Του Μανώλη Στεφανίδη

Πανέτοιμοι για την τουριστική… μητέρα των μαχών του Αυγούστου είναι οι επαγγελματίες της Χαλκιδικής, με τις κρατήσεις να κινούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα, την ώρα που οι υποδομές της περιοχής εκπέμπουν SOS.

Η απαράμιλλη ομορφιά της Χαλκιδικής, που κάθε χρόνο κερδίζει τις καρδιές εκατομμυρίων τουριστών, δεν αντιστοιχίζεται με… απαράμιλλη ποιότητα και ανθεκτικότητα σε δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείριση στερεών αποβλήτων.

Υποδομές αυτονόητες για έναν τουριστικό προορισμό παγκόσμιας εμβέλειας, που οφείλει να δράσει άμεσα για να προσελκύει απρόσκοπτα τουρίστες και τα επόμενα χρόνια, εξασφαλίζοντας την βιωσιμότητα της ανάπτυξής τoυ.

Σεζόν – καρμπόν με το 2023

Σε αυτό το πλαίσιο, τα μηνύματα των κρατήσεων για τον Αύγουστο επιτρέπουν χαμόγελα αν και η πλήρης εικόνα (πληρότητες, τζίροι, κτλ.) θα ξεκαθαρίσει όσο πλησιάζουμε τα μέσα Αυγούστου, εφόσον δεν υπάρξουν απρόβλεπτα γεγονότα που θα διαταράξουν τη βαριά βιομηχανία της χώρας.

Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, οι πληρότητες στα ξενοδοχεία της Χαλκιδικής κατά τη φετινή σεζόν αναμένεται να κυμανθούν στα επίπεδα του 2023, με δυνατά χαρτιά για την περιοχή τα Βαλκάνια, χωρίς να λείπουν όμως και άλλες εθνικότητες. Οι Έλληνες, παραδοσιακά, αρχίζουν να πυκνώνουν από τα τέλη Ιουλίου με τον Αύγουστο να αποτελεί τον κατεξοχήν μήνα διακοπών.

Οι Ρουμάνοι, οι Βούλγαροι, οι Βορειομακεδόνες και οι Σέρβοι επιλέγουν τη Χαλκιδική για τις διακοπές τους ταξιδεύοντας οδικώς, ενώ όσον αφορά αεροπορικές αφίξεις πρώτοι είναι οι Γερμανοί, οι Άγγλοι, Πολωνοί και Ολλανδοί.

Βάσει εκτιμήσεων παραγόντων του τουρισμού, στη Χαλκιδική η τουριστική κίνηση ξεκίνησε καλά το Πάσχα καθώς άρχισαν να έρχονται οι Βαλκάνιοι.

Ο Μάιος ήταν μέτριος μήνας σε σύγκριση με το 2023. Τον Ιούνιο η μέση πληρότητα άγγιξε το 75-80% (-5% σε σχέση με το 2023) με την περιοχή να πατάει γκάζι Ιούλιο - Αύγουστο (πληρότητα 80%) και τους πρώτους φθινοπωρινούς μήνες, με τα σημερινά δεδομένα, να τραβά -όπως είναι αναμενόμενο- χειρόφρενο. Η πληρότητα για τον Σεπτέμβριο κινείται κοντά στο 65% και του Οκτωβρίου πέριξ του 50%, με την ακρίβεια να… πιάνει θέση στην ξαπλώστρα, καθώς οι τουρίστες περιορίζουν έξοδα διατροφής και διασκέδασης.

Εκτιμάται πως οι τιμές στα καταλύματα, συγκριτικά με πέρσι, είναι αυξημένες κατά 10% προκειμένου τα ξενοδοχεία να καλύψουν τα λειτουργικά κόστη που είναι αρκετά υψηλά, την ώρα που η εστίαση προσπαθεί με νύχια και με δόντια να περιορίσει τις αυξήσεις οι οποίες κινούνται πέριξ του 10%.

Οι κρατήσεις στο και πέντε

Σε κάθε περίπτωση, πολλές φορές οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής (lastminute) στις οποίες οι ξενοδόχοι παραδοσιακά στηρίζονται ειδικά μετά την πανδημία, κρίνουν το… σκορ που θα γράψει η τελική παρτίδα και το αν η σεζόν θα είναι κερδοφόρα ή ζημιογόνα.

«Γκαζώνει» ο οδικός τουρισμός…

Την περσινή σεζόν η Χαλκιδική ακούμπησε αλλά δεν ξεπέρασε τις επιδόσεις του 2019, με τις αιτίες να εντοπίζονται στις μειωμένες αφίξεις του οδικού τουρισμού -σε σύγκριση πάντα με τη σεζόν – ρεκόρ του 2019 που τα μέχρι στιγμής δεδομένα καταδεικνύουν πως ούτε φέτος θα καταφέρει να «ξορκίσει».

Υπό αυτό το πρίσμα, μεγάλη άνοδο καταγράφουν από την αρχή του έτους οι οδικές αφίξεις, που και αυτές αποτελούν σημαντικό κομμάτι του εισερχόμενου τουρισμού, αν και η μέση κατά κεφαλήν δαπάνη των επισκεπτών- κυρίως από τις Βαλκανικές χώρες- είναι μειωμένη σε σύγκριση με τις αεροπορικές αφίξεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από τους μεθοριακούς σταθμούς της χώρας τα οποία επεξεργάστηκε το ΙΝΣΕΤΕ, την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου καταγράφηκαν 2,5 εκατ. διεθνείς οδικές αφίξεις, έναντι 2,2 εκατ. της περιόδου Ιανουαρίου-Μαΐου 2023, παρουσιάζοντας αύξηση κατά +13,3%/+296 χιλ. οδικές αφίξεις.

Μόνο τον Μάιο οι οδικές αφίξεις σημείωσαν άνοδο 38% (έφτασαν τις 770 χιλιάδες) σε σύγκριση με πέρσι. Είναι χαρακτηριστικό πως, στο πεντάμηνο, η πλειονότητα των μεθοριακών σταθμών παρουσίασε αύξηση.

Η μεγαλύτερη αύξηση σε απολυτές διαφορές κατά +97 χιλ./+40,2% σημειώθηκε στο σταθμό των Κήπων με 337 χιλ. και η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση κατά +45 χιλ./+161,1% στον σταθμό του Κυπρίνου με 72 χιλ. αφίξεις. Οι περισσότερες οδικές αφίξεις καταγράφηκαν στο σταθμό των Ευζώνων (532 χιλ.) με την αύξηση να ανέρχεται σε +42 χιλ./+8,5%. Στον σταθμό του Προμαχώνα σημειώθηκαν 330 χιλ. αφίξεις με την αύξηση να φτάνει το +30 χιλ./+10,2%. Μείωση κατέγραψε ο σταθμός της Κρυσταλλοπηγής κατά -20,7%/-57 χιλ. με 219 χιλ. αφίξεις και ο σταθμός της Δοϊράνης με τις αφίξεις να διαμορφώνονται σε 53 χιλ. καταγράφοντας μείωση -2 χιλ./-3,2%.

…Αλλά δεν αρκεί

Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη, ο οδικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό τμήμα του εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα, ιδιαίτερα για την Βόρεια Ελλάδα (Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρος), αλλά χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλή μέση κατά κεφαλήν δαπάνη (185 ευρώ έναντι 731 ευρώ για τον υπόλοιπο τουρισμό και 564 ευρώ για το σύνολο του εισερχόμενου τουρισμού), ως απόρροια της χαμηλής μέσης διάρκειας παραμονής (4,0 διανυκτερεύσεις έναντι 8,9 και 7,4 αντίστοιχα) αλλά και της χαμηλής μέσης δαπάνης ανά διανυκτέρευση (47 ευρώ έναντι 82 ευρώ και 76 ευρώ αντίστοιχα).

Οι ουρές της υπομονής

Παράγοντας προβληματισμού για τον τουριστικό κόσμο είναι και οι πολύωρες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στους συνοριακούς σταθμούς. Οι ουρές οχημάτων που σχηματίζονται στα τελωνεία Ευζώνων και Προμαχώνα σε περιόδους αιχμής, ιδίως τα Σαββατοκύριακα, δοκιμάζουν τα νεύρα ταξιδιωτών και επαγγελματιών του τουρισμού ενώ, παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις των αρμοδίων, πειστική λύση δεν έχει δοθεί ακόμα.

Το «Μακεδονία» δίνει ώθηση

Στον… αέρα, πάντως, πάμε καλύτερα. Η επιβατική κίνηση στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» απογειώνεται, δίνοντας σημαντικές ανάσες και στην Χαλκιδική.

Αριθμητικά καλύτερος μήνας για την επιβατική κίνηση του πρώτου εξαμήνου του έτους στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» είναι ο Ιούνιος με 718.819 επιβάτες (εξ αυτών οι 503.821 επιβάτες διακινήθηκαν με πτήσεις εξωτερικού) έναντι 702.111 πέρυσι, καταγράφοντας αύξηση 2,4%.

Ο πιο δυνατός ποσοτικά μήνας του έτους, σε σύγκριση με τον Μάρτιο του 2023, ήταν ο φετινός αντίστοιχος μήνας (+13%) καθώς από το αεροδρόμιο Μακεδονία πέταξαν 474.906 επιβάτες.

Αναφορικά με τους επιβάτες εξωτερικού, οι Γερμανοί κρατούν την πρωτιά καθ' όλη τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου, με τους Βρετανούς να ακολουθούν στη δεύτερη θέση τον Απρίλιο, τον Μάιο και τον Ιούνιο. Τους πρώτους τρεις μήνες του έτους, τη δεύτερη θέση κατείχαν οι Κύπριοι.

Βυθίζονται οι υποδομές – Το νερό… νεράκι, οι βόθροι και ο οργασμός ανοικοδόμησης

Παράλληλα, η μέγγενη του υπερτουρισμού σφίγγει όλο και πιο έντονα τη Χαλκιδική, χωρίς προφανώς να συγκρίνεται με τις διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο στη Σαντορίνη -ή στη Βαρκελώνη, αν βγούμε από τα ελληνικά σύνορα.

Αν και η σεζόν σε γενικές γραμμές εξελίσσεται θετικά, οι υποδομές ασθμαίνουν.

Όταν η Θεσσαλονίκη μετακομίζει στη Χαλκιδική

Κάθε καλοκαίρι στον πληθυσμό της Χαλκιδικής «προστίθεται» μια πόλη με το μέγεθος, περίπου, της Θεσσαλονίκης: Από 110.000-115.000 κατοίκους τον χειμώνα, ο πληθυσμός… αβγατίζει τη θερινή περίοδο φιλοξενώντας κατά μέσο όρο πάνω από 1 εκατ. άτομα τους ζεστούς μήνες, ενώ νέοι οικισμοί προστίθενται με ρυθμούς πολυβόλου.

Η πίεση στις απαρχαιωμένες υποδομές -ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων (σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και… μισού αιώνα), καθίσταται αφόρητη με δραστικές παρεμβάσεις να κρίνονται αναγκαίες… χθες, για να μην «σκάσουν» τα δίκτυα.

Διακοπές νερού, παράτυπες γεωτρήσεις, παράνομες χωματερές μέσα σε ρέματα και δασικές εκτάσεις και ΧΥΤΑ στα όρια της δυναμικότητάς τους σχηματίζουν μία διόλου κολακευτική εικόνα την οποία αμαυρώνει ακόμα περισσότερο το γεγονός πως ολόκληροι οικισμοί δεν διαθέτουν, εν έτει 2024, βιολογικό καθαρισμό και εξυπηρετούν τις αποχετευτικές τους ανάγκες με οικιακούς βόθρους.

Τη μεγαλύτερη πίεση υφίσταται το πρώτο πόδι, με πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα την πολυήμερη διακοπή υδροδότησης στο Πευκοχώρι εν μέσω καύσωνα, με πολλούς τουρίστες να αναγκάζονται να φύγουν από την περιοχή.

Το φράγμα Χαβρία

Λύση, σε έναν βαθμό τουλάχιστον (ιδίως στην ύδρευση της νότιας και κεντρικής Χαλκιδικής σε πρώτη φάση), θα μπορούσε να δώσει το πολυσυζητημένο και… ταλαίπωρο Φράγμα του Χαβρία, που από το 1970 συζητείται χωρίς αποτέλεσμα.

Toν Ιούνιο του 2023 ο διαγωνισμός για το μεγαλόπνοο έργο κηρύχθηκε άγονος παρά τις τέσσερις παρατάσεις του, καθώς τα τρία σχήματα που το διεκδίκησαν σε πρώτη φάση δεν κατέθεσαν δεσμευτικές προσφορές για το project, το οποίο επρόκειτο να υλοποιηθεί με ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα).

H τύχη του έκτοτε παραμένει άγνωστη…

Η ανοικοδόμηση σπάει ρεκόρ

Έτερο καυτό ζήτημα είναι η ανοικοδόμηση που σπάει κάθε ρεκόρ. Ο οργασμός ανοικοδόμησης πιστοποιείται και από τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, βάσει των οποίων τον Μάρτιο εκδόθηκαν 109 άδειες (για την ανέγερση οικοδομών) στην περιφερειακή ενότητα Χαλκιδικής με την συνολική επιφάνεια όπου θα πέσουν… μπετά να υπολογίζεται στα 39.116 τ.μ. Η Χαλκιδική, μάλιστα, ξεπερνά τη Θεσσαλονίκη, στην οποία εκδόθηκαν 57 οικοδομικές άδειες τον Μάρτιο του 2024.

Την ίδια στιγμή, το νέο χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό (έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου) χωρίζει τον ελλαδικό χώρο σε πέντε κατηγορίες, ανάλογα με την τουριστική ανάπτυξη. Να σημειωθεί ότι η κατηγοριοποίηση γίνεται μόνο βάσει της αναλογίας τουριστικών κλινών προς μόνιμο πληθυσμό, χωρίς δηλαδή να συνυπολογίζονται οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb.

Επίσης, γίνεται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, με τις κορεσμένες περιοχές («περιοχές ελέγχου») να είναι 18, τις ανεπτυγμένες 84, τις αναπτυσσόμενες 139, τις περιοχές με δυνατότητες ανάπτυξης 265 και τις μη ανεπτυγμένες 528.

Το νέο πλαίσιο κλείνει το μάτι στις μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις, χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπόψη αν οι υποδομές μίας περιοχής μπορούν να ανταποκριθούν στην τουριστική κίνηση.

Αν και οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις του υπερτουρισμού φουντώνουν, το πλαίσιο δεν φαίνεται να τις συνυπολογίζει, καθώς ακόμη και σε μέρη που διαχωρίζονται ως «περιοχές ελέγχου» επιτρέπεται η δημιουργία νέων ξενοδοχειακών μονάδων 4-5 αστέρων, απλώς με μεγαλύτερη αρτιότητα (16 στρέμματα). Το ίδιο έχει επιλεγεί και για τις ανεπτυγμένες περιοχές, με ελαφρά μικρότερη αρτιότητα (12 στρέμματα).

Η μόνη πρόνοια που λαμβάνεται είναι οι περιορισμοί που τίθενται σε Airbnb και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Το ότι στο νέο πλαίσιο δεν υιοθετούνται μέτρα για τις απειλές από τον υπερτουρισμό αποτυπώνεται και στις λίγες περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί κορεσμένες.

Μη κορεσμένη η Χαλκιδική

Σε όλη την Κεντρική Μακεδονία μόνο η δημοτική ενότητα Παραλίας Κατερίνης χαρακτηρίζεται κορεσμένη, με την απουσία της Χαλκιδικής να προκαλεί εύλογες απορίες την ώρα που περιβάλλον και υποδομές πιέζονται αφόρητα.

*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 28/7/2024