Πριν από ακριβώς έναν χρόνο, η “Μακεδονία της Κυριακής” και το makthes.gr, με αλλεπάλληλα ρεπορτάζ και άρθρα, είχαν αναδείξει όλες τις πτυχές γύρω από την υπόθεση της ανακύκλωσης των υλικών συσκευασίας η οποία, στη χώρα μας, γίνεται σε ποσοστό περίπου 95% μέσω του συστήματος των “μπλε κάδων”. Το υπόλοιπο 5% γίνεται μέσω κυρίως του συστήματος της λεγόμενης ανταποδοτικής ανακύκλωσης, με τα περίφημα “πολύκεντρα ανακύκλωσης”, γνωστότερα ως “σπιτάκια”.

Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή απόφαση του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου με την οποία απορρίπτεται το σχέδιο της πρώτης εκτελεστικής σύμβασης, που υπογράφηκε με βάση τη συμφωνία – πλαίσιο μεταξύ του δήμου Θεσσαλονίκης και της εταιρείας “ΤΕΧΑΝ” για την προμήθεια 48 πολυκέντρων ανακύκλωσης. Κατά της απόφασης αυτής ο δήμος έχει ασκήσει προσφυγή ανάκλησης στο έβδομο τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου (σχετικό ρεπορτάζ στη σημερινή Μακεδονία).

Δεδομένης της συγκυρίας, καθώς απέχουμε μόλις ενάμιση μήνα από τις δημοτικές εκλογές, η έκδοση της απόφασης του Ελεγκτικού Συνεδρίου ήταν λογικό να πυροδοτήσει πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ της διοίκησης του Κωνσταντίνου Ζέρβα και των υποψηφίων δημάρχων. 

Όμως αυτό είναι το έλασσον. Το μείζον είναι όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια, κυρίως στο παρασκήνιο, γύρω από το ευαίσθητο ζήτημα της ανακύκλωσης των υλικών συσκευασίας. Τα στελέχη της αυτοδιοίκησης έχουν γίνει μάρτυρες ενός ανελέητου επιχειρηματικού ανταγωνισμού που στόχο έχει την εξασφάλιση μεριδίου από τους τεράστιους τζίρους γύρω από τον τομέα της ανακύκλωσης. 

Πολλοί δήμαρχοι, στις κατ' ιδίαν συζητήσεις τους κάνουν λόγο για “συστήματα μαφίας”, για εκβιασμούς ή και προσφορές προκειμένου να εγκαταλείψουν το επί εικοσαετία σύστημα ανακύκλωσης μέσω των “μπλε κάδων” και να υιοθετήσουν τα περίφημα “σπιτάκια”.

Το σύστημα των “μπλε κάδων” στηρίζεται σε πόρους οι οποίοι προέρχονται από το λεγόμενο τέλος ανακύκλωσης, ένα πολύ μικρό ποσό δηλαδή το οποίο μπαίνει στην τιμή κάθε συσκευασμένου προϊόντος, που το εισπράττει η παραγωγός εταιρεία και είναι υποχρεωμένη να το αποδώσει στην Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) η οποία διαχειρίζεται τους “μπλε κάδους”. 

Αυτή με τη σειρά της, μέσω αυτών των χρημάτων, έχει την υποχρέωση να τροφοδοτεί τους δήμους με κάδους και απορριμματοφόρα ώστε να επιτυγχάνεται η ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας.

Τα τελευταία χρόνια η ΕΕΑΑ αντιμετωπίζει σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα καθώς σχεδόν οι μισές από τις εταιρείες οι οποίες χρησιμοποιούν υλικά συσκευασίας δεν αποδίδουν το τέλος ανακύκλωσης προς την ΕΕΑΑ, αλλά και σε κανένα άλλο Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), παρότι το εισπράττουν από τον καταναλωτή. 

Η εισφοροδιαφυγή υπολογίζεται περίπου στο 45%, κοντά στα 22 εκατ. ευρώ ετησίως! Εκτός αυτού, τα τελευταία δύο, τρία χρόνια, μια σειρά από συγκεκριμένες πολιτικές και αποφάσεις της κυβέρνησης και ορισμένων αρμοδίων φορέων, όπως ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), οδηγούν την ΕΕΑΑ σε οικονομικό στραγγαλισμό και το σύστημα ανακύκλωσης σε κατάρρευση. 

Για παράδειγμα, με απόφαση του ΕΟΑΝ, αυξήθηκε κατά 15% το τέλος που πρέπει να πληρώσει κάθε εταιρεία – παραγωγός αποβλήτων συσκευασίας στην ΕΕΑΑ, παρακινώντας τες με αυτόν τον έμμεσο τρόπο, να την εγκαταλείψουν και να συμβληθούν με την ανταποδοτική ανακύκλωση.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι πολλοί δήμοι να ξεμένουν από κάδους και απορριμματοφόρα, οδηγώντας σε ασφυξία το σύστημα των “μπλε κάδων”, με συνέπεια πολλά από τα ανακυκλώσιμα υλικά να καταλήγουν στους ΧΥΤΑ.

Η κυβέρνηση με τις αποφάσεις της και την έως τώρα στάση της δείχνει να πριμοδοτεί το σύστημα της ανταποδοτικής ανακύκλωσης. 

Αντί να φροντίσει να πατάξει την εισφοροδιαφυγή και να εξασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, εκείνη έσπευσε να εξασφαλίσει στους δήμους δάνεια προκειμένου να αγοράσουν τα “σπιτάκια”, τα οποία δάνεια θα αποπληρωθούν μάλιστα σε βάθος χρόνου από το κράτος. Ο τζίρος γύρω από τα περίφημα “σπιτάκια” ανέρχεται σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. 

Μόνο ο δήμος Θεσσαλονίκης έσπευσε από τους πρώτους να αγοράσει 48 “πολύκεντρα ανακύκλωσης” έναντι περίπου 18 εκατ. ευρώ, δηλαδή κοντά 370.000 ευρώ το καθένα, ωσάν να πρόκειται για εξοχική κατοικία.

Πέραν όμως της διαπλοκής που υπάρχει γύρω από το συγκεκριμένο θέμα (ζωηρό ενδιαφέρον για τα “σπιτάκια” έχει δείξει και γνωστός στη χώρα μας αμερικανός παράγοντας ο οποίος συμμετείχε μάλιστα στην διαφήμισή τους), σημασία έχει και η αποτελεσματικότητα αυτού του συστήματος. 

Τα “σπιτάκια” διαφημίζονται ως σύστημα που αφενός συγκεντρώνει ξεχωριστά τα υλικά που μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθούν (πλαστικό, μέταλλο, γυαλί, χαρτί), αφετέρου δίνει ένα κίνητρο σε εκείνον που θα τα φέρει στο μηχάνημα δίνοντάς του κουπόνι για ψώνια (1 ευρώ για κάθε 33 αντικείμενα). 

Όμως, σύμφωνα με έκθεση αξιολόγησης της αρμόδιας υπηρεσίας του ΕΟΑΝ, το σύστημα της ανταποδοτικής ανακύκλωσης δεν κατάφερε ποτέ να επιτύχει τους στόχους του, όσον αφορά το ποσοστό των ανακυκλώσιμων συσκευασιών, στα περίπου 15 χρόνια λειτουργίας του.

Υπενθυμίζεται ότι στην υπόθεση παρενέβη και η Κομισιόν η οποία “πάγωσε” την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την αγορά εξοπλισμού ανακύκλωσης που αφορούσε την περιφέρεια Αττικής. 

Συγκεκριμένα, σε επιστολή την οποία είχε αποστείλει τον περασμένο Απρίλιο προς το τότε υπουργό Ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη η επίτροπος για τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις, Ελίζα Φερέιρα, τον ενημέρωνε ότι η Κομισιόν απαιτεί διευκρινίσεις γύρω από τις επενδύσεις που αφορούν τα “σπίτια ανακύκλωσης” και, μέχρι αυτές να παρασχεθούν, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση αποσύρεται.

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, με τόσα εκκρεμή ζητήματα, με ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη σχέση “κόστους-οφέλους” του συστήματος της ανταποδοτικής ανακύκλωσης, η βιασύνη της διοίκησης του δήμου Θεσσαλονίκης να προμηθευτεί μια κι έξω τα 48 “σπιτάκια ανακύκλωσης”, προκαλεί εύλογα ερωτήματα.