικός που διεμβόλισε το κεμαλικό κατεστημένο το οποίο μέχρι τις διαδικασίες που προηγήθηκαν για ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ διεκδικούσε μονοκομματικά την εξουσία. Το μήνυμα του Ερντογάν προς τους κεμαλικούς είναι σαφές: ο κεμαλισμός είναι παρελθόν, ο οθωμανισμός είναι εδώ.

Η πιθανή εκλογή του από τον πρώτο γύρο είναι δύσκολη. Γι αυτό, τις επαναληπτικές εκλογές θα τις κάνει μετά δύο εβδομάδες, στις 28 Μαΐου.

Και η ημερομηνία αυτή έχει τον συμβολισμό της. Στις 27 Μαΐου 1960 έγινε το πραξικόπημα που οδήγησε μετά από ένα, σχεδόν, χρόνο τον Μεντερές στην αγχόνη. Προφανώς, ο Ερντογάν θέλει να διαμηνύσει πως δεν πτοείται και θα κερδίσει. Το πως, θα το δούμε. Αλλά στο εκλογικό σώμα και η ημερομηνία αυτή θα λειτουργήσει προς όφελός του, πιστεύει ο Τούρκος Πρόεδρος.

Στην πορεία προς τις εκλογές

Στην πορεία του προς τις εκλογές ο Ερντογάν συναντά δυσκολίες εξαιτίας της συμπεριφοράς του τα τελευταία χρόνια. Θα ήθελε να παρουσιάσει ως επιτυχία την ανακοίνωση απόκτησης F-16 από τις ΗΠΑ και την αποκατάσταση των σχέσεων της χώρας του με τις ΗΠΑ αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατόν. Η εμμονή του σε πολιτικές μη αποδεκτές από την Δύση τον φέρνουν σε αντιπαράθεση με ισχυρούς δυτικούς δρώντες. 

Η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις ΗΠΑ και η συνάντησή του με τον Αμερικανό ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν δεν είχε επιτυχία. Οι Αμερικανοί θέλουν να δώσουν F-16 στην Τουρκία αλλά υπό προϋποθέσεις στις οποίες δευτερεύουσα σημασία έχει η ελληνική παράμετρος. Η αποδοχή, από την Τουρκία, του αιτήματος ένταξης Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και η αλλαγή, γενικότερα, της τουρκικής συμπεριφοράς απέναντι στη δύση είναι οι σημαντικές παράμετροι. 

Η Τουρκία δεν δείχνει διατεθειμένη να συμμορφωθεί με αυτές τις αμερικανικές απαιτήσεις οπότε και η σύγκλιση μεταξύ των δύο χωρών και η πώληση των F-16 μετατοπίζεται για το μέλλον. Ακόμη και αν συμφωνούσαν η τουρκική συναίνεση θα διατυπωνόταν στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, γεγονός που παραπέμπει αρκετά μακριά την τουρκική προμήθεια.

Όπως είναι γνωστό, φαινομενικά, υπάρχει διάσταση μεταξύ αμερικανικής κυβέρνησης που θέλει να παραχωρήσει τα F-16 στην Άγκυρα και του Κογκρέσου, το οποίο επιμένει στην ικανοποίηση, πρώτα, προϋποθέσεων που αναφέρθηκαν. Αν η διαφοροποίηση μεταξύ των δύο αμερικανικών θεσμών δεν είναι προσχηματική, το Κογκρέσο -και η αμερικανική πολιτική γενικότερα- θέλει να πετύχει να παραμείνει η Τουρκία χωρίς παράπονα στο δυτικό στρατόπεδο, να αλλάξει την προκλητική της συμπεριφορά και για να διατηρηθεί μια στρατιωτική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο. Να παραχωρήσει η Ουάσιγκτον F-16 στην Τουρκία και F-35 στην Ελλάδα. Την αριθμητική υπεροχή, δηλαδή, της Τουρκίας να την ισορροπήσουν με ποιοτικά πιο προχωρημένα οπλικά συστήματα προς την Ελλάδα. Έτσι συνδέονται τα F16 με τα F-35.

Είναι μία δύσκολη ισορροπία από την επιδίωξη της οποίας οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αποκλίνουν. Διότι διαφορετικά, θα είναι σαν να αναγνωρίζουν την τουρκική προσπάθεια να δημιουργεί ντε φάκτο καταστάσεις αυτονόμησης και να καλεί τις ΗΠΑ να τις αναγνωρίσει. Το παιχνίδι, τότε, για τις ΗΠΑ θα έχει χαθεί.

Η Τουρκία υπέβαλε αίτημα αγοράς των F-16 μετά από παρότρυνση της Ουάσιγκτον. Πέραν των παραπάνω, η αμερικανική πλευρά επιδιώκει με την παραχώρηση των αεροπλάνων αυτών στην Τουρκία να εξισορροπήσει τις τουρκικές οικονομικές απαιτήσεις από την αποβολή της Άγκυρας από το πρόγραμμα των F-35.

Η αποτυχία της επίσκεψης Τσαβούσογλου στις ΗΠΑ δεν προσέφερε στον Τούρκο Πρόεδρο την ευκαιρία να παρουσιάσει στους Τούρκους ψηφοφόρους ως επιτυχία την αγορά του αμερικανικού όπλου. Αλλά και οι αντιδράσεις της γερμανικής κυβέρνησης στην παρουσία Τούρκων πολιτικών σε πολιτικές εκδηλώσεις στο γερμανικό έδαφος, δεν του δίνουν τη δυνατότητα να κινηθεί με τον τρόπο που θα ήθελε. Σημειωτέων ότι στη Γερμανία υπάρχει 1,4 εκατομμύριο Τούρκων που ψηφίζουν στις εκλογές.

Ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν επιδιώκει να επισκεφθεί το Βερολίνο μέσα στο μήνα αλλά μέχρι την στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές η γερμανική κυβέρνηση δεν του απάντησε. Δεν είναι ευπρόσδεκτος, έστω και αν στο τέλος η αναγκαία διακρατική πολιτική ευγένεια θα του επιτρέψει να επισκεφθεί την γερμανική πρωτεύουσα. Και αυτό είναι σημαντικό για τις ισορροπίες στην περιοχή.

Η γερμανική πολιτική στα ελληνοτουρκικά έχει αποκλίνει από την εποχή της Μέρκελ. Δεν ταυτίζεται, όπως στο παρελθόν, με την Άγκυρα.

Η Γερμανία, παρόλα αυτά διαδραματίζει έναν μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας με την συναίνεση και του Έλληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου Προέδρου και αυτό είναι θετικό. Αποκαθιστά, σιγά - σιγά μία γραμμή επικοινωνίας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22.01.2023