Η είσοδος του Πελέ στην παγκόσμια ποδοσφαιρική σκηνή έγινε σχεδόν βιαίως και με πάρα πολύ πάταγο. Στο Μουντιάλ της Σουηδίας το 1958, όταν ο «βασιλιάς» δεν είχε καν κλείσει τα 18 του, η υφήλιος έμαθε το όνομα ενός ανθρώπου που πήγε στη Σκανδιναβία σχεδόν άγνωστος και έφυγε ως το μεγάλο ποδοσφαιρικό αστέρι της γενιάς του. Στο πέρασμα των χρόνων μετατράπηκε στο απόλυτο ποδοσφαιρικό είδωλο και πέρασε στη σφαίρα του μύθου με τον θάνατό του στις 29 Δεκεμβρίου 2022.

Ο Πελέ πέτυχε έξι γκολ σε τέσσερις αγώνες: τα τρία στο 5-2 επί της Γαλλίας στον ημιτελικό και τα δύο στο έτερο 5-2 επί της Σουηδίας στον τελικό. Μετά τον αγώνα, έσκυψε κλαίγοντας στην αγκαλιά του τερματοφύλακα Ζιλμάρ, αδυνατώντας να διαχειριστεί συναισθηματικά την απόλυτη ευτυχία. Άλλωστε, ένας έφηβος ήταν.

Η διαχείριση ενός ανθρώπου αυτής της ηλικίας απαιτούσε προσοχή και το δύσκολο έργο ανέλαβε ο ψυχολόγος της ομάδας, Ζοάο Καρβαλιάες. Σε αντίθεση με τους σύγχρονους επιστήμονες, που αρκούνται στην υποστήριξη των αθλητών, τότε ο Καρβαλιάες όχι απλά έλυνε κι έδενε στην εθνική ομάδα της Βραζιλίας, αλλά ήταν αυτός που καθόριζε τις επιλογές του προπονητή ως προς τη σύνθεση του ρόστερ.

Πώς; Με στρατιωτικού τύπου τεστ. «Ή ήταν μπροστά από την εποχή του ή ένας παράξενος τύπος ή μπορεί και τα δύο», είχε πει κάποτε ο Πελέ.

«Ο Ζοάο του ρινγκ»

Η παρουσία της Βραζιλίας στα Μουντιάλ του 1950 και του 1954 ήταν οικτρή και στη χώρα που ζει και πεθαίνει για το ποδόσφαιρο, η αλλαγή στρατηγικής ήταν αντίστοιχα ζήτημα ζωής και θανάτου.

Λίγο πριν ληφθούν οι αποφάσεις ενόψει του Μουντιάλ του 1958, η βραζιλιάνικη ομοσπονδία έστρεψε το βλέμμα της στον Καρβαλιάες, που είχε κάνει ντόρο συνεργαζόμενος με τη Σάο Πάουλο, όπου είχε εφαρμόσει μεθόδους τις οποίες πολλά χρόνια αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, υιοθέτησε η Μίλαν.

Μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ ψυχολογίας και δημοσιογραφικού σχολιασμού αγώνων πυγμαχίας, τους διαιτητές των οποίων επέλεγε ο ίδιος βάσει της ψυχολογικής τους κατάστασης και της ικανότητάς τους να παίρνουν γρήγορα αποφάσεις, ο «Ζοάο του ρινγκ», όπως τον ονόμασαν, οδήγησε με τις συμβουλές του τη Σάο Πάουλο στην κατάκτηση του τίτλου. Και λίγες εβδομάδες αργότερα, δέχθηκε τηλεφώνημα από τη βραζιλιάνικη ομοσπονδία, η οποία του έκανε μία προσφορά που δεν μπορούσε να αρνηθεί.

Ένα λευκό κομμάτι χαρτί

Ο χρόνος δεν περίσσευε και ο Καρβαλιάες επέβαλε αμέσως τις μεθόδους του. Με τεστ μέσω των οποίων οι ΗΠΑ επέλεγαν στρατιώτες για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτίμησε την ψυχολογική, διανοητική και πνευματική κατάσταση των ποδοσφαιριστών.

Όσοι περνούσαν το Alpha Test, έπαιρναν το ΟΚ για να κληθούν στη «σελεσάο». Όσοι αποτύγχαναν, είχαν μία δεύτερη ευκαιρία μέσω του Beta Test. Το δεύτερο «όχι» πήγαινε ως απορριπτική εισήγηση στον ομοσπονδιακό προπονητή Βισέντε Φέολα.

Τα τεστ διαρκούσαν 50 λεπτά και περιελάμβαναν αξιολόγηση ικανότητας στα μαθηματικά και χειρισμού γλώσσας, με σκοπό να εκτιμηθεί ο δείκτης νοημοσύνης. Όλα αυτά φαίνονται παράδοξα, αλλά αποδείχθηκε πως η ώθηση της σκέψης στα όρια βοήθησε την ομάδα νε γεμίσει με ποδοσφαιριστές που έπαιρναν γρήγορες και σωστές αποφάσεις την ώρα του παιχνιδιού.

Η πληροφορία ότι ο σπουδαίος Γκαρίντσα είχε αποτύχει στα τεστ, κάτι που θα σήμαινε τον αποκλεισμό του από το Μουντιάλ, είχε προκαλέσει «έκρηξη» στη βραζιλιάνικη κοινωνία, αλλά τόσο ο Γκαρίντσα όσο και ο Καρβαλιάες μπήκαν στο αεροπλάνο για τη Σουηδία, όπου τα «πειράματα» συνεχίστηκαν με τη μορφή της Κινητικής Ψυχοδιάγνωσης.

Κάθε ποδοσφαιριστής έπαιρνε ένα λευκό χαρτί και έπρεπε να ζωγραφίσει ό,τι του κατέβαινε στο μυαλό. Σύμφωνα με τον Καρβαλιάες, οι ζωγραφιές σχεδίαζαν τον μυοσκελετικό «χάρτη» και τα δυνατά και αδύναμα χαρακτηριστικά κάθε αθλητή.

«Δεν έχεις ιδέα από ποδόσφαιρο»

Στην αυτοβιογραφία του, ο Πελέ αποκάλυψε ότι ο Καρβαλιάες ήθελε να τον κόψει από την εθνική: «Στο πόρισμά του είχε γράψει ότι ήμουν ένα ανέτοιμο παιδί και πως δεν διέθετε μαχητικό πνεύμα. Είχε εισηγηθεί κι εναντίον του Γκαρίντσα, επειδή δεν του φαινόταν αρκετά υπεύθυνος. Ευτυχώς και για τους δυο μας, ο προπονητής άκουγε πρώτα το ένστικτό του και είπε στον ψυχολόγο: 'Ίσως να έχεις δίκιο. Το θέμα είναι ότι δεν έχεις ιδέα από ποδόσφαιρο. Αν το γόνατό του είναι έτοιμο, ο Πελέ θα παίξει'».

Άλλοι, πάντως, ήταν πιο θετικοί στα σχόλιά τους για τον Καρβαλιάες. Για παράδειγμα, ο τερματοφύλακας Ζιλμάρ είχε γράψει στη δική του αυτοβιογραφία: «Μας έδωσε την ευκαιρία να συζητήσουμε για έννοιες που μπορούσαν να βελτιώσουν την απόδοσή μας. Μετά το τουρνουά διαπιστώσαμε ότι όλο αυτό τελικά δούλεψε».

«Μάθαμε να μπαίνουμε στο γήπεδο χαμογελώντας», πρόσθεσε ο αμυντικός Νίλσον Σάντος.

Ωστόσο, ο Καρβαλιάες ένιωθε πως η δουλειά του δεν απολάμβανε της εκτίμησης που της άρμοζε, αλλά ο θυμός του άρχισε να καταλαγιάζει όταν του ζητήθηκαν συνεντεύξεις από ΜΜΕ-κολοσσούς από την Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Ο Καρβαλιάες πέθανε το 1976 σε ηλικία 58 ετών, μόλις δύο χρόνια μετά τη συνταξιοδότησή του. Μετά το Μουντιάλ του 1958 είχε επιστρέψει στη Σάο Πάουλο, όπου συνέχισε να πρωτοπορεί, με τα καλά του και τα κακά του.

Για το καλό του ποδοσφαίρου, ευτυχώς η εισήγησή του να κοπεί από την αποστολή ο Πελέ, δεν είχε εισακουστεί. Όμως, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τη (μικρή ή μεγάλη) συνεισφορά του στην επιστροφή της «σελεσάο» στην κορυφή του κόσμου.

Όπως είχε πει και ο Μπιλ Μπέσγουικ, πρώην ψυχολόγος της εθνικής ομάδας της Αγγλίας, «ο αθλητής είναι το μυαλό του και το σώμα αποτελεί απλώς το μέσο».