Με πάνω από 100 έργα τέχνης και με την υπογραφή 62 καλλιτεχνών πραγματοποιείται ψηφιακά η πρώτη δράση του Δίκτυου Μουσείων Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η έκθεση «Οπτικοποιώντας την ανθρωπότητα» είναι διαθέσιμη δωρεάν στην πλατφόρμα res.momus.gr και πρόκειται για μία ιστορική σύμπραξη τριών από τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς φορείς της χώρας.

Ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) ενώνουν τις δυνάμεις τους και τις μόνιμες συλλογές τους προκειμένου να θίξουν όχι μόνο την παγκόσμια κρίση στην εποχή της πανδημίας αλλά και τις πρωτόγνωρες προκλήσεις που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει αναφορικά με την αυξανόμενη οικονομική ανισότητα, το ανεξέλεγκτο κλίμα φόβου, τον αυθαίρετο περιορισμό ατομικών ελευθεριών και την εργασιακή αβεβαιότητα.

Χωρισμένη σε τρεις ενότητες, με έργα από τις συλλογές όλων των φορέων, η έκθεση προσεγγίζει το σύγχρονο κόσμο μέσα από το πρίσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αφορμή τα 70 χρόνια από την υπογραφή της Ευρωπαϊκής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Παρόλο που το εισαγωγικό κείμενο της κάθε ενότητας είναι γραμμένο από έναν οργανισμό, τα έργα που συμπεριλαμβάνονται σε αυτή συναποφασίστηκαν και από τους τρεις φορείς.

Η αθανασία της ψυχής, το «σπίτι» και το περιβάλλον

Η πρώτη ενότητα, την οποία ανέλαβε η Εθνική Πινακοθήκη, ονομάζεται «Animus Immortalis Est» (Η ψυχή είναι αθάνατη) και μιλά για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ακόμα και αν κάποιος έχει χαθεί από τη ζωή. Παράλληλα, αφήνονται υπονοούμενα για φασιστικά φαινόμενα, θρησκευτικούς εξτρεμισμούς και γενικώς για όλα εκείνα που προσβάλλουν τις ανθρώπινες αξίες.

«Βασικό κομμάτι αυτής της θεματικής είναι η ελευθερία της έκφρασης. Το να μπορεί κανείς να υπάρχει και να εκφράζεται ελεύθερα. Υπάρχει μεγάλη επικαιρότητα και διαχρονικότητα σε αυτά τα ζητήματα και αυτό είναι που καθιστά την έκθεση τόσο ενδιαφέρουσα» εξηγεί στη «ΜτΚ» η Κατερίνα Ταβαντζή, επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, και συμπληρώνει:

«Διατίθενται έργα από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα και αυτό μας επιτρέπει να κάνουμε ένα πέρασμα από τα ατομικά στα κοινωνικά δικαιώματα. Παράλληλα θίγεται και το θέμα της εθνικής ταυτότητας, το δικαίωμα στο έδαφος, αλλά και το δικαίωμα στην πολιτιστική κληρονομιά η οποία είναι συνυφασμένη με την διαμόρφωση της ταυτότητας ενός λαού. Δε θα μπορούσε κανείς σε αυτό το σημείο να μη σκεφτεί την Ελλάδα μας η οποία έχει υποστεί πολλές φορές στο διάβα της ιστορίας της κλοπή πολιτιστικής κληρονομιάς. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στην Μικρά Ασία καθώς εκεί συναντάμε τη στέρηση τόσο της πατρίδας με τον ξεριζωμό τον ανθρώπων όσο και της πολιτιστικής κληρονομιάς».

Με τον τίτλο «Κάτι Σαν Σπίτι», η δεύτερη ενότητα, την οποία ανέλαβε το ΕΜΣΤ αναλύει την έννοια της Εστίας κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τι σημαίνει το «σπίτι» μέσα σε ένα κόσμο που μας επιτρέπει να εργαζόμαστε σε έναν τόπο για κάποιον άλλο τόπο; Πώς αλλάζει η ζωή των ανθρώπων που μεταναστεύουν; Και φυσικά, πως μοιάζει μία εποχή όπου το δικαίωμα στην κατοικία, στην ασφάλεια αλλά και στον αυτοπροσδιορισμό δεν είναι δεδομένα;

Η Άννα Μυκονιάτη, επιστημονική συνεργάτης του ΕΜΣΤ κάνει λόγο για μία μοναδική συνεργασία και ταυτόχρονα μία ευκαιρία να ξαναγνωρίσει ο κάθε πολιτιστικός φορέας τα έργα του:

«Είναι πολύ σημαντική αυτή η συνεργασία η οποία γίνεται για πρώτη φορά. Είδαμε τα έργα της συλλογής μας μέσα από μία άλλη, φρέσκια ματιά μέσω των συναδέλφων από άλλα μουσεία. Δουλέψαμε όλοι μαζί και χτίσαμε τις ενότητες. Οι ενότητες προέκυψαν μέσα από τα έργα. Δεν εικονογραφήσαμε τις θεματικές μέσω των έργω των συλλογών. Η ενότητα της ‘Εστίας’ έχει και αλληγορικό χαρακτήρα καθώς περιλαμβάνει έργα που αναφέρονται στο πρώτο μας ‘σπίτι’, την παιδική μας ηλικία».

Η τρίτη ενότητα με θέμα την «Κλιματική Κρίση» είναι υπό την επιμέλεια του MOMus και αποπειράται να καταδείξει τις αλλαγές που προκύπτουν από το κλίμα. Βίντεο, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και έργα γλυπτικής αποτυπώνουν σε μία αποστομοτική σύνθεση τις μοιραίες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα με την Αρετή Λεοπούλου, ιστορικό τέχνης του MOMus, η ανθρωπότητα παρουσιάζεται μέσα από πολλές και διαφορετικές εκδοχές, με τα έργα τέχνης να «συνομιλούν» και έτσι να προκύπτουν συνεχώς νέες οπτικές για το θέμα:

«Η έκθεση περιέχει όλες τις μορφές τέχνης. Η κάθε συλλογή έχει την ιδιοτυπία της. Η Εθνική Πινακοθήκη έχει έργα από τον 17^ο αιώνα, εμείς έχουμε έργα που φτιάχτηκαν μέχρι και πρόπερσι οπότε έγινε ένας πολύ προσεκτικός συνδυασμός. Όπως θα κάναμε και με μία κανονική έκθεση, έτσι και αυτή χωρίστηκε σε τρεις ενότητες επιχειρώντας να διανθίσουμε τις θεματικές με έργα κάθε περιόδου. Όχι μόνο γιατί το κάθε ένα από τα αυτά είναι επίκαιρο και διαχρονικό αλλά γιατί ο συνδυασμός δύο έργων μπορεί να γεννήσει ένα διάλογο μεταξύ τους, μια νέα οπτική.

Πρόκειται για μία έκθεση που προβάλει διαφορετικές οπτικές του κόσμου μας είτε μέσω των έργων, καθώς η τέχνη είναι από μόνη της μία γλώσσα επικοινωνίας, είτε μέσω του τρόπου που έχει διαρθρωθεί».

Το πρώτο εγχείρημα του Δικτύου Μουσείων Σύγχρονου Πολιτισμού άνοιξε τις διαδικτυακές πύλες του περί τα τέλη και Δεκεμβρίου και σκοπεύει να μας θυμίσει στον κάθε επισκέπτη πως σε μία εποχή απόστασης, απομόνωσης και κρίσης η τέχνη λειτουργεί επουλωτικά και ξεπερνά εμπόδια όπως η γλώσσα, η κουλτούρα και η πολιτική.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Ιανουαρίου 2021