Ανοιχτό βιβλίο δασικής γνώσης για χιλιάδες φοιτητές εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, αποτελεί το Πανεπιστημιακό Δάσος Ταξιάρχη, που καταλαμβάνει έκταση 58.000 στρεμμάτων στις πλαγιές του όρους Χολομώντα Χαλκιδικής.

Συνδυάζοντας σχεδόν όλα τα είδη βλάστησης και τοπία που μπορούμε να συναντήσουμε στην Ελλάδα, γράφει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το Πανεπιστημιακό Δάσος Ταξιάρχη είναι ιδανικός τόπος εκπαίδευσης των φοιτητών Δασολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), οι οποίοι μπορούν να φιλοξενηθούν στα 32 δωμάτια που υπάρχουν στις εγκαταστάσεις του.

Σημειώνεται ότι εκτός από το Πανεπιστημιακό Δάσος Ταξιάρχη, υπάρχει και το αντίστοιχο στο Περτούλι Τρικάλων, τα οποία υπάγονται στο Ταμείο Διοικήσεως και Διαχειρίσεως Πανεπιστημιακών Δασών (Νόμος 1881/1951), που όμως καταργείται στις 31 Δεκεμβρίου 2022 και οι αρμοδιότητές του μεταφέρονται στο ΑΠΘ.

Όλη η φύση του Χολομώντα σε προθήκες

Δεσπόζουσα θέση στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημιακού Δάσους Ταξιάρχη κατέχει το «Μουσείο Φυσικής Ιστορίας», που παρουσιάζει τη δασολογική επιστήμη, τη χλωρίδα, την πανίδα και τους φυσικούς πόρους της περιοχής. Σε ειδικές προθήκες εκτίθεται σχεδόν όλη η πανίδα και χλωρίδα της περιοχής, οι δασικές εργασίες και τα μαθήματα εξειδίκευσης της δασολογικής επιστήμης. Επίσης, λειτουργεί αίθουσα πολυθεάματος με προβολές ειδικού περιεχομένου και εφαρμογές σε Η/Υ, με σκοπό την ενημέρωση όλων των επισκεπτών.

«Το Μουσείο άνοιξε το 2015 και υπάρχει πρόνοια, με εισιτήριο μόλις τα 50 λεπτά, να είναι προσβάσιμο σε όλους και ειδικά στα σχολεία, προκειμένου να γνωρίσουν τον πλούτο του Χολομώντα» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Ταμείου Πανεπιστημιακών Δασών Γιώργος Πανουργιάς.

Μάλιστα, σε διόραμα εμφανίζονται δύο υλοτόμοι να κόβουν ξύλα, παραδοσιακό επάγγελμα της περιοχής, ενώ εκτίθεται και η αναπαράσταση ενός καμινιού για τη δημιουργία κάρβουνων.

Δεκάδες ταριχευμένα ζώα, από σχεδόν όλα τα είδη της ευρύτερης περιοχής της Χαλκιδικής, υπάρχουν σε ειδικό τμήμα του Μουσείου, με σχετικές αναλυτικές πληροφορίες. «Υπάρχουν ζαρκάδια, αγριογούρουνα, αλεπούδες, λαγοί, πέρδικες, γενικότερα ζώα που για κάποια απ' αυτά επιτρέπεται το κυνήγι. Προστατευόμενο είδος είναι το ζαρκάδι και ο λύκος, για το αγριογούρουνο, τον λαγό και την αλεπού επιτρέπεται η θήρευση» διευκρινίζει ο δασοπόνος Γιώργος Ρούντος. Όπως εκτιμά ο ίδιος, τα αγριογούρουνα στην περιοχή είναι σε μεγάλο αριθμό, ενώ αύξηση παρατηρείται και στα ζαρκάδια, λόγω του ιδανικού βιοτόπου.

«Τελευταία έχουμε αύξηση του πληθυσμού του λύκου και έχουν αρχίσει τα προβλήματα, πρώτα με επιθέσεις αγελών σε κτηνοτροφικές μονάδες και έπειτα με επιθέσεις σε κυνηγόσκυλα» λέει ο κ. Ρούντος.

Ανάσα δροσιάς μέσα στο δάσος

Μια τεχνητή λίμνη φυσικού κάλλους περιμένει τους επισκέπτες του Πανεπιστημιακού Δάσους στον Ταξιάρχη, κοντά σε ένα εκκλησάκι. Είναι η τεχνητή λίμνη του Αγ. Παντελεήμονα, τρία χιλιόμετρα από τις εγκαταστάσεις του πανεπιστημιακού δάσους, που δημιουργήθηκε πριν από 10 χρόνια, με σκοπό καθαρά τη δασοπυρόσβεση.

«Συνάμα, όμως, δίνει και ιδιαίτερο χαρακτήρα στην περιοχή, με έμφαση την οικολογία. Πλέον, την επισκέπτονται πτηνά, ενώ έχει εμπλουτιστεί το φράγμα και με ψάρια γλυκού νερού» εξηγεί ο κ. Πανουργιάς. Επικαλείται, μάλιστα, και το περσινό ξέσπασμα πυρκαγιάς σε δύσβατη περιοχή του Χολομώντα, που το νερό της λίμνης χρησιμοποιήθηκε για τη γρήγορη κατάσβεση από τα ειδικά πυροσβεστικά ελικόπτερα.

Για την ανάδειξη της περιοχής, έχει καταρτιστεί, σύμφωνα με τον κ. Πανουργιά, μελέτη τουριστικής αναβάθμισης προκειμένου να γίνει ευρύτερα γνωστό και επισκέψιμο το σημείο.

«Στις παρυφές της λίμνης υπάρχει ένα εκκλησάκι του Αγ. Παντελεήμονα- εξού και το όνομα της λίμνης- όπου οι κάτοικοι κάνουν την κεντρική πανήγυρη και ευελπιστούμε με τη μελέτη να αναβαθμίσουμε ολόκληρο τον χώρο και φυσικά το φράγμα που περιέχει 10.000 κυβικά μέτρα νερού» σημειώνει ο κ. Πανουργιάς.

«Σχισμένη πέτρα» για φανταστική θέα

Ευδιάκριτα είναι από τη θέση «Σχισμένη πέτρα», μέσα στο δάσος, και τα τρία «πόδια» της Χαλκιδικής. Από την «καρδιά» του Πανεπιστημιακού δάσους, πάνω σε μια τεράστια πέτρα, ο επισκέπτης έχει απρόσκοπτη θέα της χερσονήσου και του χωριού Ταξιάρχη, που είναι γνωστό για την παραγωγή του 75% των ελάτων που διατίθενται στην ελληνική αγορά την περίοδο των Χριστουγέννων. Κάτω από το συγκεκριμένο σημείο, βρίσκεται ένας από τους δεκάδες σποροπαραγωγούς κήπους, που υπάρχουν διάσπαρτοι στο Δάσος.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής στο Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασικών Ειδών του ΑΠΘ Φίλιππος Αραβανόπουλος, πρόκειται για τον κήπο της μαύρης πεύκης, που ξεκίνησε με σκοπό τις παραγωγικές αναδασώσεις (για παραγωγή ξυλείας), αλλά αναδεικνύεται σε άλλη αξία με δυνάμει αναδάσωση σε καμένα.

«Εδώ και 40 χρόνια δεν έχει κοπεί δέντρο, το χρησιμοποιούμε για να δίνουμε σπόρους για αναδασώσεις για παραγωγή ξύλου. Ιδρύθηκε το 1980, σε πειραματική επιφάνεια 50 στρεμμάτων, εντός βρίσκονται αντίγραφα (κλώνοι κατόπιν εμβολιασμού) 60 άριστων -υγιή και με υψηλή παραγωγικότητα- δένδρων από Θάσο, Χαλκιδική, Βέρμιο, Πιέρια και Όλυμπο, σε 19 αντίγραφα το καθένα, δηλαδή συνολικά ο κήπος αποτελείται από 1140 δένδρα» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής.

Κατάργηση του Ταμείου Διοικήσεως και Διαχειρίσεως Πανεπιστημιακών Δασών

Την ανησυχία του για το νέο πλαίσιο λειτουργίας του Ταμείου, μετά την κατάργησή του στις 31 Δεκεμβρίου 2022 με το άρθρο 296 του νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ και τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων του στο ΑΠΘ, εκφράζει, με δηλώσεις του, ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Ταμείου, καθηγητής του ΑΠΘ Ιωάννης Γήτας.

«Τόσο τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και οι εργαζόμενοι του υπό κατάργηση οργανισμού, διακατέχονται από ένα αίσθημα ανησυχίας, σχετικά με τον τρόπο που θα επιτελείται το εκπαιδευτικό, ερευνητικό και λοιπό έργο από την 1η Ιανουαρίου 2023 και μετά. Επιθυμία όλων είναι όχι μόνον να εξασφαλιστεί ο δασικός χαρακτήρας της καινούργιας υπηρεσίας αλλά και να της δοθούν διευρυμένες αρμοδιότητες που θα έχουν σαν στόχο τη διεπιστημονική προσέγγιση της προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος και τη δυνατότητα για πρωτοποριακές ενέργειες και τη συνεργασία με άλλους πανεπιστημιακούς και ερευνητικούς φορείς» τονίζει σχετικά.

Για τον κ. Γήτα, στα ογδόντα οκτώ χρόνια λειτουργίας του, το ΤΔΔΠΔ έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στη δασική έρευνα, εκπαίδευση και πρότυπη δασική διαχείριση. Ανάμεσα στις πρωτοποριακές ενέργειες του ΤΔΔΠΔ συμπεριλαμβάνονται η εγκατάσταση του πρώτου σταθμού κλιματικής αλλαγής σε δασικό οικοσύστημα στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας, καθώς και η δημιουργία του μοναδικού για τα ελληνικά δεδομένα μητρώου δέντρων με τη χρήση σύγχρονων αεροπορικών εικόνων. Η ενέργεια αφορά τα 780.000 δέντρα του Δάσους Περτουλίου κι έχει ως σκοπό τη σύγχρονη δασική διαχείριση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον κ. Γήτα, εκτός από την εκπαίδευση 4500 φοιτητών δασολογίας στα 92000 στρέμματα των Πανεπιστημιακών Δασών Ταξιάρχη και Περτουλίου, επιτεύχθηκε συγκράτηση του πληθυσμού και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων στις συγκεκριμένες ορεινές περιοχές καθώς και διατήρηση παραδοσιακών επαγγελμάτων, όπως αυτό του υλοτόμου.