Στις 7 Ιουνίου η «ΜτΚ» επιχειρούσε μια ανάλυση των συνεπειών της πανδημίας στη δημοφιλία και την ισχύ των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου το μόνο σίγουρο συμπέρασμα ήταν η ενίσχυση της Άνγκελα Μέρκελ. Σ’ εκείνο το ρεπορτάζ, βάσει των μέχρι τότε στοιχείων αποτυπωνόταν και η γενική αίσθηση πως ο πόλεμος με τον κορονοϊό ενίσχυσε το «εθνικό» έναντι του «συλλογικού», ενώ όλο αυτό ήρθε να προστεθεί στην κρίση που ήδη περνούσε η Ε.Ε. ως θεσμός όσον τουλάχιστον αφορά την εμπιστοσύνη που εμπνέει το «κοινό μας σπίτι» στους πολίτες του.

Τώρα, μια έρευνα απ’ άκρη σ’ άκρη της ηπείρου μας, δείχνει πως το ευρωπαϊκό οικοδόμημα τρίζει επικίνδυνα, με τους Ευρωπαίους να λένε ούτε λίγο ούτε πολύ πως η Ε.Ε. ήταν απούσα από τις εξελίξεις, αλλά και να ανατρέπει τα όσα πιστεύαμε περί της επιστροφής στις εθνικές κυβερνήσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε ο Guardian, οι δημοσκοπήσεις που δημοσιεύτηκαν το τελευταίο διάστημα αποκαλύπτουν βαθιά απογοήτευση του κοινού για την κατακερματισμένη Ε.Ε. και τον χειρισμό της πανδημίας από κάποιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Στην Ιταλία, μία από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από τον ιό, το 63% δήλωσε ότι η Ε.Ε. απέτυχε να προστατεύσει τους πολίτες της καθώς η πανδημία χτύπησε με δύναμη κυρίως τη νότια Ευρώπη και, το χειρότερο; Όταν ρωτήθηκαν ποιος ήταν ο πιο χρήσιμος σύμμαχός τους κατά τις πιο σκοτεινές μέρες της κρίσης, μόνο το 4% των Ιταλών ανέφεραν την ΕΕ, ενώ το 25% είπε την Κίνα.

Τα ποσοστά όσων πιστεύουν πως η αντίδραση της Ε.Ε. στην πανδημία ήταν «κακή» δεν είναι και το χειρότερο για τους ηγέτες της. Μεγάλες πλειοψηφίες σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν πως ότι είτε η χώρα τους έμεινε να αντιμετωπίσει μόνη της τον κορονοϊό είτε απλά δεν ήξεραν ποιος ήταν ο πιο χρήσιμος σύμμαχός τους, χαρακτηρίζοντας την Ε.Ε. «απούσα» και εκτός τόπου και χρόνου.

Η έρευνα που έγινε σε εννέα χώρες της Ε.Ε., οι οποίες αποτελούν σχεδόν τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Ένωσης από το think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων περιγράφει τα επίπεδα της απογοήτευσης του κοινού ως «ενοχλητικά» καθώς οι ηγέτες της ΕΕ συζητούν τις λεπτομέρειες του Σχεδίου Ανάκαμψης που θα ρίξει σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο ευρώ στις αγορές των κρατών - μελών.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως τα ευρήματα αμφισβητούν επίσης την άποψη ότι η πανδημία πυροδότησε μια αύξηση στην εμπιστοσύνη των πολιτών στον ρόλο του κράτους. Σε όλες τις εννέα χώρες της έρευνας, το 33% δήλωσε ότι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητα των κυβερνήσεων να ενεργήσουν σωστά στην αντιμετώπιση της πανδημίας και μόνο το 29% πιστεύει ότι η κρίση αποδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερο ρόλο για το κράτος.

Ενώ οι βαθμολογίες των εθνικών ηγετών αυξήθηκαν σε γενικές γραμμές τον Μάρτιο, μέχρι τα τέλη Απριλίου, το 61% στη Γαλλία δήλωσε ότι η κυβέρνηση Μακρόν δεν είχε την απόλυτη αποδοχή του, ενώ στην Ισπανία, το 54% εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τη διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ. Αντίθετα, στη Γερμανία, το 58% των ερωτηθέντων παρέμεινε θετικό για την ηγεσία της Άνγκελα Μέρκελ.

Θέλουν την Ε.Ε. και τη θέλουν καλύτερη

Το καλό νέο; Πως οι πολίτες πιστεύουν ότι η ίδια η πανδημία ως έννοια, δηλαδή ένα δυσάρεστο γεγονός που αφορά όλους, πρέπει να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να συνεργάζονται και την ίδια την Ένωση να ενισχύσει το ρόλο της και να αλλάξει προς το καλύτερο.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την έρευνα παρότι υπάρχει ευρεία απογοήτευση από τους χειρισμούς της Ε.Ε., δεν διαφαίνεται -μέχρι στιγμής- άνοδος του ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού. Μια αρκετά σταθερή πλειοψηφία (63%), συμπεριλαμβανομένου του 55% στη Γερμανία, 80% στην Ισπανία και 91% στην Πορτογαλία, πιστεύει ότι η πανδημία έδειξε την ανάγκη οι κυβερνήσεις της ΕΕ να ενεργήσουν πιο συνεκτικά.

Στην Ιταλία, το 76% ήθελε μια ανάκαμψη υπό την ηγεσία της ΕΕ και μόνο το 16% δήλωσε ότι η πανδημία έδειξε ως «σωτήρα» τον λαϊκιστή ακροδεξιό Ματέο Σαλβίνι. Στη Ισπανία, η τεράστια κρίση δεν ενίσχυσε την υποστήριξη στους λαϊκιστές της, το ακροδεξιό αντιευρωπαϊκό κόμμα της Λε Πεν στη Γαλλία παραμένει στα ίδια ποσοστά, ενώ στη Γερμανία μόλις το 6% ανέφερε μια παραπάνω αποδοχή του ακροδεξιού AfD ως αποτέλεσμα της κρίσης.

Όμως, καθώς το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από την υγεία στην αντιμετώπιση της χειρότερης ύφεσης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκθεση προειδοποιεί τους ηγέτες της Ε.Ε. να θεωρήσουν δεδομένο ότι η απαίτηση για μεγαλύτερη συνοχή αντιπροσωπεύει μια ψήφο εμπιστοσύνης στις δομές της Ε.Ε. ή την προθυμία του κοινού να μοιραστεί το κόστος. Μόνο στη νότια και ανατολική Ευρώπη οι πολίτες δείχνουν πρόθυμοι για την δίκαιη κατανομή των οικονομικών βαρών.

Πολλοί σχολιαστές χαιρέτησαν τη γαλλογερμανική πρωτοβουλία για τη διάσωση της ευρωπαϊκής οικονομίας, ενώ η κινητήρια δύναμη για περισσότερη συνεργασία στην Ε.Ε. θα πρέπει να είναι και η αντίληψη που έχουν οι Ευρωπαίοι για τον κόσμο εκτός Ε.Ε.: το 60% των Ευρωπαίων δήλωσε ότι η άποψή τους για τις ΗΠΑ είχε επιδεινωθεί, ενώ το 48% δήλωσε ότι βλέπει πιο αρνητικά την Κίνα.

Οι άνθρωποι πίσω από την έρευνα θεωρούν πως το σημαντικότερο στοιχείο που προκύπτει είναι πως ο κόσμος πιστεύει πως τα κράτη πρέπει να λειτουργούν συνεκτικά για την αντιμετώπιση της πανδημίας κι ό,τι άλλου προβλήματος ενσκύψει μελλοντικά. «Για αυτούς, η Ευρώπη δεν είναι πλέον κυρίως ένα οικοδόμημα που βασίζεται σε ιδέες και αξίες, είναι μια κοινότητα με κοινή μοίρα που πρέπει να πάρει τον έλεγχο του μέλλοντός της». λέει η έκθεση.

* Η έρευνα έγινε σε δείγμα 10.000 ατόμων στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Βουλγαρία, τη Δανία και την Σουηδία από τις εταιρείες Datapraxis and YouGov.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 28.06.2020