Με στόχο την ενσωμάτωση των οσπρίων στα καλλιεργητικά συστήματα, το ευρωπαϊκό έργο VALERECO, χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα HORIZON EUROPE, επιδιώκει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα στη γεωργική παραγωγή.

 Το VALERECO με χρηματοδότηση περίπου 5 εκατ ευρώ, υλοποιείται από  κοινοπραξία 15 εταίρων από 11 χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Σερβία, Γαλλία, Ολλανδία, Ισπανία, Λιθουανία, Βόρεια Μακεδονία, Γερμανία, Ελβετία) και ξεκίνησε επίσημα, με μια επιτυχημένη εναρκτήρια συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνάντησης της ομάδας έργου στις 17 και 18 Ιουνίου 2024, παρουσιάστηκαν οι στόχοι του και αναδείχθηκαν τυχόν προβλήματα γύρω από τα ανθεκτικά, φιλικά και ουδέτερα προς το περιβάλλον παραγωγικά γεωργικά συστήματα.

 Πρωταρχικό αντικείμενο του έργου είναι η κατανόηση και η υιοθέτηση των οσπρίων, ή αλλιώς των ψυχανθών, στην αγροτική παραγωγή μέσω της ποσοτικοποίησης και της αξιοποίησης των περιβαλλοντικών και οικονομικών οφελών, που παρέχουν οι οικοσυστημικές τους υπηρεσίες. Η ενσωμάτωση των ψυχανθών σε συστήματα καλλιέργειας προσφέρει σημαντικά οφέλη, όπως η βελτίωση της υγείας του εδάφους, η ενίσχυση της βιοποικιλότητας και η μείωση των αναγκών σε συνθετικά λιπάσματα. Ωστόσο, πολλοί αγρότες συχνά αγνοούν ή υποτιμούν τα πλεονεκτήματα από την καλλιέργεια ή την συγκαλλιέργεια ψυχανθών. 

Στο πλαίσιο του έργου, πρόκειται να εκπαιδευθούν αγρότες και αγροτικοί σύμβουλοι, ώστε να ενισχύσουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους και να εντάξουν ψυχανθή, στα καλλιεργητικά τους σχήματα.

 Όπως τονίζει ο Αν. Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και συντονιστής του έργου, δρ. Ηλίας Τραυλός, «στην εποχή της απώλειας της βιοποικιλότητας, της κλιματικής αλλαγής και του αυξημένου ρίσκου στην ασφάλεια των τροφίμων και δεδομένου ότι τα ψυχανθή βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της έρευνας και της πολιτικής στην ΕΕ, φιλοδοξούμε να αξιοποιήσουμε τα όσπρια και τις οικοσυστημικές τους υπηρεσίες, αξιολογώντας και προτείνοντας ρεαλιστικούς και βιώσιμους τρόπους ένταξης τους σε ποικίλα καλλιεργητικά σχήματα».

 Γιατί είναι σημαντικές οι οικοσυστημικές υπηρεσίες των ψυχανθών

 Κατά τη διάρκεια του έργου πρόκειται να μελετηθούν τα πλεονεκτήματα οκτώ κύριων και τεσσάρων δευτερευόντων ψυχανθών. Αναλυτικότερα, θα γίνει αξιολόγηση για τρία κύρια όσπρια (σόγια, μπιζέλι, ρεβίθι), πέντε κύριες ζωοτροφές (βίκος, τριφύλλι, λευκό τριφύλλι, κόκκινο τριφύλλι, μηδική), μια παραγωγικά δευτερεύουσα ζωοτροφή (sulla) και τρία παραγωγικά δευτερεύοντα όσπρια (λούπινο, φάβα, φακή), τα οποία είναι ετήσια και πολυετή, ενώ μπορούν να καλλιεργηθούν τόσο μόνα τους όσο και σε συγκαλλιέργειες.

 Το VALERECO υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία συνοψίζεται ως Προσδιορισμός - Αξιοποίηση - Διάδοση των Οικοσυστημικών Υπηρεσιών για την παροχή γνώσεων, πόρων και καινοτόμων λύσεων για την αποτελεσματική καλλιέργεια των ψυχανθών. 

Η προσέγγιση περιλαμβάνει:

 Αναγνώριση: Ανάλυση των υφιστάμενων οικοσυστημικών υπηρεσιών και διερεύνηση των τρόπων ενσωμάτωσης των ψυχανθών στη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ).

 Αξιοποίηση: Δημιουργία εννέα (9) Δυναμικών Εργαστηρίων (Living Labs) σε έξι (6) ευρωπαϊκές χώρες για την προώθηση της καλλιέργειας των ψυχανθών μέσω στρατηγικών σχεδιασμού συμπεριφοράς, συμμετοχικών δοκιμών και επίδειξης τεχνικών και οικονομικών λύσεων.

 Διάδοση: Δημιουργία ενός ψηφιακού κόμβου πληροφοριών για τα ψυχανθή (Digital Legume Information Hub - DLIH), ενός συστήματος υποστήριξης αποφάσεων (Decision Support System - DSS) και μιας πλατφόρμας ηλεκτρονικής μάθησης για την ενίσχυση των γνώσεων και την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων για τους γεωργούς και τους συμβούλους.

 Το VALERECO εμπλέκει ενδιαφερόμενα μέρη από όλο το φάσμα της αγρο-διατροφικής παραγωγικής αλυσίδας, όπως γεωργούς, συμβούλους, ερευνητές, βιομηχανία, φορείς χάραξης πολιτικής και καταναλωτές, σε δραστηριότητες κοινής δημιουργίας και εκδηλώσεις ανάδειξης των οφελών από τα διαφοροποιημένα συστήματα καλλιέργειας με βάση τα όσπρια στις περιοχές των Living Labs του έργου.